EDEB |
Edeb: Kamus tercümesinin beyanına göre "Zerafet,
usluluk, kavlen ve fiilen husn-i
muamele" manasınadır. Divanü Lügati't-Türk'te
yazıldığı veçhile Türkçe karşılığı da "erdem" lafzıdır.
Edeb, bir kuvve-i rasiha-i nefsiyedir ki muttasıf olanı mucib-i
şeyn-ü ar olan nesnelerden hıfz eder ve edeb iki nevidir: Biri edebü'n-nefs ve birisi edeb'üd-ders
dedikleridir. Tarifat'ta edeb;
"cemi-i enva-ı hatayadan mabihi'l-ihtiraz
olan nesneyi bilmektir" diye tarif olunmuştur.
Kamus'un şu tarifinden
anlaşılıyor ki "edeb" lafzı her türlü
yanlışlığa düşmekten ve binnetice utanmaktan sahibini
esirgeyen, keza sahibine güzellik ve zerafet
muamelesini öğreten bir meiekein adı imiş. Bu da
nefsi ve dersi olmak üzere ikiye ayrılıyor ki birincisi ahlaka ikincisi de muamelata
delalet edermiş.
Fıkıh dilinde edeb "Bir şeyi yerine koymak," diye tarif
edilmiştir. İşlenmesi terkinden hayırlı olan vera'
(şüpheli şeylerden kaçınmak) ve takvadan ibarettir.
Hidaye Şerh'inde; "Nebi (s.a.v.)'ın
bir veya birkaç defa işledikleri fakat devam buyurmadıkları şeydir" diye
tarif olunmuştur. Farz üzerine ziyade olduğu için "Nafile" Şari tarafından sevimli olduğu için "Müstehab", sevaba davet olduğu için "mendub", işlenince teberru sayıldığı için "tetavvu" denildiği gibi, Dürrü'l-Muhtar'a
göre "fazilet" de denir. Edebin hükmü, işlenmesi sevaba yol açar ve
terki kınamaya yol açmaz.
Ama sünnet, Nebiyy (s.a.v.)'in özürsüz olarak bir veya iki kere terk
ile beraber devam ettikleri şeylerdir.
Bunun hükmü, ise
işlenmesine sevab, fakat terkine -ikab
değil- itab (azarlama) terettüb
eder. Lakin sünneti terk etmeyi itiyad haline
getirirse vacibi terk günahından biraz daha aşağı günah işlemiş olur. (Ebu Davud şerhi)
EBU DAVUD EDEB KİTABI:
1. Yumuşak Huyluluk Ve
Nebi (S.A.)'In Huyları Hakkında
8. (Dünya) İşler(İn)De
Üstünlük Taslamanın Çirkinliği
9. Yüze Karşı Övmenin
Çirkinliği
12. (Halkın Gelip
Geçtiği) Yollarda Oturmak
13. Gölge İle Güneş
Arasında Oturmak
14.Meclislerde Tek Bir
Halka Teşkil Edecek Şekilde Oturmak
Meclisin Ortasında
Oturmanın Hükmü
15. Kişinin Başka Biri
İçin Yerinden Kalkması
16 Meclisinde Oturulması
Tavsiye Edilen Kimseler
18. Konuşurken Takib Edilmesi Uygun Yol
20. İnsanları Toplumda
Layık Oldukları Yere Oturtmak
21. İki Kışı Arasına
İzinleri Olmadan Oturmanın Hükmü
23. Yatsıdan Sonra Sohbet
Etmek Yasaklanmıştır
İnşanın Oturduğu Bir
Meclisten Hiç Allah'ı Zikretmeden Kalkıp Gitmesinin Çirkinliği
26. Kişinin Bağdaş
Kurarak Oturması
28. Bir Meclisten
(Diğerine) Laf Taşımak
29. İnsanlar(In Zararlarından Sakınmak
30. Yürürken Uyulması
Gereken Tutum Ve Davranışlar
31.Bacak Bacak Üzerine
Atarak Oturmanın Hükmü
36. Bir Müslümanın Gıybetinin Yapılmasına Engel Olmak
Arkasından Yapılan
Çekiştirme Gıybet Sayılmayan Kimseler
Gıybetini Yapan Kimselere
Hakkını Helal Eden Kimseler Hakkında Gelen Hadisler
37. Tecessüs (Gizli
Kusurları Araştırma) Haramdır
38. Bir Müslümanın Ayıbını Örtmek
39. Karşılıklı Olarak Biribirlerine Şovenlerin Vebali
42. Ölüler Aleyhinde
Konuşmak Yasaklanmıştır
43. Azgınlık (Haddini
Aşmak) Yasaklanmıştır
47. Kişinin Müslüman
Kardeşine Küsmesinin Hükmü
