TAZE VE KURU HURMADA SELEF ALIŞVERİŞİ

Şafii(Allah'ın rahmeti ona) dedi ki: Kuru hurma (...) hakkında söylenecekler taneler hakkında söylenecekler gibidir. Kuru hurmayı; berni, acve, sayhani ya da bürdi (bunlar hurma çeşitleridir) diye niteliğini belirtmeden selef yapması caiz olmaz. Şayet şehirden şehire bu cinsler farklı ve ayrı nitelikte olursa, filan şehrin berdisi yahut filen şehrin acvesi demedikçe selef caiz olmaz. Şehir ismi zikrederken dünyada oldukça büyük ve geniş selem yapılan ziraatı pek çok bir şehirden başkasının adını zikretmesi caiz değildir. Böyle bir yerin yüce Allah'ın izniyle tamamıyla afete maruz kalmayacağından emin olunur. Bu suretle eğer yeni mahsul şartını koşarsa yahut da taze hurması için selef alışverişi yaparsa, mahsulünün kesilmeyeceği umulur.

Dedi ki: Hurma; kalın, iri, ince, kaliteli ve kalitesiz diye nitelendirilir. Çünkü kaliteli vasfı cılız hurma hakkında da ondan daha kalitelisi hakkında da kullanılır, bayağılık niteliği de bazen irisi hakkında da kullanılır. Çünkü onun kalitesiz olması ince / ufak olmasından farklıdır.

Şafii (Allah ondan razı olsun) dedi ki: Temr / kuru hurmayı, selefyoluyla satın alırsa, onu ancak kurumuş haliyle almakla yükümlüdür. Çünkü kurumadan ona temr / kuru hurma denilmez. Ancak onu kusurlu bir kuru hurma olarak almak gibi bir vazifesi yoktur. Kusurun alameti ise, bu işi bilenlerin, onu görerek bu onda bir kusurdur, demeleridir. Aynı şekilde arasında adi ve yaramaz bir tek hurma dahi almakla yükümlü değildir. Çünkü o hurma, bu haliyle kusurludur ve bu onun malında bir eksikliktir. Ayrıca bunun dışında yaramayan, susuz bırakılmış ve arasından susuzluğun zarar verdikleri hakkındaki hüküm de böyledir. Çünkü bütün bunlar kuru hurma hakkında bir kusurdur. Şayet taze hurma (...) olarak selef yoluyla alsa, rutab arasında (... denilen) koruk hurma almakla yükümlü olmadığı gibi rutab hali yeni ortaya çıkmış (... müzenneb) de almak zorunda değildir. Tamamıyla rutab haline gelmemiş olanı almaz. Tamamıyla rutab haline gelmiş olmakla birlikte, çatlamış olanı da kurumaya yaklaşmış yahut değişmiş, eskisini de almaz. Çünkü böylesi ya rutab dışında bir çeşididir yahut da rutabda bir kusurdur. İşte rutab ve temr / kuru hurmanın bütün sınıfları da üzümün bütün sınıfları da rutab / taze ya da kuru olarak selem yoluyla alınan bütün meyvelerin durumu da böyledir.

Şafii (Allah ondan razı olsun) dedi ki: Ölçek yahut da tartı ile verilmesi hali dışında, buğdayda selef uygun değildir. Sayı ile yapılması olmaz. Bununla birlikte kuru hurmada selef alışverişinde yapıldığı gibi, ölçek birimi ile kuru incir, kuru şeftali ve kurutulan bütün meyvelerde selef alışverişi yapmakta bir sakınca olmadığı gibi, taze hurmada / rutab selem yapıldığı gibi bunların da tazelerinde ölçek ile selef alışverişinde bir sakınca yoktur. Bunların nitelikleri, isimlendirmesi ve cinsleriyle ilgili söylenecekler, hurma türün rutab / tazesi hakkında söylenenlerin aynısıdır, hiçbir fark yoktur. Eğer herhangi birisinde renginin kısmen değişmesinde diğerlerine göre daha iyi olmasını gerektiren bir husus ortaya çıkıyorsa, o renkıtürün niteliği belirtilmeden caiz olmaz. Nitekim kölelerde de renklerin nitelikleri söz konusu edilmeden caiz değildir.

