DEVAM: 5. (İnsanlarla)
İyi Geçinmek
حَدَّثَنَا
عُبَيْدُ
اللَّهِ بْنُ
عُمَرَ بْنِ
مَيْسَرَةَ
حَدَّثَنَا
حَمَّادُ بْنُ
زَيْدٍ
حَدَّثَنَا
سَلْمٌ
الْعَلَوِيُّ
عَنْ أَنَسٍ
أَنَّ
رَجُلًا
دَخَلَ عَلَى
رَسُولِ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ وَعَلَيْهِ
أَثَرُ
صُفْرَةٍ
وَكَانَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
قَلَّمَا
يُوَاجِهُ
رَجُلًا فِي
وَجْهِهِ
بِشَيْءٍ
يَكْرَهُهُ
فَلَمَّا
خَرَجَ قَالَ
لَوْ
أَمَرْتُمْ
هَذَا أَنْ
يَغْسِلَ ذَا
عَنْهُ
قَالَ
أَبُو دَاوُد
سَلْمٌ
لَيْسَ هُوَ
عَلَوِيًّا
كَانَ
يُبْصِرُ فِي
النُّجُومِ
وَشَهِدَ
عِنْدَ
عَدِيِّ بْنِ
أَرْطَاةَ
عَلَى رُؤْيَةِ
الْهِلَالِ
فَلَمْ
يُجِزْ شَهَادَتَهُ
Hz. Enes'den (rivayet
edildiğine göre) (Bir gün) üzerinde (kadınlara mahsus bir allık olan ve
zaferandan yapılan) bir sarı boya izi bulunan bir adam Rasûlullah (s.a.v.)'in
yanına girdi. Rasûlullah (s.a.v.) de üzerinde insanın hoşlanmayacağı bir şey
bulunan insanın yüzüne az bakardı.
Adam çıkınca (Hz. Nebi):
"Adama söyleseydiniz de üzerinden bu izi yıkasaydı (kendisi için daha
hayırlı olurdu)" buyurdu.
Ehu Dâvud der ki: Seîm
Hz. Ali evladından değildir. (Fakat o yükseklerde bulunan) yıldızlara bakardı.
(Bu yüzden yükseklere nishet edilerek kendisine alevî denildi, kendisi) Adiy b.
Eriat'ın yanında hilali gördüğüne dâir şahitlik etmişti de (Adiy onun bu)
şahitliğini geçerli saymamıştı.
İzah:
Bütün ahlakî
faziletleri kendisinde toplanmış olan A1lah Rasul hayatı boyunca insanların
gönlünü hiçbir zaman kırmadığı gibi, onların kusurlarını görmemezlikten gelmiş,
kaba ve kırıcı davranışlarına tahammül etmiş, onlarla iyi ilişkiler içinde olup
güzel geçinmeyi kendisine usul ittihaz etmiştir. Çünkü yüce Allah insanları bir
biriyle görüşüp tanışmaları için yaratmıştır.[Hucurat 13]
Nitekim kendisi de bir
hadis-i şeriflerinde: "Mü'min ülfet eden (dostluk kuran ve iyi geçinen)
ve kendisi ile ülfet edilendir. Ülfet etmeyen ve kendisi ile ülfet edilmeyen
kimsede hayır yoktur. İnsanların en hayırlısı insanlara yararlı olanıdır"
buyurmuştur. Ahmed b. Hanbel, II, 4-5. 334.
Hz. Ali Hz. Nebi'in
ahlâkını şöyle özetlemiştir:
Hz. Nebi güler yüzlü,
güzel huylu, nazik kalpli idi. Hiçbir vakit sert ve kaba değildi. Onun ağzından
hiçbir müstehcen kelime çıkmazdı. Başkalarının hareket tarzını tenkid veya takbih
etmez, sevmediği bir hareket veya durum karşısında birşey söylemez, ona göz
yummakla iktifa ederdi. Şayet böyle bir harekette bulunan adam, kendi hareket
tarzının tasvibini isteyecek olursa Rasûlullah onu, kınamadan, kalbini kırmadan
bundan vazgeçirir, yahut susarak muhatabına memnun olmadığını hissettirirdi.
Resul-i Ekrem kendi
hesabına üç şeyden sakınırdı:
1. Münakaşa ve
mücâdele,
2. Lüzumundan fazla söz
söylemek,
3. Kendisini alakadar
etmeyen işlerle meşgul olmak. Başkaları hesabına da üç şeyden uzak dururdu:
1. Kimseyi tenkid
etmezdi.
2. Kimseye hakarette
bulunmazdı.
3. Başkalarının
sırlarına muttali olmak istemezdi.
Her ne kadar Resul-i
Zişan efendimiz insanların eziyetlerine katlanıp onların kaba davranışlarını,
müsamaha ve olgunluk ile karşılarsa da, bunu asla müdahene (yağcılık)
sınırlarına vardırmaz. Müdârâ (güler yüzlülük) sınırlarından dışarı çıkmaz ve
"güzel söz de sadakadır"[Ahmed b. Hanbel, II, 400.] buyururdu.
Hakkın çiğnenmesi söz konusu olduğu zaman susmayı ise şeytanlık sayardı.
Uygunsuz haller ve
davranışları düzeltirken de son derece ince ve hassas hareket eder, bu hususta
tenkid ve uyanlarını şahısların bizzat kendilerine yöneltme yerine, üslubu
hakimane denilen bir uslub ile fiillere yöneltir ve bu sayede şahısların
gönlünü kırmaktan uzak kalırdı.
Fakat dinî meselelerde
gösterilen laubali davranışlarda ise tam bir salâbet-i diniyye sahibi idi. Bu
hususta ".... Allah yolunda cihad ederler, hiçbir kınayıcının kınamasından
korkmazlar..."[Maide 54] emr-i
ilâhisinden ayrılmazlardı. Binaenaleyh bir kimsenin kendisine ya da başkasına
erişmek üzere olan şiddetli bir zararı önlemek için güler yüz göstermesi, hatta
bazı yerlerde müstehab olmakla beraber böyle şiddetli bir zararın erişmesi söz
konusu olmayan yerlerde müdara caiz değildir.
Şiddetli zarardan
maksat, şiddetli dayak, sürgün, görevden azil, öldürme gibi işlerdir.
(4789) no'lu hadis
hakkında daha geniş açıklama için (4182) numaralı hadisin şerhine de
bakılabilir.