باب: قول الله
تعالى: {فلا
تجعلوا لله
أنداداً} /البقرة:
22/.
40. ALLAH TEALA'NIN "O HALDE KENDİNİZ BİLİP DURURKEN
ALLAH'A EŞLER KOŞMAYIN" SÖZÜ (Bakara 22)
وقوله جل
ذكره:
{وتجعلون له
أنداداً ذلك
رب العالمين}
/فصلت: 9/.
Ve Yüce Allah'ın şu ifadeleri: "Gerçekten siz yeri iki
günde yaratanı inkar edip, ona ortaklar mı koşuyorsunuz? O alemlerin Rabbidir.
"(Fussilet, 9) "(Resulüm) Şüphesiz sana da, senden öncekilere de
şöyle vahyolunmuştur ki:
وقوله:
{والذين لا
يدعون مع الله
إلهاً آخر}
/الفرقان: 68 /.{ولقد
أوحي إليك
وإلى الذين من
قبلك لئن
أشركت ليحبطنَّ
عملك
ولتكوننَّ من
الخاسرين. بل
اللهَ فاعبد
وكن من
الشاكرين}
/الزمر: 65 - 66/.
Andolsun (bilfarz) Allah'a ortak koşarsan, işlerin mutlaka boşa
gider ve hüsranda kalanlardan olursun! Hayır! Yalnız Allah'a kulluk et ve
şükredenlerden ol. "(Zümer 65,66) "Yine onlar ki Allah ile beraber
(tuttukları) başka bir ilaha yalvarmazlar. "(Furkan 68)
وقال عكرمة:
{وما يؤمن
أكثرهم بالله
إلا وهم مشركون}
/يوسف: 106/. {ولئن
سألتهم من
خلقهم} /الزخرف:
87/. و{من خلق
السماوات
والأرض
ليقولنَّ الله}
/الزخرف: 9/. فذلك
إيمانهم، وهم
يعبدون غيره .وما ذكر في
خلق أفعال
العباد
وأكسابهم .لقوله
تعالى: {وخلق
كل شيء
فقدَّره
تقديراً} /الفرقان:
2/.
İkrime şöyle demiştir: "Onların çoğu ancak ortak koşarak
Allah'a iman ederler. "(Yusuf 106) "Andolsun onlara kendilerini kimin
yarattığını sarsan elbette 'Allah' derler. "(Zuhruf 87) ''Andolsun ki
onlara 'Gökleri ve yeri kim yarattı?' diye sarsan 'Onları şüphesiz güçlü olan,
her şeyi bilen Allah yarattı' derler. "(Zuhruf 9) Başkalarına ibadet
ettikleri halde onların imanları budur. Ve kullarının fiillerinin yaratılması
ve kesbleri konusunda zikredilen şeyler de buna örnektir. Zira Yüce Allah
"Her şeyi yaratıp, ona bir nizam veren ve mukadderatını tayin eden Allah
yüceler yücesidir"(Furkan 2) buyurmaktadır.
وقال مجاهد:
{ما تَنَزَّل
الملائكة إلا
بالحقِّ}
/الحجر: 8/.
بالرسالة
والعذاب.
{ليسأل
الصادقين عن
صدقهم}
/الأحزاب: 8/.
المبلِّغين
المؤدِّين من
الرسل. {وإنا
له لحافظون}
/الحجر: 9/: عندنا.
{والذي جاء
بالصدق}
القرآن {وصدَّق
به} /الزمر: 33/:
المؤمن، يقول
يوم القيامة:
هذا الذي
أعطيتني
عملتُ بما فيه.
Mücahid "Biz melekleri ancak hak ile indiririz"(Hicr
8) ayetini biz meleklere ancak risalet ve azapla indiririz demiştir.
"Allah bu sözü doğruluklarıyla sorumlu kılmak için aldı. "(Ahzab 8)
Yani Resullerden risaleti yerine getirici, tebliğ edici olan Nebilere
tebliğlerini sormak için. "Elbette onu yine biz koruyacağız. "(Hicr,
9) Elbette onu kendi katımızda biz koruyacağız. "Doğruyu getiren ve onu
tasdik edenler var ya!"(Zümer 33) Yani doğruyu yani Kur'an'ı getiren ve
onu tasdik eden mu'minler var ya, onlar kıyamet günü bize getirdiği n ve
gereğine göre amel ettiğimiz buydu diyeceklerdir.
