DEVAM: 5. İkindi
Namazının Vakti
حَدَّثَنَا
الْحَسَنُ
بْنُ
الرَّبِيعِ
حَدَّثَنِي
ابْنُ
الْمُبَارَكِ
عَنْ مَعْمَرٍ
عَنْ ابْنِ
طَاوُسٍ عَنْ
أَبِيهِ عَنْ
ابْنِ
عَبَّاسٍ
عَنْ أَبِي
هُرَيْرَةَ
قَالَ قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
مَنْ
أَدْرَكَ
مِنْ الْعَصْرِ
رَكْعَةً
قَبْلَ أَنْ
تَغْرُبَ
الشَّمْسُ
فَقَدْ
أَدْرَكَ
وَمَنْ
أَدْرَكَ
مِنْ الْفَجْرِ
رَكْعَةً
قَبْلَ أَنْ
تَطْلُعَ الشَّمْسُ
فَقَدْ
أَدْرَكَ
Ebu Hureyre (r.a.)'den;
demiştir ki: Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Kim
güneş batmadan önce ikindiden bir rek'ata yetişirse, (ikindi namazına) yetişmiş
olur. Kim de güneş doğmadan önce sabah (namazından bir rek'ata yetişirse
(sabaha) yetişmiş sayılır."
Diğer tahric: Buhari,
mevakit; Müslim, mesacid; İbni Mace, salat, Nesai, mevakit; Tirmizî, mevakit;
Darimi, salat; Ahmed b. Hanbel, II, 254, 282 muvatta, salât
AÇIKLAMA: Bu hadis, bazı farklı
lafızlarla Kütüb-ü Sitte'nin tamamında mevcuttur. Buhari ve Müslim'in bir
rivayetinde "kim bir rekata yetişirse" lafzı yerine "kim bir
secdesine yetişirse” şeklindedir. Buhari'nin rivayetinde ayrıca "yetişmiş
sayılır" ifadesinin yerine "namazını tamamlasın"ifadesi yer
almıştır.
Hadis
güneş batmadan önce ikindinin veya güneş doğmadan sabahın birer rekk'atine
yetişen bir kimsenin bu vakitlerini idrak etmiş olacağına işaret etmektedir.
Bununla
beraber ikindi konusunda bütün ulema hemfikirdir. Yani bir kimse ikindi
namazının bir rek'atini kıldıktan sonra güneş batıverse, namazı bozulmaz, o
namazın tamamlanması gerekir.
Sabah
namazı ile ilgili yönü ise ihtilaflıdır. İmam Şafii, İmam Malik ve Ahmed b.
Hanbel'e göre, hüküm aynen ikindi gibidir. Yani sabah namazının bir rek'atini
kıldıktan sonra güneş doğarsa, namaza devam etmek gerekir.
İmam
azam ise, sabah namazı kılınırken güneşin doğması halinde namazın batıl olacağı
görüşündedir.
Muhalifleri
bu hadisi İmam Azam aleyhine delil göstermişlerdir. Buhari şarihi Ayni, bu
şekildeki bir itirazı reddederek İmam Azam'ın haklı olduğunu isbat için akli ve
nakli bir takım deliller ibraz ettikten sonra bu hadis hakkında şöyle der:
"Üzerinde durduğumuz hadise gelince, Tahavi'nin dediği gibi, buradaki
yetişmeden murat, güneş doğmadan önce bir rekat kılabilecek kadar bir vakit varken,
bir çocuk buluğa ererse, kafir müslüman olursa, hayızlı kadın temizlenirse veya
deli kendine gelirse, sabah namazına yetişmiş sayılır. Nitekim hadiste namazdan
bahsedilmemekte "yetişmek" tabiri kullanılmaktadır. O halde yukarıda
zikri geçen kimseler sabah namazının bir rekatini eda edebilecek kadar bir
zamana yetişirlerse, o namazı kaza etmeleri kendilerine farz olur."
Yukarıda
Buhari'de farklı bir rivayat olarak işaret edilen ve Ebu Hureyre'nin
naklettiği: "Sizden biriniz, güneş batmadan önce ikindinin bir rek'atine
yetişirse, namazını tamamlasın. Güneş doğmadan önce de sabah namazının bir
rekatına yetişirse, namazını tamamlasın" mealindeki hadis, açıkça güneş
doğduktan sonra sabah namazına devam edileceğini göstermektedir.
Görüldüğü
gibi bu rivayet ilk bakışta İmam Azam'ın aleyhine sarih bir delildir. Fakat
güneş doğarken namaz kılmanın haram olduğunu bildiren hadisler mütevatir
derecesindedir. Bu esnada namazın mubah olduğuna delalet eden hadisler ise, bu
tevatür derecesinde değildir. "Bir şeyi haram kılan delillerle, mubah
kılan deliller bir araya gelince, haram kılan delil tercih edilir"
kaidesince güneş doğarken namaz kılmayı mubah gören hadislerin neshedilmiş
olduğunu kabul etmek gerekir.
Hanefiler,
ikindi vaktinin güneş batıncaya kadar devam ettiğine bu hadisi delil kabul
ederler. Çünkü bir veya iki rekata yetişen kimse o namaza yetişmiş sayılacağına
göre o vakit ikindinin vakti olmuş olur. Nitekim, güneş batmazdan hemen evvel
bir çocuk baliğ olsa, kafir müslüman olsa, hayızlı temizlense veya deli
kendisine gelse, kendilerine ikindi farz olur. Şayet bu esnada ikindi vakti
çıkmış olsaydı, bunlara namazın farz olmaması gerekirdi. İmam Züfer'e göre ise,
ikindi namazını kılacak kadar bir vakit bulamayan (o mezkur) kimselere bu namazın
kazası lazım gelmez.
Güneş
doğmadan önce namaza, bir rekat kılabilecek zamandan daha az, mesela bir
iftitah tekbiri, alacak kadar bir müddette yetişen kimse için Hanefilerde hüküm
aynıdır.
İmam
Züfer'e göre namaz farz olmaz. İmam Şafii'den iki görüş rivayet edilmiştir.
Esah olana göre bu durumdaki kimsenin namazı kaza etmesi lazımdır.
Cuma
namazına yetişme konusu da ihtilaflıdır. İmam Malik, Sevri, Evzai, Leys, İmam
Şafii, İmam Ahmed, İmam Züfer ve Muhammed'e göre, Cuma namazının bir rekatine
yetişen kimse, diğer rekati de kılarak namazı tamamlamalıdır.
İbrahim
en-Nehai, Hakem, Hammad, Ebu Hanife ve Ebu Yusuf'a göre ise, cuma namazına imam
selam vermeden yetişen kimse imam selam verdikten sonra kalkıp o iki rekati
kılar.