Bir kimse meşru bir sebeple ramazan orucunun bir kısmını veya tümünü tutamadan geçirir ve henüz kaza etme imkanı bulamadan ölürse, geçirdiği günler için ne fidye verilir ne de onun adına kaza edilir. Bu sebeple kendisi günaha girmiş olmaz. Şayet kaza etme imkanı bulduğu halde kaza etmeden ölürse, imam'ın son kavline göre velisi onun adına oruç tutamaz. Belki ölenin terekesinden tutamadığı her gün için bir müd (avuç) yemek verilir. Adak ve kefaretlerin hükmü de böyledir. Ben diyorum ki; bu meselede imam Şafii'nin ilk kavli (velinin onun adına oruç tutması veya fidye vermesi) en zahir olan kavildir.

Tercih edilen kavle göre veli, ölünün akrabası olan herkese denir. Şayet yabancı biri Ölünün velisinden izin alarak ölü adına orucu kaza ederse caizdir. Fakat izin almadan oruç tutarsa bu caiz olmaz. Ölen kimsenin zimmetinde namaz veya itikaf varsa onun adına iti-kafa girilmez ve fidye verilmez. İtikaf konusunda bir görüş vardır. Yani velisi onun adına itikafa girebilir. Allah daha iyi bilir.

En zahir kavle göre, yaşlılık sebebiyle oruç tutamaya kişinin her gün için bir müd fidye vermesi vacibtir. Hamile veya emzikli olan kadın, oruç tutması halinde kendisine bir zararın isabet etmesinden korkarsa orucunu açar. Sonra tutamadığı günleri fidye vermeden kaza etmesi vacibtir. Şayet çocuğuna bir zararın geleceğinden korkarak oruç tutmazsa, ezher kavle göre, orucunu günü gününe kaza eder ve her gün için fidye vermesi lazımdır.

En sahih kavle göre, helaka gidecek birini veya değerli bir hayvanı ikaz etmek üzere orucunu açan kişinin hükmü, emzikli kadının hükmü gibidir (kaza ile birlikte fidye vermesi gerekir). Cinsel ilişki dışında kasten orucunu açan kimsenin fidye vermesi gerekmez.

Bir kimse imkanı olduğu halde tutamadığı günleri kaza etmez de ikinci bir ramazan ayı girerse, bu durumda kazaya ek olarak her bir gün için bir fidye vermesi lazımdır. En sahih kavle göre, senenin tekerrürü ile fidye de tekerrür eder. Bir kimse imkan bulduğu halde kazayı ikinci bir ramazan girinceye kadar geciktirir de ölürse, terekesinden her gün için iki müd fidye verilir. Bir müd geçirdiği gün, diğeri de kaza etmeyi geciktirdiği içindir.

Fidye, sadece fakir ve miskin denilen kimselere verilir. Birkaç müdü bir kişiye vermek caizdir fakat bir müdü bölüp iki kişiye vermek caiz değildir. Fidye, fitre için verilen buğday ve arpa gibi gıda maddelerinden verilir.

4. Oruç Kefareti

C. NAFİLE ORUÇLAR..

D. İTİKAF.