DEVAM: 114. Esir Zincir
Ve Bukağılarla Bağlanabilir
حَدَّثَنَا
عِيسَى بْنُ
حَمَّادٍ
الْمِصْرِيُّ
وَقُتَيْبَةُ
قَالَ
قُتَيْبَةُ
حَدَّثَنَا
اللَّيْثُ
بْنُ سَعْدٍ
عَنْ سَعِيدِ
بْنِ أَبِي
سَعِيدٍ
أَنَّهُ
سَمِعَ أَبَا
هُرَيْرَةَ
يَقُولُ
بَعَثَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
خَيْلًا
قِبَلَ
نَجْدٍ
فَجَاءَتْ
بِرَجُلٍ
مِنْ بَنِي حَنِيفَةَ
يُقَالُ لَهُ
ثُمَامَةُ
بْنُ أُثَالٍ
سَيِّدُ
أَهْلِ
الْيَمَامَةِ
فَرَبَطُوهُ
بِسَارِيَةٍ
مِنْ
سَوَارِي
الْمَسْجِدِ
فَخَرَجَ
إِلَيْهِ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَقَالَ
مَاذَا
عِنْدَكَ يَا
ثُمَامَةُ
قَالَ
عِنْدِي يَا
مُحَمَّدُ خَيْرٌ
إِنْ
تَقْتُلْ
تَقْتُلْ ذَا
دَمٍ وَإِنْ
تُنْعِمْ
تُنْعِمْ
عَلَى
شَاكِرٍ وَإِنْ
كُنْتَ
تُرِيدُ
الْمَالَ
فَسَلْ تُعْطَ
مِنْهُ مَا شِئْتَ
فَتَرَكَهُ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
حَتَّى إِذَا كَانَ
الْغَدُ
ثُمَّ قَالَ
لَهُ مَا
عِنْدَكَ يَا
ثُمَامَةُ
فَأَعَادَ
مِثْلَ هَذَا
الْكَلَامِ
فَتَرَكَهُ
حَتَّى كَانَ
بَعْدَ
الْغَدِ
فَذَكَرَ
مِثْلَ هَذَا
فَقَالَ رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَطْلِقُوا
ثُمَامَةَ
فَانْطَلَقَ
إِلَى نَخْلٍ
قَرِيبٍ مِنْ
الْمَسْجِدِ
فَاغْتَسَلَ
فِيهِ ثُمَّ
دَخَلَ
الْمَسْجِدَ
فَقَالَ أَشْهَدُ
أَنْ لَا
إِلَهَ
إِلَّا
اللَّهُ وَأَشْهَدُ
أَنَّ
مُحَمَّدًا
عَبْدُهُ
وَرَسُولُهُ
وَسَاقَ الْحَدِيثَ
قَالَ عِيسَى
أَخْبَرَنَا
اللَّيْثُ
وَقَالَ ذَا
ذِمٍّ
Sâ'id b. Ebi Said'den
rivayet olunduğuna göre, Kendisi Ebû Hureyre'yi (şöyle) derken işitmiş; Rasûlullah
(s.a.v.) Necid taraflarına bir süvari birliği gönderdi. (Bu birlik) Hanife
oğullarından olan ve Semâme b. Usal diye anılan Yemâme halkının başkanını
(yakalayıp) getirdi. O'nu mescid'in direklerinden birine bağladılar. Rasûlullah
(s.a.v.) o'nun karşısına geçti ve; "Ey Sümame içinde taşıdığın (gerçek
düşünce) nedir?" dedi.
Ey Muhammed içimdeki
hayırdır. Eğer öldürürsen kan sahibi birini öldürmüş olursun. Eğer bir iyilikte
bulunursan (iyiliğe) şükreden bir kimseye iyilik etmiş olursun. Eğer mal
istiyorsan. îşte ondan sana istediğin kadar verilir. Cevabını verdi. Bunun
üzerine Rasûlullah (s.a.v.) onu öylece bıraktı. Ertesi gün olunca (Hz.
Peygamber) ona;
“Ey Sümame içinde
taşıdığın nedir?" diye (tekrar) sordu. O da sözün aynısını tekrarladı.