48. (Müslümanlara Kötü)
Zan (Beslemenin Hükmü)
49. Müslümanların İyiliğine
Çalışma Ve Onları Kötülüklerden Korumak
50. Müslümanların Arasını
Düzeltmek
51. Şarkı Söylemek
Yasaklanmıştır
52. Şarkı Söylemenin Ve
Nefesli Saz Çalmanın Keraheti
53. Kadınlaşan Erkekler
Hakkında Gelen Hadisler
54. Oyuncak Bebeklerle
Oynamanın Hükmü
56. Tavla Oyunu Oynamak
Yasaklanmıştır
57. Güvercinle Oynayan
Kimsenin Durumu
60. Müslümana
Yardım Etmenin Fazileti
61. (Çirkin) İsimleri
(Güzel İsimlerle) Değiştirmek
62. Kötü İsim(Ler)İ Değiştirmek
64. Bir Kimsenin Ebu İsa Künyesi Almasının Hükmü
65. Bir Kimsenin Başka
Birinin Oğlunu "Oğlum' Diye Çağırmasının Hükmü
66. Bir Kimseye Hz. Nebiin Künyesi Olan Ebü'l-Kasım
Künyesini Vermenin Hükmü
67. "Hz Nebiin İsmiyle Künyesi Bir Kimsede Birleştirilemez"
Diyenlerin Delilini Teşkil Eden Hadisler
68. Hz. Nebiin Hem İsmini Hem De Künyesini Bir Adama Vermenin Caiz
Olduğunu İfade Eden Hadisler
69. Çocuğu Olmayan Bir
Kimsenin Künye Alması Konusunda Gelen Hadisler
70. Çocuğu Olmayan Kadına
Da Künye Verilebilir
71. Ta'riz
(Yoluyla Konuşmanın Hükmü)
72. Bir Kimsenin:
"Bazı Kimseler Şöyle Bir İddiada Bulundular" Diyerek Konuşmasının
Hükmü
73. Hutbe Esnasında: “Emma Ba'dü" Demenin Hükmü
74. Kerm
(Kelimesi) Ve Dili Koruma Hakkında Gelen Hadisler
75. Köle Efendisine
"Rabbim" Diyemez
76. İnsanın Kendisi İçin
"Nefsim Pis Oldu" Demesi Doğru Değildir
78. Yatsı Namazı (Nın İsmi Nedir)?
80. Yalan Hakkında Gelen
Şiddetli Tehdidler
82. Va'detmek
Konusunda (Gelen Hadisler)
83. Kendisine Verilmemiş
Bir Şeyle (Sanki Verilmiş De Onunla) Doymuş Gibi Görünmenin Hükmü
84. Şaka Hakkında Gelen
(Hadisler)
85. Bir Kimsenin Malını
Haberi Olmadan Şaka Diye Almanın Hükmü
86. Güzel Konuşmaya
Özenerek Ağzı Doldura Doldura Konuşmak
87. Şiir Hakkında Gelen
Hadisler
88. Rüya Hakkında Gelen
Hadisler)
89. Esnemek Konusunda
(Gelen Hadisler)
90. Aksırma Hakkında
(Gelen Hadisler)
91. Aksırana Dua Etmek (Teşmit) Hakkında
92. Aksıran Kimseye Kaç
Defa Yerhamükellah Diye Dua Edilir?
93. (Aksırdıkları Zaman)
Gayr-İ Müslim Vatandaşlara Nasıl Teşmit (Dua)
Yapılır?
94. Aksırıpda
"Elhamdülillah" Demeyen Kimse Hakkında
Uyku Babları
/ 95. Yüzü Koyun Yatan Kimse Hakkında (Gelen Hadisler)
96. Etrafı Çevrili
Olmayan Bir Dam Üzerinde Uyumak Hakkında (Gelen Hadisler)
96-97.
Yatağa Abdestli Halde Yatmak
(İnsan Yatağa Yatarken)
Ne Tarafa Yönelir
97-98.
İnsan Yatarken Hangi Duayı Okur?
98-99.
Geceleyin Uyanan Kimse Hangi Duayı Okur?
99-100.
Uyumadan Önce Yapılacak Tesbihat (Zikirler)
100-101.
Kişi Sabahladığı Zaman Hangi Duayı Okur? (25 sf. var)
101-102.
İnsan Yeni Ayı (Hilali) Görünce Hangi Duayı Okur?
102-103.
İnsan Evine Girdiği (Çıktığı) Zaman Hangi Duayı Okur?
103-104.
İnsan Rüzgar Estiği Zaman Hangi Duayı Okur?
104-105.
Yağmur Hakkında (Gelen Hadisler)
105-106.
Horoz Ve (Diğer) Hayvanlar Hakkında (Gelen Hadisler)
Eşeğin Anırması Ve
Köpeklerin Havlaması
106-107.
Çocuk Doğunca Kulağına Ezan Okunur
107-108.
Kişinin Allah İsmini Vererek Diğer Bir Kişiye Sığınması
108-109. (Kalbe Gelen) Kuşkunun (Vesvesenin) Önlenmesi Hakkında (Gelen Hadisler)
109-110.
