DEVAM: 31. Bazı Kaza
(Yargı) Hükümleri
حَدَّثَنَا
مَحْمُودُ
بْنُ خَالِدٍ
أَنَّ مُحَمَّدَ
بْنَ
عُثْمَانَ
حَدَّثَهُمْ
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الْعَزِيزِ
بْنُ مُحَمَّدٍ
عَنْ أَبِي
طُوَالَةَ
وَعَمْرُو
بْنُ يَحْيَى
عَنْ أَبِيهِ
عَنْ أَبِي
سَعِيدٍ
الْخُدْرِيِّ
قَالَ
اخْتَصَمَ
إِلَى
رَسُولِ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ رَجُلَانِ
فِي حَرِيمِ
نَخْلَةٍ فِي
حَدِيثِ أَحَدِهِمَا
فَأَمَرَ
بِهَا
فَذُرِعَتْ فَوُجِدَتْ
سَبْعَةَ
أَذْرُعٍ
وَفِي حَدِيثِ
الْآخَرِ
فَوُجِدَتْ
خَمْسَةَ
أَذْرُعٍ
فَقَضَى
بِذَلِكَ
قَالَ عَبْدُ
الْعَزِيزِ
فَأَمَرَ
بِجَرِيدَةٍ
مِنْ
جَرِيدِهَا
فَذُرِعَتْ
Ebû Saîd el-Hudrî'den,
şöyle dediği rivayet olunmuştur: İki adam bir hurma ağacına ait sahanın
boyutları hakkında anlaşmazlığa düşerek Rasûlullah (s.a.v.)'a başvurmuşlardı.
(Bu hadisi Amr b.
Yahya'nın babasından nakleden Ebû Tuvale Abdurrahman b. Ma'mer ile Amr b.
Yahya'dan) birinin rivayetinde (şu ibare vardır): "Hz. Nebi) o ağacın
ölçülmesini) emretti, (ağaç) ölçüldü yedi zira', (uzunluğunda) bulundu."
(Diğerinin rivayetinde de:) "Beş zira' (uzunluğunda) bulundu. Bunun
üzerine (Hz. Peygamber, bu ağacın sahasının boyutları hakkında) buna göre hüküm
verdi." ibaresi vardır.
(Bu hadisi Ebû Tuvale'den nakleden) Abdülaziz
(b. Muhammed de bu tesbit işini açıklarken şöyle) dedi: (Hz. Nebi, sözü geçen)
hurmanın yapraksız dallarından birini(n getirilmesini) istedi. Dal getirildi ve
ağaç (bu dalla) ölçüldü.
İzah:
İbn Mâce, rühûn
Hadis-i şerifte, bir
hurma ağacının çevresinin mikdarı üzerinde çıkan bir ihtilâfı Hz. Nebi'in
nasıl çözümlediği anlatılmaktadır.
Metinde açıklandığı
üzere, Hz. Nebi bu ağacın boyunun ölçülmesini emretmiş, ölçülünce ağacın yedi
zira' (dirsekten parmak uçlarına kadar olan mesafe) yahutta beş zira'
uzunluğunda olduğu görülmüş. Bunun üzerine ağacın dört tarafından bu kadar
uzunluktaki bir mesafenin bu ağacın harimi (sahası) olduğuna, binaenaleyh bu
sahayı kimsenin ihlâl edemeyeceğine hükmetmiştir.
Ravi Abdülaziz'in
hadisin sonuna eklediği açıklamadan anlaşıldığı üzere ağacın boyu şöyle
ölçülmüştür: Ağacın dallarından bir zira' uzunluğunda bir dal kesilip onunla
ağacın boyu ölçülmüştür.
Hadis-i şerif, ölü bir
arazide dikilen bir ağacın hariminin her taraftan beş zira'(3-3,5 metre) veya yedi
zira' olduğuna delâlet etmektedir, nitekim Hanefî âlimlerinden Mavsilî, Hanefî
ulemasının bu mevzudaki görüşünü açıklarken şöyle diyor: "Ölü bir arazide
dikilen bir ağacın harimi her taraftan 3-3,5 metredir."[Bk. el-İhtiyâr
Tercemesi, 189.] Binaenaleyh bu hadis Hanefî ulemasının bu mevzudaki
delilidir.[Bk. Aynî, Binâye, IX, 448.]
Harim ise, bir şeyin
çevresinde bulunan sahadır ki o şeyinhukuku ve ayrılmaz bir bütünü
kabilindendir. Bu yerde sahibinden başkasının tasarrufu haramdır.[Bk.
el-İhtiyâr Tercemesi, 188.]
Abdullah b. Ahmed'in
Zevâidü'I-Miisned'inde ayrıca Ebû Avâne ile Taberânî'nin Ubâde b. Sâmit'ten
rivayet ettiği bir hadis-i şerif se, Hz. Peygamber'in her bir hurma ağacı için
dört taraftan dalı uzunluğunda harim tesbit ettiği ifade edilmektedir.
İbn Mâce'nin rivayeti
de böyledir. Bu durum hâdisenin tekerrür ettiğini gösterir. Durum böyle
olunca, bir ağacın hariminin iki şekilde tesbit edildiğini ve bu iki şeklin de
caiz olduğu ortaya çıkar.
Yahutta mevzumuzu
teşkil eden hadisin en doğru tefsiri Ubâde b. Sâmit hadisidir.