DEVAM: 18-19.
Rasulullah (S.A.)'İn (Ganimet) Mallar(In)Dan Seçerek Alabileceği Hissesi
حَدَّثَنَا
عَمْرُو بْنُ
عُثْمَانَ
الْحِمْصِيُّ
حَدَّثَنَا
أَبِي
حَدَّثَنَا
شُعَيْبُ
بْنُ أَبِي
حَمْزَةَ
عَنْ
الزُّهْرِيِّ
حَدَّثَنِي
عُرْوَةُ
بْنُ
الزُّبَيْرِ
أَنَّ
عَائِشَةَ
زَوْجَ
النَّبِيِّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَخْبَرَتْهُ
بِهَذَا
الْحَدِيثِ
قَالَ
وَفَاطِمَةُ
عَلَيْهَا
السَّلَام
حِينَئِذٍ
تَطْلُبُ صَدَقَةَ
رَسُولِ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ الَّتِي
بِالْمَدِينَةِ
وَفَدَكَ
وَمَا بَقِيَ
مِنْ خُمُسِ
خَيْبَرَ
قَالَتْ
عَائِشَةُ
رَضِيَ
اللَّهُ
عَنْهَا
فَقَالَ
أَبُو بَكْرٍ
رَضِيَ
اللَّهُ
عَنْهُ إِنَّ
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
قَالَ لَا نُورَثُ
مَا
تَرَكْنَا
صَدَقَةٌ
وَإِنَّمَا
يَأْكُلُ آلُ
مُحَمَّدٍ
فِي هَذَا
الْمَالِ
يَعْنِي
مَالَ
اللَّهِ
لَيْسَ
لَهُمْ أَنْ
يَزِيدُوا
عَلَى
الْمَأْكَلِ
Zührî'den Urve b. Zübeyr
şu (bir önceki 2968.) hadisi Peygamber (S.A.V.)'in hanımı Aişe'nin kendisine anlattığını
söylemiş ve (Zührî rivayetine devamla şöyle) demiştir: Fatıma (r.a.), o zaman
Rasûlullah (S.A.V.)'in (arkasında bırakmış olduğu) Medine ve Fedek'teki
sadakası ile Hayber'in beşte birinden kalan (mallar)ı istemiş.
Hz. Aişe (sözlerine
devam ederek şöyle) demiş - Ebü Bekir de ona -Rasûlullah (S.A.V.): "Biz miras bırakmayız. Bizim
bıraktığımız sadakadır. Muhammed'in ailesi ancak şu maldan yani Allah'ın
(onlara fey olarak verdiği) malından yerler onların yiyecek (ve giyecek
giderlerini daha fazla artırmaya hakları yoktur buyurdu” cevabını verdi.
İzah:
Hz. Nebi. "Biz
Nebiler miras bırakmayız. Bizim bıraktığımız mallar sadakadır." buyurduğu
halde Hz. Fatıma'nın Hz. Nebi'in bıraktığı mallardan miras payı istemesi hakkındaki
ulemanın görüşlerini bu önceki hadisin şerhinde açıklamıştık.
Mevzumuzu teşkil eden
bir hadiste bir de Hz. Nebiin Medine ve Fedekteki sadakasıyla Hayberin
beştebirinden kalan mallarından bahsedilmektedir. Hz. Nebiin özel mülkü olan
topraklar hakkında Kadı Iyâz şunları söylüyor:
"Bunların birinci
kısmı: Kendisine hibe edilmiştir. Uhud harbinde müslüman olan yahudi
Muhayrik'in vasiyyeti bu kabildendir ki yedi bahçeden müteşekkildi. Ensarın
verdikleri sulanmayan arazi de böyledir. Bunlar Peygamber (S.A.V.)'in halis
mülki idi.
İkinci kısım: Beni
Nadîr kabilesini sürgün ettiği vakit, onlardan harpsiz fey olarak aldığı
arazidir. Bu da onun hususi mülkidir. Beni Nadir'in menkul mallarına gelince:
Anlaşma mucibince bunların silahlardan başkasını ya-hudiler develerine yükleyip
götürmüş; kalanı da gaziler arasında taksim edilmişti. Fedek arazisinin yarısı
ile Vadilkura'nın üçte biri Nebi (S.A.V.)'in hususi mülki idi. Çünkü bu yerleri
bu şartlarla sulhan ele geçirmişti. Bu yerlerin gelirini başı sıkılan
müslümanlara sarfederdi. Bunlardan başka Hayber'den sulh yolu ile alınmış Vatih
ve Selalim namında iki de kalası vardı.
Üçüncü Kısım: Hayberin
ve diğer harple alınan yerlerin beşte birinden eline geçen mallardır. Bu üç
kısım malların hepsi Nebi (S.A.V.)'in halis mülki idi. Lakin o bunları
benimsemez; ailesine, müslümanlara ve ümmetin umumi ihtiyaçlarına sarfederdi.
Vefatından sonra bu sadakaların temellükü haram kılınmıştır."[Davudoğlu A.
Sahih-i Müslim tercüme ve şerhi VIH-516-517.] Biz bu toprakların ikinci Ve
üçüncü kısımda zikredilenlerinden 2967 numaralı hadisin şerhinde de
bahsetmiştik. Aslında Hz. Peygamberin özel mülkü olan topraklar bunlardan
İbaret değildi. Şu topraklar da onun özel mülkleri arasında idi:
1. Fedek arazisinin
yansı -Nitekim 2967 numaralı hadisin şerhinde açıklamıştık
2. Vâdiyü'l-kuranın
üçtebiri yahudiler kendi yerlerinde bırakılmaları için, rızalarıyla kendilerine
ait arazinin yarısını (Vadiyü'l-kuramn üçtebirine tekabül eden yeri) Hz. Nebie
bağışlamışlardır. Daha sonra bu yerde oturan ve yahudi olmayanların elindeki
araziyi de onlardan satın aldı. Böylece o bölgenin üçteikisi Hz. Nebiin mülkü
haline gelmiştir.
3. Miras yoluyla
annesinden intikal eden Mehrûz isimli pazaryeri ile bir dükkan.[Şafak Ali, İslâm
Arazi Hukuku 82-83.] Bütün bu topraklar Hz. Nebiin özel mülkü olduğu için vefatından
sonra sadaka hükmüne geçmişler. Bu sebeple de Hz. Ömer bu topraklardan miras
isteyen Hz. Fatıma'nın teklifini kabul etmedi. Ancak Nebi efendimiz bunlardan
Hayber topraklarının humusundan hissenize düşen kısmı sağlığında yiyecek ve
giyecek masrafları için, ailesine bağışlamış olduğundan bu topraklar kendi
mülkiyetinden çıkıp ailelerinin mülkü olmuştur. Dolayısıyla kendisinin
vefatıyle sadakaya dönüşmemişlerdir. İşte hadis-i şerifte "sadaka
topraklar" kelimesiyle kasdedilen topraklar, onun vefatına kadar, elinde
kalan topraklardır. Ailesinin yiyeceklerini karşılamak üzere tahsis ettiği
topraklar da Hayber topraklarından hissesine düşüp te sağlığında ailesine
bağışladığı topraklardır. Yukarıda açıkladığımız sadaka topraklar ise Hz.
Nebiin vefatından sonra beytü'l-mal'a tahsis olundu, idareleri için memur
(mütevelli) tayin edildi.[Şafak Ali, İslâm Arazi Hukuku 83.]