بَاب
السَّلَفِ
لَا
يُحَوَّلُ
57. Selem
Değiştirilemez
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ عِيسَى
حَدَّثَنَا
أَبُو بَدْرٍ
عَنْ زِيَادِ
بْنِ خَيْثَمَةَ
عَنْ سَعْدٍ
يَعْنِي
الطَّائِيَّ
عَنْ
عَطِيَّةَ
بْنِ سَعْدٍ
عَنْ أَبِي
سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ
قَالَ قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
مَنْ أَسْلَفَ
فِي شَيْءٍ
فَلَا
يَصْرِفْهُ
إِلَى غَيْرِهِ
Ebû Saîd el-Hudrî
(r.a)'den rivayet edildiğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Selem yoluyla bir şey satın alan kimse onu başka bir malla
değiştirmesin."
Diğer tahric: İbn Mace,
ticarât h.no: 2283
AÇIKLAKMA:
Hadis-i şerifin İbn
Mâce'nin rivayetindeki hitap; "Sen selem yaptığın zaman..." şeklinde,
doğrudan doğruya muhatabadır.
Hadisin ifade ettiği
mana, âlimler tarafından değişik biçimlerde anlaşılmıştır. Bizim tercememiz
Sindî'nin izahına göre yapılmıştır. Avnü'l-Ma'bûd'da, hadisin ifade ettiği
manalar ve hadisten elde edilen hükümler konusunda yeterince bilgi vardır.
Buna göre hadisin,
tercemede verdiğimizin yanı sıra şu manaya ihtimali de vardır:
"Selem yoluyla bir
şey satın alan kimse, malı teslim almadan önce satmak, hibe etmek gibi bir
yolla başkasına aktarmasın."
Terceme olarak
verdiğimiz manaya göre Hz. Nebi Efendimizin murad ettiği mana şu oluyor:
"Sizden birisi
selem yoluyla bir şey satın alırsa, onun yerine başka bir mal almasın. Eğer
müslemün ileyh, müslemün fîhi teslim edemezse, başka bir mal almasın, parasını
alsın."
İkinci anlayışa göre
ise Efendimizin maksadı şudur: "Birisi selem yoluyla bir şey satın
alırsa, malı teslim almadan satış ve hibe yoluyla bir başkasına
vermesin."
İlk manadan elde edilen
hüküm, Ebû Hanîfe'nin görüşü olmuştur. İmam Azam'a göre müslemün ileyh, selemin
vadesi dolduğu zaman malı teslimden aciz kalırsa, onun yerine başka bir mal
veremez. Rabbü's-selem ancak verdiği parayı geri alabilir. Para yerine başka
bir şey vermişse, mal müslemün ileyhin elinde duruyorsa onu alır. Değilse mal
misliyâttan ise mislini, kıyemiyâttan ise kıymetini alır.
İmam Şafiî'ye göre;
taraflar akdi feshettikleri zaman, önce verilen para (re'sü'1-mal) karşılığında
başka bir mal almak caizdir. Fakat, birbirlerinden ayrılmadan malı kabzetmeleri
gerekir. Aksi halde, borcu borca satmak olur ki bu caiz değildir. Akdi
feshetmeden, müslemün fîhin yerine başka bir şey almak ise caiz değildir.
Alkamî şöyle der:
"Hadis zayıftır.
Hadisle müslemün fîhin kendi cins ve nevinden başka bir şeyle değiştirilmesinin
sahih olmadığına istidlal edilmiştir. Çünkü bu satın alınan malı ele
geçirmeden satmak demektir ki bu caiz değildir. Dârekut-nî, Rasûlullah'ın şu
hadisini rivayet etmiştir: "Bir şeyde selem yapan kişi müslemün fîh veya
resü'l- maldan başkasını almasın." Bu hadis dezayıftır.
Müslemün fîhin
değiştirilmesinin caiz olmayışından anlaşıldığına göre; ele gerçirmeden, malı
satmak da caiz değildir. Aynı şekilde müslemün fîhde tevliye, şirket, sulh vs.
de caiz değildir..."
Münzirî, "Atıyye
b. Sa'd'in hadisi ile ihticac edilemez." dedi.