DEVAM: 18. Konuşurken
Takib Edilmesi Uygun Yol
حَدَّثَنَا
أَبُو
تَوْبَةَ
قَالَ زَعَمَ
الْوَلِيدُ
عَنْ
الْأَوْزَاعِيِّ
عَنْ قُرَّةَ
عَنْ
الزُّهْرِيِّ
عَنْ أَبِي
سَلَمَةَ
عَنْ أَبِي
هُرَيْرَةَ
قَالَ قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
كُلُّ
كَلَامٍ لَا
يُبْدَأُ
فِيهِ
بِالْحَمْدُ لِلَّهِ
فَهُوَ
أَجْذَمُ
قَالَ
أَبُو دَاوُد
رَوَاهُ
يُونُسُ
وَعَقِيلٌ
وَشُعَيْبٌ
وَسَعِيدُ
بْنُ عَبْدِ
الْعَزِيزِ
عَنْ
الزُّهْرِيِّ
عَنْ النَّبِيِّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
مُرْسَلًا
Hz. Ebu Hureyre'den
(rivayet edildiğine göre) Rasûlullah (s.a.v.) (şöyle) buyurmuştur: "Allah'a
hamd ile başlamayan her söz (bereketten) kesiktir."
Ebû Davud der ki; Bu
hadisi Yunus ile Ukayl, Şuayb ve Said b. Abdü-laziz ez-Zühri vasıtasiyle Nebi
(s.a.v.)'den mürsel olarak rivayet etmişlerdir.
İzah:
İbn Mâce, nikâh
Hamd, lügatte irade ve
ihtiyar ile yapılan güzel bir şeyin güzelliğini -tazim maksadıyla- tavsif etmektir.
Buna göre bir hamdın hamd olabilmesi için şu üç unsurun bulunması gerekir:
a. Övgüye konu olan
ihtiyari güzellik (el mahmûdü aleyh),
b. İrade ve ihtiyarla
yapılan güzel işi övmek için sarf edilen sözler (el mahmûdü bih),
c. Övgünün tazim
maksadıyla yapılmış olması.
Binaenaleyh lügavî hamd,
sadece dille yapılır, nimetler karşılığında yapılan övgülere hamd denebileceği
gibi, nimet karşılığında olmayan övgülere de hamd denebilir.
Ayrıca bir güzelliği
tasvir için kullanılan kötüleyici ve aşağılayıcı sözlere lügatta hamd
demlemeyeceği gibi, bir çirkinliği övmek için kullanılan medhedici sözlere de
hamd denilemez. Tarifte geçen "irade ve ihtiyar iîe
yapilan"ifadesinin yaratıklarda bulunan kendi iradeleri dışındaki
güzellikler için yapılan övgüleri dışarda bırakması, bu tür güzellikler ve
iyilikler karşısında yaratıklar için yapılan övgülerin hamd olmadığına delalet
eder.[Tahavî, Keşşâfü Istılâhâti'l-Fünûn, I, 288.]
Kavlî hamd: Cenab-ı
Hakki, Nebilerinin dilinden kendini medh ettiği gibi methetmektir.
Fiilî hamd: Allah'ın
rızasını dileyerek bedenî ameller yapmaktır.
Hâlî hamd: Kalp ve
ruhla yapılan hamdlerdir.
İlmî ve amelî kemâlat
ile mücehhez olmak ve Allah'ın ahlâkı ile ahlâklanmak gibi.
Örfî hamd: Nimeti
verene tazim bildiren bir hamddir. Dil ile olabileceği gibi kalb ile ve diğer
organlarla da olabilir.[Cürcânî, Ta'rifât, 64.]
Sena ise, tazim ifade
eden işlerdir.
Şükr, nimet
karşılığında, elle, dille veya kalple yapılan iyiliktir.
Lügâvî şükür, bir
nimetten dolayı, tazim ve tebcil için dille kalple yada diğer organlarla yapılan
medihtir.
Örfi şükür de kulun,
Allah tarafından kendisine verilen bütün nimetleri Allah yolunda sarf
etmesidir.
Öyleyse lügavî şükür,
ile örfî şükür arasında umum-husus mutlak farkı olduğu gibi örfî hamd ile örfî
şükür arasında da yine umum-husus mutlak farkı vardır.
Lügâvî hamd ile örfî
hamd arasında ise umum-husus minvechin farkı olduğu gibi lügâvî hamd ile
lügavî şükür arasında da aynı fark vardır.
Örfî hamd ile örfî
şükür arasında ise umum-husus mutlak farkı olduğu gibi örfî şükür ile lügavi hamd
arasında da umum-husus minvech farkı vardır.
Lügavî şükür ile örfî
hamd arasında ise hiçbir fark yoktur.
Mevzumuzu, teşkil-erfen
bu hadis-i şerif, bir işe besmele ya da hamdele gibi, Allah'ın ismini ihtiva eden
kelimelerle başlanmasının sünnet olduğuna ve böyle bir zikirle başlanmayan
işlerin bereketsiz ve sonuçsuz kalacağına delalet etmektedir.