Kişinin Nesebini Kendi Velilerinden Başka Birine Nisbet
Etmesi Hakkında (Gelen Hadisler)
110-111.
Soy-Sop İle Övünme(Nin Haramlığı) Hakkında Gelen
Hadisler
111-112.
Asabiyyet (Kavmiyetçilik) Hakkında Gelen Hadisler
112-113.
Kişinin Sevdiği Bir Kimseye Sevgisini Bildirmesi (İyidir)
114-115.
Hayra Kılavuzluk Eden (Onu Bizzat İşlemiş Gibidir)
115-116..Nefsin
Boş İstekleri (Ne Kapılmak Caiz Değildir)
117-118.
Mektup Yazarken Kişi Önce Kendi İsminden Başlar
118-119.
İslam İdaresi Altındaki Azınlıklara (Zimmilere) Mektup Nasıl Yazılır?
119-120.
Anne Ve Babaya İyilik Ve İtaat
120-121.
Yetimin Geçimini Üzerine Alan Kimsenin Fazileti Hakkında (Gelen Hadisler)
121-122.
Yetimi Bağrına Basmanın Fazileti
124-125.
Kölenin (Efendisine Karşı) Samimi Olması Hakkında
125-126.
Köleyi Efendisine Karşı Kışkırtan Kimse Hakkında (Gelen Hadisler)
126-127.
(Eve Girmek İçin) İstizan (İzin İsteme) Hakkında (Gelen Hadisler)
(Başkasının Evine Girmek
İçin) Nasıl İzin İstenir?
127-128.
(Başkasının Evine Girmek İçin) İzin İsteneceğinde (Ev Sahibine) Kaç Defa Selam
Verilir?
Kişinin Kapıyı Çalarak
İzin İstemesinin Hükmü
128-129.
Kişinin (Bir Yere) Davetli Olması (Oraya Girebilmesi İçin) İzin (Sayılır) Mı?
132-133.
Selamı Önce Veren Kimsenin Fazileti
133-134.
Öncelikle Selam Vermek Kime Düşer?
134-135.
Bir Adam Yanından Ayrıldığı Adamla Karşılaşınca Selam Verir Mi?
135-136.
Çocuklara Selam Vermenin Hukmu
136-137.
Kadınlara Selam Vermenin Hükmü
137-138.
Müslüman Ülkesinde Yaşayan Azınlıklara Selam Vermenin Hükmü
138-139.
Meclisten Kalkınca Selam Vermenin Hükmü
139-140.
Selamı "Aleykesselam" Şeklinde Vermek
Mekruhtur
140-141.
(Bir Cemaat Adına O) Cemaatten Bir Tek Kimsenin Selam Alması (Yeterlidir)
141-142.
Musafaha (El Sıkışma)
143-144.
Ayağa Kalkma Hakkında (Gelen Hadisler)
144-145.
Kişinin Kendi Oğlan Çocuğunu Öpmesinin Hükmü
145-146.
İki Gözün Arasından Öpmenin Hükmü
146-147.
Yanaktan Öpmenin Hükmü
147-148.
El Öpme Hakkında (Gelen Hadis)
149-150.
"Allah Beni Sana Feda Etsin' Demenin Hükmü
150-151
Bir Kimsenin (Diğer Bir Kimseye): "Allah Gözünü Aydın Etsin"
Demesinin Hükmü
151-152.
Bir Kimsenin Diğer Bir Kimse İçin Ayağa Kalkmasının Hükmü"
152- 153. Bir Adamın
Diğer Bir Adama: "Allah Seni Korusun" Demesinin Hükmü
153-154.
Bir Adam (Kendisine): "Falan Adamın Sana Selamı Var" Diyen Kimseye
Nasıl Karşılık Verir?
154-155.
Bir Kimsenin Diğer Bir Kimseye 'Lebbeyk: Buyur Emrindeyim" Demesinin Hükmü
156-157.
Bina Konusunda (Gelen Hadisler)
157-158.
Yüksek Kat Yaptırmanın Hükmü
158-159.
Arabistan Kirazı Ağacını Kesmenin Hükmü
159-160.
Yollardan (Gelip Geçeni) Rahatsız Eden Engelleri Kaldırmanın Fazileti
160-161.
Geceleyin (Evlerde Yanmakta Olan) Ateş(Ler)İ Söndürme
Hakkında (Gelen Hadisler)
161- 162. Yılanları
Öldürme Hakkında
162-163.
Kertenkele'nin Öldürülmesi
163-164.
Küçük (Kırmızı) Karıncaları Öldürmenin Hükmü
164-165.
Kurbağa Öldürmenin Hükmü
165-166.
Fiske Taşı (Atmanın Hukmu)
167-168.
Kadınların Erkeklerle Beraber Yolda Yürümeleri
168-169.
İnsanın Dehre Sövmesi(Nin
Hükmü)