Rasûhıllah (s.a.v.) onu tekrar bırakıp gitti, ertesi gün olunca (burada ravi
daha önce geçen) şu (yukarıdaki soru ve cevab)ların aynısını anlattı (ve
rivayetine şöyle devam etti); Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.):
"Sümame'yi serbest
bırakınız" dedi (Serbest bırakılan Sümame) Mescid'e yakın bir hurmalığa
gitti. Orada yıkandı sonra mescid'e girip; "Eşhedü en lâ ilahe illallah ve
eşhedü enne Muhammeden abduhu ve rasûluhu" diyerek şehadet getirdi.
(Bu) hadisi (bu şekliyle
Kuteybe) rivayet etti.
İsa (bu hadisdeki -Eğer
öldürürsen kan sahibi birini öldürmüş olursun- cümlesindeki "kan sahibi'*
lafzını); Bize el-Leys*in haber verdiğine göre, (Sümame Hz. Peygambere;) Eğer
öldürürsen söz sahibi birini (öldürmüş olursun) cevâbını vermiştir, diye
rivayet etti.
İzah:
Buhârî, Salât;
el-Husumat; Müslim, cihad
Beni Hanîfe Yemâme'de yaşayan
meşhur bir kabiledir. Hz. Sümame bu kabilenin reîsi idi. Islâmiyeti kabulünden
sonra da sahabe-i kiramın büyüklerinden olmuştur. Kıssa, Mekke'nin fethinden
evvel geçmiştir. Onun için de "Sümame'yi esir edip getiren Abbas b. Abdi'l
Muttalib'dir." diyenlerin sözüne itibar edilmemiştir. Çünkü Hz. Abbas o
zaman henüz müslüman olmamıştı. O müslümanlığı Mekke'nin fethinde kabul
etmiştir.[bk. Davudoğlu, Ahmed, Sâhih-i Müslim tercüme ve şerhi, VIII, 524.]
Metinde geçen ve
"...İçinde taşıdığın duygu nedir?" manasına gelen cümleye
"Kalbinde İslama rağbet veya nefret hislerinden hangisi vardır?"
"Sana nasıl
muamele yapacağımı zannediyorsun?" gibi değişik manalar verilmiştir.
Aslında bu cümlede bulunan istifhamiyye, ism-i mevsul, de sıla olur. Bununla
beraber bu cümleyi daha başka şekillerde tahlil etmek te mümkündür. Şöyle ki:
Hz. Üsame'nin bu soruya, "Ey Muhammed içimdeki hayırdır." diye cevap
vermesi; "Sen Zalimlerden değilsin; afvını ve ihsanını umarım."
manasınadır. Peygamber (s.a.v.) bu soruyu üç gün tekrarlamış, Sümame (r.a.) de
üç gün aynı cevâbı vermiş, "Eğer öldürürsen kan sahibi birini Öldürmüş
olursun..." demiştir.
Kadı Iyâz'ın beyânına
göre bundan maksat; "Öldüreceğin adam şerefli bir reis olduğu için kanı
dava edilecek ve katilinden öç alınacak bir adamdır..." demektir. Diğer
ulemâ: "Sümame'nin bu sözü kanı heder olmaya lâyık, ölümü haketmiş birini
öldürmüş olursun. Binaenaleyh onu öldürmekle mes'ûl olmazsın manasına
gelir." demişlerdir.[Davudoğlu A. Sahih-i Müslim, tercüme ve Şerhi, VIII,
525.] "Zademin" kelimesinin "za zemmin" şeklindeki rivayeti
nazar-ı itibara alınacak olursa o zaman bu cümleye "Eğer öldürürsen
kendisine hürmet edilen, sayılan ve sözü dinlenen bir kimseyi öldürmüş
olursun." şeklinde mânâ vermek gerekir.
Hz. Peygamberin aynı
suali üç gün tekrar etmesi kalpleri İslâmiyete yatıştırmak ve müslüman olması
ümit edilen eşrafa bir lütufkarlık göstermek içindir. Zira bu gibi zevatın
ardından onlara tabi bir çok kimselerin müslüman oldukları bilinen bir şeydir.