DEVAM: 62. Çoraplar
Üzerine Meshetmek [Ayakkabılar Üzerine Mesh Etmek]
حَدَّثَنَا
مُسَدَّدٌ
وَعَبَّادُ
بْنُ مُوسَى
قَالَا
حَدَّثَنَا
هُشَيْمٌ
عَنْ يَعْلَى
بْنِ عَطَاءٍ
عَنْ أَبِيهِ
قَالَ
عَبَّادٌ
قَالَ
أَخْبَرَنِي
أَوْسُ بْنُ أَبِي
أَوْسٍ
الثَّقَفِيُّ
أَنَّ
رَسُولَ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
تَوَضَّأَ
وَمَسَحَ
عَلَى
نَعْلَيْهِ
وَقَدَمَيْهِ
وَقَالَ
عَبَّادٌ
رَأَيْتُ رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
أَتَى كِظَامَةَ
قَوْمٍ
يَعْنِي
الْمِيضَأَةَ
وَلَمْ
يَذْكُرْ
مُسَدَّدٌ
الْمِيضَأَةَ
وَالْكِظَامَةَ
ثُمَّ
اتَّفَقَا
فَتَوَضَّأَ وَمَسَحَ
عَلَى
نَعْلَيْهِ
وَقَدَمَيْهِ
Evs b. Ebi Evs
es-Sekafi'den demiştir ki; "Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)
abdest aldı. Ayakkabıları ve ayakları üzerine meshetti.''
Ravi Abbad,
es-Sekafi'nin, "Ben Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'i bir kavmin
kuyusuna, (yani su deposuna) gelip abdest alarak ayakkabıları ve ayakları
üzerine meshettiğini gördüm." demiştir.
Abbad; "Ben
Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'in bir kavmin su kuyusuna gittiğini
gördüm" dediği halde; Müsedded su deposundan da su kuyusundan da söz
etmedi. Sonraki "Abdest aldı, ayakkabıları ve ayakları üzerine
meshetti"(ifadelerini ise) her ikisi de ittifakla zikrettiler.
Diğer tahric: Ahmed b.
Hanbel
AÇIKLAMA: Hadiste geçen
"ayakları üzerine meshetti" tabirinden maksat, çorab'a meshetmektir.
Bir mahallin içindeki şey zikredilip te mahallin kendisi kasdedilmiş olması
kabilinden bir mecazi mürseldir. İbn Reslan "Bu hadisin anlamı bir evvelki
hadisin anlamı gibidir. Yani ayaklara meshetmekten maksat çoraplara
meshetmektir" diyor.
İbn
Kudame ise, "Nebiyyi Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem) nalinlerinin
tasmaları üzerine meshetmiştir. Binaenaleyh Hadiste söz konusu edilen mesh
çorapların üzerinde bulunan nalinlerin üzerine verilmiştir” diyor [İbn Kudame,
el-Muğnl, I, 296] ki bir önceki Hadisin
izahına uygun düşüyor. Hanefi ulemasından Bedruddin Ayni ise bu konuda şöyle
diyor. "Bu hadisin zahirinden ayaklara ve ayakkabılara meshetmenin caiz
olduğu anlaşıhyorsa da bu ancak abdestli iken alınan nafile abdestlerde
geçerlidir. Yoksa bozulan bir abdesti yenilemek için ayaklar üzerine meshetmek
caiz değildir." Merhum Ayni bu görüşünü ibn Hıbban ve İbn Huzeyme'nin
rivayet ettiği hadislerle isbat etmiştir.
Beyhaki
ise; "ayakkabı üzerine mesh etti" cümlesini "ayaklarını pabuç
içinde iken yıkadı" şeklinde tefsir etmiştir. Yerinde bir tefsirdir. Zira
Arapça'da mesh kelimesi yıkama manasına da gelir. Ayrıca bu hadisi "Nebi
(sallallahu aleyhi ve sellem) ayaklarını yıkadı" şeklinde rivayet edenler
çoğunluktadır. Ayakkabıları üzerine mesh etti diyenler ise azınlıkta kalmıştır.
Konu bir olduğuna göre çoğunluğun rivayetinin, azınlıkta kalanların rivayetine
tercih edilmesi gerekir.
Yine
bu Hadiste, üzerinde durulması lazım gelen bir mesele de ( =kuyu) kelimesinin (
=içinde abdest suyu bulunan matara büyüklüğünde bir kap) kelimesiyle
açıklanmasıdır.
Ancak
bu tefsir şekli bazı kişilerce benimsenmemişse de aslında lugatçıların
ekseriyyeti bunu kabul etmemektedir. Hadisin iki ravisi Müsedded ile Abbad
arasında üç noktada rivayet farkı vardır:
1.
Abbad, "bana Evs haber verdi" tabiriyle rivayette bulunurken
Müsedded'in rivayetinde bu tabir yoktur. Binaenaleyh Müsedded bu hadisi bir
başkasından duymuş da olabilir ki Abbad'ın rivayetinin buna göre daha kuvvetli
olduğu ortadadır.
2.
Abbad'ın rivayetinde, Abbad'ın hadis aldığı Evs'in "bizzat gördüm"
dediği nakledilirken Müsedded'in rivayetinde "Evs gördü" ifadesi
vardır. (Bazı nüshalarda "gördü" tabiri de geçmiyor.)
3.
Abbad'ın rivayetinde ( ve ) ta'birleri var, Müsedded’inkinde yoktur.
Bir
de bu hadisin senedinde ve metninde ızdırap vardır. Yani hadis muzdariptir.
Senetteki
ızdırab şudur: Ebu Davud'un bu rivayetinde hadisi Huşeym, Ya'la b. Ata ve Ata
vasıtasıyla Evs'den rivayet etmiştir. Musannif Ebu Davud'la Ahmed ibn Hanbel'in
rivayetinde olduğu gibi Hammad b Seleme ile Şüreyk b. hadisi Ya'la ibn Ata ve
Evs yoluyla Ebu Evs'den rivayet etmişlerdir.
Metindeki
ızdırab ise, şudur: Hüseyin'in rivayetnide Evs, "Rasulullah (s.a.v.)'i
abdest alıp ayakkabılarına ve ayaklarına meshederken gördüm" dediği halde,
Hammad b. Seleme'nin rivayetinde Evs, "Babamı abdest alıp ayakkabılarını
meshederken gördüm de "sen ayaklarının üzerine mesh mi ediyorsun?"
dedim. O da "Ben Rasulullah (s.a.v.)'i ayaklarının üzerine meshederken
gördüm" cevabını verdi" diyor. Bu farklar arasında bir tercih
yapılamadığından hadis ızdırabdan kurtulamıyor.