Aynı mekanda iseler cemaat imamdan ileriye çıkamaz. Cemaat imamdan ileriye çıkarsa, İmam'ın son kavline göre, cemaatın namazı batıl (geçersiz) olur. İmam ile cemaatin aynı hizada durması mekruh olmakla birlikte namaza bir zarar vermez. Cemaat'in imam'dan biraz geride durması sünnettir. İmam'dan öne geçme hususunda ayak topuğu ölçü alınır.

Mescid-i Haramdaki cemaat Ka'be etrafında daire şeklinde saf tutar. En sahih kavle göre, imamla aynı yönde olmayan cemaatin imam'dan ileriye geçip Ka'be'ye daha yakın olmasının namaz'a bir zararı olmaz. Keza imam ve cemaat Ka'be'nin içinde olur ve yönleri ayrı ise, imam'ın yöneldiği Ka'be duvarına cemaat'in daha yakm olmasının da namaza bir zararı yoktur.

İmam'a uyan tek bir erkek, imam'ın sağ tarafında durur. Bir başkası gelip imama uyarsa, sol tarafta durur ve ihram (giriş) tekbirini alır. Sonra imam biraz ileriye doğru çıkar veya her ikisi geriye çekilir. Her ikisinin geriye çekilmesi daha faziletlidir. İmam'a uyarak namaz kılan iki erkek ise veya biri erkek biri çocuk ise, imam'ın arkasında saffa dururlar. Keza imam'a uyan bir veya birkaç kadın ise imamın arkasında saffa dururlar. İmamla birlikte erkekli kadınlı bir cemaat bulunursa; önce erkekler, sonra çocuklar ve daha sonra da kadınlar saf tutarlar.

Kadın cemaatine imam olacak kadın birinci saffın ortasında durur.

İmam'a uyan kişinin saffın gerisinde tek başına durması mekruhtur. Safta açık yer varsa saffa girer, safta açık yer yoksa ihram (namaza ilk giriş) tekbirini aldıktan sonra saftan birini yanma çeker. Çekilen kişi de ona yardımcı olur ve geriye doğru çekilir.

İmam'a uyan kimsenin, imam'ın veya saffın bir kısmını görmesi imam'ın veya müezzinin sesini duyması veya imamın bir hareketten diğer bir harekete geçişini bilmesi şarttır.

İmam ve cemaatin bir camide olmaları halinde aralarındaki mesafe uzak da olsa aralarına bina da girmiş olsa cemaatin imama uyması sahihtir. İmam ve cemaat açık bir arazide ise, aralarındaki mesafenin yaklaşık olarak üç yüz zira'dan fazla olmaması şarttır. Zayıf kavle göre, bu mesafenin uzaklığı net olarak üç yüz zira' olmalıdır. Açık arazide bu mesafe, iki şahıs veya iki saf arka arkaya durduklarında sondan birinci saf ile ikinci saf arasındaki mesafeye göre tespit edilir.

Namaz kılman açık arazinin bir kimseye ait olması, vakıf veya bir kısmının vakıf bir kısmının şahıs malı olması hükmü değiştirmez. İki saf arasında insanların fazlaca gelip geçtiği bir cadde veya diğer kıyısına geçmek için yüzmeye ihtiyaç duyulan büyük bir nehrin bulunması, en sahih kavle göre imama uymaya zarar vermez.

Birinin avluda diğerinin ise içeride bulunması gibi imam ve cemaat ayrı iki yerde veya bir yerde bulunurlarsa, bu konuda iki tarik vardır: Esah tarike göre, cemaatin bulunduğu bina, imamın bulunduğu binanın sağında veya solunda ise, binaların birindeki saffın diğer binadaki saf ile bitişik olması vacibtir. Ayakta olanın sığamayacağı kadar olan boşluk, en sahih kavle göre saffın kesik olduğunu göstermez.

Cemaatin bulunduğu bina, imamın bulunduğu binanın arkasında ise, en sahih kavle göre imama uymak caizdir. Yalnız her iki saf arasındaki mesafenin uzaklığı üç yüz zira'dan fazla olmaması şarttır. İkinci tarike göre ise, cemaatin bulunduğu bina ile imamın bulunduğu bina arasında duvar gibi bir engel yoksa veya duvar var da aradaki kapı açıksa, açık alanlardaki gibi cemaat ile imam arasındaki mesafenin üç yüz zira'dan (yüz elli metreden) fazla olmaması şarttır.

İmam ile cemaat arasında bir engel yoksa veya açık kapı gibi bir engel olup bu engel gelip geçenlere mani olur da saffı görmeye mani değilse, farklı iki vecihten birine göre imama uymak caizdir. Arada duvar gibi bir engel varsa, her iki tarikin ittifakı ile imama uymak geçersizdir. Ben diyorum ki; ikinci tarik (imamla cemaat arasındaki engelin gelip geçenlere mani olması fakat saffı görmeye mani olmaması) en sahih olandır. Allah daha iyi bilir.

İmamın bulunduğu yerden başka bir binada bulunan cemaatin imama iktidası caiz olunca, onların arkasında bulunan cemaatin de imama uyması caizdir. Bu ikinci cemaatle imam arasında bir duvar olsa dahi iktidaları caizdir. İmama uyan cemaat üst katta, imam ise caminin dışında alt katta olursa veya durum bunun aksi ise, imam ile cemaatin bedenlerinin bir kısmının birbirine paralel olması şarttır.

Cemaat cadde gibi sahipsiz bir yerde, imam ise camide bulunsa ve aralarında her hangi bir engel yoksa, cemaat ile imam sırasındaki üç yüz zira'lık mesafe caminin son duvarından itibaren hesaba alınır. Zayıf kavle göre son saftan itibaren hesaplanır. Aralarında duvar veya kilitlenmiş bir kapı olursa imama uymak caiz değildir. Keza en sahih kavle göre, arada kapalı bir kapı veya pencere olursa, iktida yine caiz değildir. Ben diyorum ki; cemaatin üst katta imamın alt katta olması veya durumun bunun aksi olması mekruhtur. Ancak bir zorunluluk olması durumunda da yapılması müstehabtır.

Müezzin ikameti okuyup bitirinceye kadar cemaat ayağa kalkmamalı ve müezzin ikamete başlayınca ayakta olan da nafileye başlamamalıdır. Nafile kılmakta olan kişinin cemaatı kaçırma endişesi yoksa namazını tamamlamalıdır. Allah daha iyi bilir.

4. Iktidanın Sahih Olmasının Şartları

5. İmama Uymanın Diğer Şartları

6. Iktidanın Sona Ermesi

G. YOLCU NAMAZI

Ğ. CUMA NAMAZI

H. KORKU HALİNDE NAMAZ

I. GİYİLMESİ HARAM OLAN ŞEYLER

J. BAYRAM NAMAZI

K. HUSUF VE KÜSÛF NAMAZI

L. ISTISKA (YAĞMUR) NAMAZI

M. NAMAZI TERK ETMENİN HÜKMÜ