بَاب
فِي نَبِيذِ
السِّقَايَةِ
90. Hacılara Nebîz
İçirmenin Fazileti
حَدَّثَنَا
عَمْرُو بْنُ
عَوْنٍ
حَدَّثَنَا
خَالِدٌ عَنْ
حُمَيْدٍ
عَنْ بَكْرِ
بْنِ عَبْدِ
اللَّهِ
قَالَ قَالَ
رَجُلٌ
لِابْنِ عَبَّاسٍ
مَا بَالُ
أَهْلِ هَذَا
الْبَيْتِ يَسْقُونَ
النَّبِيذَ
وَبَنُو
عَمِّهِمْ يَسْقُونَ
اللَّبَنَ
وَالْعَسَلَ
وَالسَّوِيقَ
أَبُخْلٌ
بِهِمْ أَمْ
حَاجَةٌ
فَقَالَ
ابْنُ
عَبَّاسٍ مَا
بِنَا مِنْ
بُخْلٍ وَلَا
بِنَا مِنْ
حَاجَةٍ
وَلَكِنْ
دَخَلَ رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
عَلَى رَاحِلَتِهِ
وَخَلْفَهُ
أُسَامَةُ
بْنُ زَيْدٍ
فَدَعَا
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
بِشَرَابٍ
فَأُتِيَ
بِنَبِيذٍ
فَشَرِبَ
مِنْهُ
وَدَفَعَ فَضْلَهُ
إِلَى
أُسَامَةَ
بْنِ زَيْدٍ
فَشَرِبَ
مِنْهُ ثُمَّ
قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَحْسَنْتُمْ
وَأَجْمَلْتُمْ
كَذَلِكَ
فَافْعَلُوا
فَنَحْنُ
هَكَذَا لَا
نُرِيدُ أَنْ
نُغَيِّرَ
مَا قَالَهُ رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
Bekr b. Abdillah dedi
ki: Bir adam İbn Abbâs'a (gelerek): Şu Beyt'in ehline ne oluyor da amcalarının
oğulları (hacılara) süt, bal ve kavut sunarlarken bunlar nebîz sunuyorlar.
Onlarda cimrilik mi var yoksa muhtaç mıdırlar? dedi. İbn Abbas (r.a.) da:
Biz ne cimriyiz, ne de
muhtaç! Fakat (birgün) Resûlulah sallallahu aleyhi ve sellem terkisinde Usâme
b. Zeyd olduğu halde (yanımıza) geldi de içecek (bir su) istedi. Bunun üzerine
kendisine bir üzüm şerbeti getirildi, o bunu içti ve artanını da Usâme'ye
sundu. Usâme de onu içti. Sonra Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: "Aferin
size, ne iyi ettiniz! Hep böyle yapın" buyurdu. İşte biz de böyle
(yapıyoruz) Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellemin buyruğunu değiştirmek
istemiyoruz dedi.
İzah:
Müslim, hac; Ahmed b.
Hanbel, I, 372.
Sikâye Mekke'de hacıların
suyunu te'min etme ve Zemzem suyuna bakma vazifesidir. Ezrâki'nin ve Ibn
Ishak'-ın açıklamalarına göre Hz. Peygamber'in dedelerinden Abdü Menâf tulumlarla
Mekke'ye su taşır, bunları Kabe'nin avlusunda deriden yapılmış büyük havuzlarda
hacılar için muhafaza ederdi. Daha sonra bu görev oğlu Hâşim'e Hâşim'den de
Abdulmuttalib'e intikal etmişti. Abdulmüttalib satın aldığı kuru üzümleri bu su
deposuna atarak elde ettiği şerbeti hacılara dağıtmaya başladı.
Abdulmüttalib'den sonra bu görevi oğlu Hz. Abbas üstlendi. Nihayet İslâm
devrinde de Hz. Peygamber bu görevi yine Hz. Abbâs'ın yürütmesini uygun
görmüştü. Hz. Abbâs bu görevi yürütürken bir gün Resûl-i Ekrem'e de bu üzüm
şerbetinden sunmuş, Resûl-i Ekrem'de bunu çok beğenmiş ona her zaman hacılara
böyle üzüm şerbeti sunmasını tavsiye etmişti.
Nebîz: Hurma ve kuru
üzümden yapılan bir nevi hoşaftır Buna lisanımızda bazı yerlerde
"tükenmez" diyorlar ki, muhtelif meyveleri küpe veya fıçıya
doldurarak üzerine su koymak suretiyle yapılır. Birkaç gün bekledikten sonra
tükenmez kemâle gelir. Meyvaların tadı ve ekşisi suya çıkarılarak içilmesi hoş
bir şerbet olur. Resûlullah (s.a.v.) iki nevi bir araya karıştırarak nebîz
yapmayı yasak etmiştir. Kuru hurma ile koruk hurma karıştırılmayacak, bunlardan
yalnız bir tanesinden meselâ, yalnız kuru hurmadan yahut yalnız kuru üzümden
nebiz yapılabilecektir. Bunun sebebini ulemâ şöyle izah etmiştir. İki cins bir
yere karıştıralacak olursa, tadı değişmeden hemen sarhoş etme hassası meydana
çıkar, içen kimse onu müskir değil (sarhoş etmez) zannederek içer ve tabii
bilmeden içki içmiş olur. Buradaki yasaklama hakkında Nevevî şunları
söylemiştir: "Bizim mezhebimizle cumhurun mezhebine göre buradaki nehy,
kerâhet-i tenzihiyye içindir, sarhoşluk vermedikçe Nebîzi içmek haram
değildir. Cumhur-ı ulemâ buna kaildir. Mâlikîler'den bazısı haram olduğunu
söylemiştir. Ebû Hani-fe ile bir rivayette Ebû Yûsuf: "Bunda bir kerahet
ve bir beis yoktur. Çünkü tek başına bir neviden yapıldığında içilmesi helal
olan nebiz, başka nevi ile karıştırıldığı zaman da helâldir" demişlerdir.
Cumhur, Ebû Hani-fe'nin bu sözünü reddetmiş, bu şeriat sahibine muhalefettir,
demişlerdir. Filhakika bunu yasaklayan sahih ve sarih hadisler rivayet
olunmuştur. Haram değilse de mekruh olur."[Davudoğlu, Sahih-i Müslim
terceme ve şerhi, IX, 269.]