Dedi ki: Yenilir cinslerden herhangi birisinde bir tür farklılık görünen ve renkler yahut irilik itibariyle aralarında üstünlük bulunan, her bir şeyde, rengi ve iriliği ile ilgili nitelikleri belirtilmedikçe, selef yoluyla alışverişi caiz değildir. Eğer bunlardan herhangi birisi, ihmal edilecek olursa, caiz olmaz. Buna sebep ise şudur: Kalite niteliği, bunların ufak ve iri olanları hakkında kullanılabildiği gibi, beyazı ve siyahı hakkında da kullanılabilir. Bazen siyahı beyazından bazen beyazı siyahından daha iyi olabilir. Bütün ölçü ve tartılarda, bunun özelliklerinin çoğu bir arada bulunur. Yüce Allah'ın izniyle genelolarak farklılık gösteren halleri pek azdır.

Şafii dedi ki: Bir kimse temr / kuru hurmanın bir cinsini selem yoluyla satın alsa, ona ondan daha kaliteli ya da daha kötüsü, tarafların gönül hoşluğu ile verilirse ve bu aralarındaki şartı iptal etmek kastıyla değilse, bunda bir sakınca yoktur. Çünkü bu bir satış değil bir ödemedir. Fakat temr / kuru hurma yerine, buğday yahut da kuru hurmadan başka bir şey verilecek olursa, caiz değildir.

Çünkü ona hak ettiği sınıftan bir başkasını vermiş olur. Bu ise kabzedilmeyen bir şeyi, yani kuru hurmanın buğday mukabilinde satılmasıdır.

Şafii (Allah ondan razı olsun) dedi ki: Yenilir şeylerden herhangi birisinin sayı ile selef yoluyla satılmasında bir hayır yoktur. Çünkü böyle bir durumda onun nitelikleri tıpkı yaş ve nitelik itibariyle hayvanda, uzunluk ve niteliği ile elbisede tespit edilebildiği gibi, tespit edilemez. Ama niteliği ve tartısı belli olursa, bütün bunlarda selem yapmakta bir sakınca yoktur. Bu durumda (yenilir şeylerin) tartılması, kumaşın uzunluk ölçüsü ile ölçülmesi halinde olduğu gibi, bir tespit olur. Muayyen bir karpuz sınıfında selef yaparak onun bir sınıfının adını vererek iri ya da küçüklüğünü tespit edip, belli yerin karpuzu ve şu kadar ağırlıkta diyerek selef yapmasında bir sakınca yoktur. Bu kabilden olup teraziye giren sayılarda, eğer belirtilen niteliklerin asgarisini taşıyıp terazi de tartılmaları halinde sayıya bakılmaz, tartıya bakılır. Nitekim altın ve gümüşün tartılanlarında sayıya bakılmaz. Şayet irilik ve küçüklük bakımından aralarında fark olursa, o takdirde satanın kendisine iri denilebilecek ve bu niteliğe sahip olanın böyle adlandırılmasına imkan verecek asgari seviyede olanlarını (en azından) vermekle yükümlüdür. Sonra hakkını satıcıdan tartı ile alır. Ayva, acur, hıyar, şeftali ve bunun dışında, insanların kapları içerisinde sayı ile ve götürü olarak sattıkları da böyle olur. Bunlarda selef alışverişi, ancak tartılarak yapılırsa uygundur. Çünkü bunlar ölçekte, farklılık gösterirler. Ölçekte, -içinde hiçbir şeyin bulunmadığı boş bir yerin kalmasına sebep olacak şekilde farklılık gösteren şeylerin ise- ölçekle selef yoluyla satılması söz konusu olamaz.

Dedi ki: Eğer selef yoluyla satın alınanlar hıyar, karpuz ve bunun dışında birimi ölçek olmayan sınıflar arasında farklılık varsa, bunların her bir sınıfı, başlı başına ve nitelikleri ile ismen zikredilir. Başka türlüsü olmaz. Şayet bunu yapmayacak olursa, selef fasittir. Cinslerinin farklı olması halinde, fas it ye caiz oluşu hakkında söylenecekler, bundan önce buğday, kuru hurma ve bunların dışındakiler ile ilgili yaptığımız açıklamalarda söylenenler gibidir.

Sonraki için tıkla:

TARTILAN EŞYADA 5ELEF YAPMANIN ORTAK NOKTALARI