17 - باب مَا
جَاءَ فِي
الصَّرْفِ
17. SARF
حَدَّثَنِي
يَحْيَى،
عَنْ
مَالِكٍ،
عَنِ ابْنِ
شِهَابٍ،
عَنْ مَالِكِ
بْنِ أَوْسِ
بْنِ
الْحَدَثَانِ
النَّصْرِيِّ
أَنَّهُ الْتَمَسَ
صَرْفاً
بِمِئَةِ
دِينَارٍ
قَالَ : فَدَعَانِي
طَلْحَةُ
بْنُ
عُبَيْدِ
اللَّهِ،
فَتَرَاوَضْنَا
حَتَّى
اصْطَرَفَ
مِنِّي،
وَأَخَذَ
الذَّهَبَ
يُقَلِّبُهَا
فِي يَدِهِ،
ثُمَّ قَالَ :
حَتَّى
يَأْتِيَنِى
خَازِنِي
مِنَ
الْغَابَةِ.
وَعُمَرُ بْنُ
الْخَطَّابِ
يَسْمَعُ،
فَقَالَ
عُمَرُ :
وَاللَّهِ
لاَ
تُفَارِقْهُ
حَتَّى تَأْخُذَ
مِنَهُ،
ثُمَّ قَالَ :
قَالَ
رَسُولُ اللَّهِ
r
: « الذَّهَبُ
بِالْوَرِقِ
رِباً،
إِلاَّ هَاءَ
وَهَاءَ،
وَالْبُرُّ
بِالْبُرِّ
رِباً،
إِلاَّ هَاءَ
وَهَاءَ،
وَالتَّمْرُ
بِالتَّمْرِ
رِباً،
إِلاَّ هَاءَ
وَهَاءَ، وَالشَّعِيرُ
بِالشَّعِيرِ
رِباً،
إِلاَّ هَاءَ
وَهَاءَ »(
Malik b. Evs b.
Hadesan en-Nasrî der ki: «Yüz dinarı bozdurmak istedim. Talha b. Ubeydullah
bunları almak için beni yanına çağırdı. Uzun süren pazarlıktan sonra benden
yüz dinarı aldı, elinde evirdi çevirdi ve «kasadarım Gabe'den gelinceye kadar
bana müsaade et» dedi. Bunu işiten Ömer b. Hattab: «Vallahi onun yanından
karşılığını alıncaya kadar ayrılma» dedi, Resulul-lah: «Altını gümüşle
değiştirmek faizdir. Ancak her ikisi de peşin olursa faiz olmaz. Buğdayı
buğdayla değiştirmek faiz olur. Ancak peşin olursa faiz olmaz. Hurmayı hurma
ile değiştirmek faiz olur. Ancak peşin olursa olmaz. Arpayı arpa ile
değiştirmek faiz olur. Ancak peşin olursa olmaz, buyurdu» dedi,[38]
قَالَ
مَالِكٌ :
إِذَا
اصْطَرَفَ
الرَّجُلُ
دَرَاهِمَ
بِدَنَانِيرَ،
ثُمَّ وَجَدَ
فِيهَا
دِرْهَماً
زَائِفاً،
فَأَرَادَ
رَدَّهُ،
انْتَقَضَ
صَرْفُ
الدِّينَارِ،
وَرَدَّ
إِلَيْهِ
وَرِقَهُ،
وَأَخَذَ
إِلَيْهِ
دِينَارَهُ.
وَتَفْسِيرُ
مَا كُرِهَ
مِنْ ذَلِكَ :
أَنَّ
رَسُولَ
اللَّهِ r قَالَ : «
الذَّهَبُ
بِالْوَرِقِ
رِباً :
إِلاَّ هَاءَ
وَهَاءَ ».
وَقَالَ
عُمَرُ بْنُ
الْخَطَّابِ :
وَإِنِ
اسْتَنْظَرَكَ
إِلَى أَنْ
يَلِجَ بَيْتَهُ
فَلاَ
تُنْظِرْهُ،
وَهُوَ إِذَا
رَدَّ
عَلَيْهِ
دِرْهَماً
مِنْ صَرْفٍ،
بَعْدَ أَنْ
يُفَارِقَهُ،
كَانَ
بِمَنْزِلَةِ
الدَّيْنِ،
أَوِ
الشَّيْءِ
الْمُسْتَأْخِرِ،
فَلِذَلِكَ
كُرِهَ
ذَلِكَ
وَانْتَقَضَ
الصَّرْفُ،
وَإِنَّمَا
أَرَادَ
عُمَرُ بْنُ
الْخَطَّابِ
أَنْ لاَ
يُبَاعَ
الذَّهَبُ
وَالْوَرِقُ
وَالطَّعَامُ،
كُلُّهُ
عَاجِلاً بِآجِلٍ،
فَإِنَّهُ
لاَ
يَنْبَغِي
أَنْ يَكُونَ
فِي شَيْءٍ
مِنْ ذَلِكَ
تَأْخِيرٌ
وَلاَ
نَظِرَةٌ،
وَإِنْ كَانَ
مِنْ صِنْفٍ
وَاحِدٍ،
أَوْ كَانَ
مُخْتَلِفَةً
أَصْنَافُهُ(
İmam Malik der
ki: Biri dinarları (altın paralan) verip dirhemler (gümüş, paralar) alır,
sonra bunlar içerisinde düşük kaliteli dirhem bulunca bunu geri vermek
isterse, bu iş temelden bozulur. Dirhemlerin tamamını vererek dinarlarını geri
alır. Bunun mekruh olmasının delili, Resulullah'ın: «Altını gümüşle değişmek
faiz olur. Ancak peşin olursa olmaz» buyruğu ile Hz. Ömer:'in: «Evine girmek
için izin istese de verme» sözüdür. Zira pazarlık yerinden ayrıldıktan sonra
sadece ayan düşük dirhemi geri verirse, o zaman borçla veya veresiye yapılan
pazarlık mesabesinde olur. Bu sebeple mekruhtur ve ak id temelden bozulur.
Ömer b. Hattab altın ve gümüş ile arpa, buğday ve hurma gibi yiyecek
maddelerinin peşinin veresiyesi mukabilinde satılmaması-nı istemiştir. Çünkü bunlarda,
aynı cins veya değişik cinsten de olsa veresiye ve vade caiz değildir.