Fey;
savaşmaksızm, at veya deveyi koşturmaksızm kafirlerden alman maldır. Bu mal cizye
ve ticaretin onda biri olan mal gibidir. Kafirin müslümanlardan korkarak kaçıp
terk ettiği mal, ölen veya öldürülen mürtedin malı ve mirasçı bırakmadan ölen
zımminin malı beş hisseye bölünür. Bir hissesi şu beş yere harcanır:
1-Müslümanların
ihtiyaçlarına harcamak. Sınırları bekleyen mücahitlerin, hakim ve alimlerin
ihtiyaçlarını karşılamak gibi. Bunlardan en önemli olan Öncelik hakkına
sahiptir.
2-
Haşimoğulları ve Muttalip oğullarına vermek. Bunların zengin ve fakir olanları
ile kadınların hisseleri eşittir. Ancak mirasta olduğu gibi erkekler
kadınlardan fazla hisse alırlar.
3-Yetimlere
vermek. Bunlar babaları olmayan küçük çocuklardır. Meşhur kavle göre yetimin
hisse alabilmesi için fakir olması şarttır.
4-
Miskinlere vermek.
5-Yolcu
olanlara vermek.
Son dört
grubun hiç biri hisseden mahrum edilemez. Hepsine hisse verilir. Zayıf kavle
göre bir bölgede elde edilen mal, o bölgede bulunan mezkur gruplara verilir.
Fey'in
geri kalan dört hissesi ise, en zahir kavle göre maaşlı olan askerlere verilir.
Bu askerler cihad için tayin edilmiş askerlerdir. Devlet başkanı bu askerler
için sicil defteri tutar, her kabile ve grup için bir başkan tayin eder.
Askerlerin durumlarını ve aile fertlerini tespit ederek yetecek miktarda
kendilerine maaş bağlar.
Kureyşliler;
Kinane ve Nadir oğullarıdır. Kureyşlilerden öncelikli olanlar sırasıyla
şunlardır: Haşini ve Muttalip oğulları, Abdi şems oğulları, Nevfel oğulları,
Abdil uzza oğulları, sonra diğer kabilelerden Resûlüllah (s.a.v)'e en yakın
olanlar gelir. Daha sonraları Ensar, diğer Araplar ve Arap olmayan diğer
müslümanlar gelir. Kör, sakat ve savaşa çıkamayacak durumda olanlar sicil
defterine alınmazlar.
Askerlerden
hasta olanlara veya akıllarını yitirenlere, iyileşmeleri umulursa, kendilerine
sağlıklı olan askerler gibi maaş ödenir. Hatta en zahir kavle göre iyileşmeleri
umulmasa da kendilerine maaş ödenir. Keza ölen askerin maaşı, eş ve
çocuklarına ödenir. Eşi evlenir veya çocukları kendi işlerini görecek yaşa
gelirlerse maaşları kesilir.
Askerlere
dağıtılan bu dört hisse ihtiyaçlarından arta kalırsa, tekrar ihtiyaçlarına göre
kendilerine dağıtılır. En sahih kavle göre, arta kalan malın bir kısmı sınır
boylarının ıslahı, silâh alımı ve savaş atları için harcanır. Bu hükümler,
fey'in menkul olan malları hakkındaki hükümlerdir. Menkul olmayan akar gibi
mallar ise, mezhep alimlerince kabul edilen rivayete göre vakfedilir ve geliri
feyin harcandığı beş yere harcanır.