|
UMDETU’L AHKAM |
NAMAZ |
|
NAMAZ KILMANIN NEHYEDİLDİĞİ VAKİTLER BABI |
Bu babtaki
hadislerde Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in güneş batıncaya kadar ikindiden sonra, güneş
doğuncaya kadar sabah namazından sonra ve yükselinceye kadar doğuşundan sonra
ayrıca zeval buluncaya kadar da istivası (göğün tam ortasında bulunması)
zamanında batıncaya kadar da sararması zamanında namaz kılmanın yasak olduğunu
bildirdiği hadisleri yer almaktadır. Ümmet bu vakitlerde sebebi olmayan bir
namazın mekruh olduğunu icma ile kabul etmiş, bu
vakitlerde eda olarak farz namazların kılınmasını caiz olduğu üzerinde ittifak
etmiş fakat tahiyyetü'l mescid,
tilavet secdesi, şükür secdesi, bayram namazı, küsuf namazı gibi sebebi olan
nafile namazlar ve cenaze namazı ile geçmiş namazların kazalarının kılınması
hususunda ihtilaf etmişlerdir.
Şafii'nin ve bir kesimin
benimsediği kanaate göre bütün bu namazların kılınması kerahet söz konusu
olmaksızın caizdir. Ebu Hanife'nin
ve diğerlerinin görüşüne göre ise hadislerin genel ifadesi dolayısı ile bunlar
da nehyin kapsamına girmektedir. Şafii ve ona uygun
kanaat belirtenler Nebi (s.a.v.)'in öğle namazının sünnetini ikindiden sonra
kaza ile kıldığının sabit olduğunu delil göstermişlerdir. Bu rivayet ise
vaktinde kılınmayan sünnetin kaza edilmesi hususunda açık bir ifade olduğuna
göre vakti gelmiş namazın ve kazası yapılacak olan farzın kılınması ise
öncelikle söz konusu olmalıdır. Cenazenin durumu da böyledir.
İşte bunlar bu babın
ihtiva ettiği genel hükümler ile ilgili bir özetlemedir.
Bunun kapsamı içerisinde
yüce Allah'ın izni ile babta yer alan hadislerde yeri
geldikçe bir kısmına dikkat çekeceğimiz bir takım fer'i meseleler ve incelikler
de bulunmaktadır.
1918-286/2- ... Bize Ebu'ı-Aliye, İbn Abbas'dan şöyle dediğini haber verdi: Aralarında en
sevdiğim kişi olan Ömer b. el-Hattab'ın da bulunduğu Rasulullah (s.a.v.)'in ashabından birden çok kişiden
işittiğim üzere Rasulullah (s.a.v.) güneş doğuncaya
kadar sabah namazından sonra ve güneş batıncaya kadar ikindiden sonra namaz
kılmayı nehyetti.
Açıklama:
(1919) "Güneş
çıkıncaya kadar" buradaki "teşruku: çıkıp
aydınlatınca" ifadesini te harfi ötreli ve re harfi kesreli (tuşriku)
şeklinde zaptettik. Kadı Iyaz da Müslim Şerhi'nde
buna böylece işaret etmiştir. Aynı zamanda biz bu kelimeyi te
harfi fethalı, re harfi ötreli
(teşriku) şeklinde olarak da zapt etmiş
bulunmaktayız. Bizim diyarımızdaki ravilerin
çoğunluğunun zaptı da bu şekildedir. Kadı Iyaz'ın Meşarikul Envar adlı eserinde
zikrettiği rivayet de budur. Dil bilginleri dedi ki: Talaat
ve tatluu (doğdu doğar), garabet ve tağrubu (battı batar) vezninde şerakat
ve teşruku denilir. Bu da güneşin yükselip ortalığı
aydınlatması anlamını ifade eder. "Ve yer rabbinin nuru ile
aydınlandı" (Zümer, 69) anlamındaki buyrukta da
aynı lafız kullanılmıştır.
Burada te harfini fethalı olarak
okuyanlar bu rivayetten önceki ve sonraki rivayetlerde "hatta tetlua" doğuncaya kadar fiilinin kullanıldığını
söyleyerek onlara muvafık olması için bu lafzın da burada buna göre okunması
gerekir, demişlerdir. Te harfinin ötreli
(tuşriku) şeklinde okunacağını söyleyenlerin
görüşünün lehine de Kadı Iyaz güneşin doğuşu
esnasında namaz kılmayı nehyeden hadisler ile güneşin
kaşının (kenarının) göründüğü zamandan itibaren iyice görününceye kadar namaz
kılmayı nehyeden diğer hadisleri delil göstermiştir.
Ayrıca güneş yükselip ortayı iyice aydınlatacak şekilde (yükselinceye kadar) ki
üç saat ile ilgili hadisi de delil göstermiş ve şunları söylemiştir: İşte bütün
bunlar diğer bütün rivayetlerde sözü edilen güneşin çıkmasından maksadın
yükselip ortalığı aydınlatması olduğunu, yalnızca güneşin kursunun
(yuvarlağının) görünmesinin kastedilmemiş olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Kadı Iyaz'ın bu açıklaması bu husustaki rivayetleri
bir arada telif edebilmek için doğru kaçınılmaz ve başka yoruma gitmeye imkan
bırakmayacak bir açıklamadır.
1920-288/4- ... Bana Ata
b. Yezid el-leysi'nin haber
verdiğine göre o Ebu Said
el-Hudri'yi şöyle derken dinlemiştir: Rasulullah (s.a.v.): "Güneş batıncaya kadar ikindi
namazından sonra namaz olmaz, güneş doğuncaya kadar da sabah namazından sonra
namaz olmaz" buyurdu.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: