GARİB غريب
GARAİB -
GARİBU’L-İSNAD - GARİBU’L-METN
GARİBUN MİN
HAZE’L-VECHİ:
Kelime olarak ''yabancı, garib, kimsesiz,
vatanından uzakta tek başına kalmış kimse'' demektir. Genelde hangi tabakadan olursa
olsun bir Ravi'nin tek başına rivayet ettiği Hadis olarak tarif edilmiştir. Bu
manada Ferd-i Nisbi'nin öteki adıdır. Sadece bir Ravi tarafından rivayet edilen
Hadis, bir benzeri başka Raviler tarafından rivayet edilmediği, yahıd da diğer
rivayetler ona aykırı olduğu için tek kalan mamasında Garib ismini almıştır.
Çoğulu Garaib gelir.
Et Tibi'ye göre Garib, metin ve isnad
yönünden Garib olmak üzere iki kısma ayrılır. Bunlardan birincisine
Garibu'l-Metn, ikincisine ise Garibu'l-İsnad adı verilir. Garibu'l-Metn,
Ravi'nin metnini rivayet te tek kaldığı bir diğer ifadeyle kendisinden başkası
tarafından rivayet edilmemiş metinle gelen; Garibu'l-İsnad ise metni Sahabeden
bir grubun rivayet'i olarak bilindiği halde bir başka Ravi'nin bir diğer
Sahabiden tek başına rivayet ettiği Hadis tir. (Hulasa, 51).
Hadisçilerin, isnadında
teferrüt ederek rivayet ettikleri Sahih Hadisler de Garibu'l-İsnad sayılır.
Tirmizi'nin, Süneninde yer yer Garibu'n min hazel vech diye nitelediği Hadisler
böyle bir isnad la rivayet edilerek Garib olanlardır.
İbn-i Hacer el-Eskalani'ye göre Garib,
Ravi'nin rivayetinde teferrüt ettiği haberdir. Senedin, teferrüdün meydana
geldiği yerine göre Garib-i Mutlak ve Garib-i Nisbi kısımlarına ayrılır.
(Nuzhe,26). Şu hale göre Garib, Ferd'in diğer adıdır.
Metin yönünden tek olarak rivayet edilmiş,
yada isnad'ı tek olan Hadislere de Garib denmiştir. Buna göre Garib, benzeri
başka Raviler tarafından rivayet edilmemiş veya isnad yönünden tek kalmış
Hadistir. Ravisi metindeki herhangibir ziyade lafzın rivayet inde tek kalmış
olmasıda buna dahildir. İmam Malik'in şu Hadis i metindeki ziyade yinünden
Garib'e misaldir.
''Hz Nebi s.a.v.: Büyük
küçük köle hür bütün Müslümanların Ramazanda fitr sadakasını bir sa' ölçüsü
hurma (veya) aynı ölçüde arpa olarak vermelerini emretti.'' (Muvatta,192).
Bu Hadis in metnindeki
''minel Müslimin'' ziyadesinde İmam Malik teferrüt etmiştir. Bu demektir ki,
Hadis in İmam Malik ten başka bütün Ravilerinin rivayetlerinde bu ziyade
yoktur. Dolayısıyla onun teferrüt ettiği bu fazladan lafızları taşıyan metin
Garib tir.
Bir Garib Hadis diğer
tarikleriden rivayet edildiği anlaşılırsa Garib olmaktan kurtulur. rivayet
tariklerinin sayısına göre 'Aziz' yada 'Meşhur' mertebesine yükselir.
Garib Hadislerin çoğu
hüküm yönünden sahih olmamakla birlikte Garabet sıhhate mani olmaz; çünkü
Hadis'in sıhhati Ravisinin rivayet'te tek kalmasından çok Sika oluşuna
bağlıdır. Buna göre bir Garib Hadis Ravilerinin Adalet ve Zabt durumlarına göre
Sahih olduğu gibi Hasen yada Zayıf ta olabilir. Nitekim Buhari ve Müsslim
Sahihlerinde pek çok Garib Hadis vardır. el-Bezzar'ın müsnedinde,
et-Teberaninin el-Mu'cemu'l-evsat'ı ile el-Mu'cemu's-Sağirinde de hayli Garib
Hadis bulunmaktadır. Şu hale göre Garib Hadisler içinde makbul olanları bulunmakla
beraber ekserisi zayıftır. Bu sebepten Tabiiler etbau't-Tabin ve daha sonraki
nesillerin Hadisçileri Garib Hadis lere pek rağbet etmemişlerdir.
Dikkat: Garib Hadis
Zayıf değildir, sadece eğer isnad yada metinde bir sorun olursa kendisini
destekleyecek başka bir Hadis bulunamadığı için Zayıf olma ihtimali Aziz yada
Meşhur'a göre daha yüksektir.