حدثنا قتيبة
بن سعيد:
حدثنا جرير،
عن منصور، عن
أبي وائل، عن
عمرو بن
شرحبيل، عن
عبد الله قال:
سألت
النبي صلى
الله عليه
وسلم: أي
الذنب أعظم
عند الله؟
قال: (أن تجعل
لله ندًّا وهو
خلقك). قلت: إن
ذلك لعظيم،
قلت: ثم أي؟
قال: (ثم أن
تقتل ولدك
تخاف أن يطعم
معك). قلت: ثم
أي؟ قال: (ثم أن
تزاني بحليلة
جارك).
[-7520-] Abdullah b. Mesud şöyle demiştir: Ben Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e
"Allah katında hangi günah en büyüktür?" diye sordum.
'Allah seni yarattığı halde ona benzer bir eş uydurmandır" buyurdu. Ben
"Hakikaten bu elbette büyük günahtır" dedim. "Sonra
hangi günah (büyüktür)?" diye sordum. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem
"Seninle beraber yemek yemesinden korkarak çocuğunu
öldürmendir" buyurdu. "Bundan sonra hangisidir?" diye sordum.
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Komşunun eşiyle karşılık olarak
zina etmenizdir" buyurdu.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
Ayette geçen "endad" kelimesinin tekili
"en-nidd", -buna "en-nedid" de denir- insanın işleriyle
ilgili olarak karşısına dikilen şeyin benzeri demektir.
İbn Battal şöyle demiştir: İmam Buhari'nin bu başlığı atmaktan
maksadı, -gerek hayır, gerek şer- mahlukatın tüm fiillerini Allah'a nispet
etmektir. Bu fiiller Allah tarafından yaratılmakta, kul tarafından kesb
edilmektedir. Yaratma fiilinin hiçbir zerresi Allah'tan başkasına nispet
edilemez. Aksi takdirde bu fiilin ona nispeti açısından Allah'a ortak, eş ve
denk bir varlık söz konusu olur. Yüce Allah kullarını yukarıda zikredilen
ayetler ve başka ayetlerle bu konuda uyarmaktadır. Bu ayetler onun eşinin
olmadığını, opunla birlikte dua edilen ilahların bulunmadığını açıkça ifade
etmektedir. Dolayısıyla bunlar, kulun kendi fiillerini kendisinin yarattığını
iddia edenlere bir red ihtiva etmektedir. Bunların bazılarında Yüce Allah
mu'minleri uyarmakta veya övmekte, bazılarında kafirleri kınamaktadır. Bu
başlık altında yer verilen hadis bu konuda gayet açıktır. Kirmanı şöyle
demiştir:
İmam Buharl'nin attığı başlık, maksadının Allah Teala'dan şirki
uzak kılmak olduğunu göstermektedir. Uygun olanı bunların Tevhid Bölümünün baş
taraflarında zikredilmesiydi. Fakat burada maksat bu değildir. Aksine hedef,
kulların fiillerinin Allah'ın yaratmasının eseri olduğunu açıklamaktır. Çünkü
kulların fiilleri kendi yaratmalarının eseri olsaydı, kullar Allah'a eş ve
yaratmada ortak olurlardı.
Beyhaki el-Esma ve's-Sıfat isimli eserinde şöyle der: Erken
dönem (selef) ve geç dönem (halef) hadis ve sünnet bilginlerinin yaklaşımları,
Kur'an'ın Allah'ın kelamı ve onun zat! sıfatlarından olduğu yönündedir.
"(Resulüm!) Şüphesiz sana da, senden öncekilere de şöyle
vahyolunmuştur ki: Andolsun Allah'a ortak koşarsan, işlerin mutlaka boşa gider
ve hüsranda kalanlardan olursun."(Zümer 65) Taberi şöyle demiştir:
Bu, kendisiyle takdim kastedilen mucez ifadede kabilindendir.
Ayetin manası şöyledir: Şüphesiz sana "Andolsun Allah'a ortak koşarsan
işlerin mutlaka boşa gider ve hüsranda kalanlardan olursun!" diye
vahyolunmuştur. Senden öncekilere de sana vahyolunanın aynısı vahyolunmuştur.
Ayette geçen "le yahbatanne" fiilinin manası, amelinin . sevabı boşa
gider demektir. Ayete burada yer verilmesinden maksat, Allah'a şirk koşan
kimseye şiddetli bir tehdit yöneltmektir ve şirkin bütün şeriatlerde
yasaklandığını, insanın ameli şirkten salim olduğu takdirde bunun karşılığını
alacağını, şirk koştuğunda ise sevabının boşa gideceğini vurgulamaktır.
"İkrime dedi ki." Taberl'nin Hennad b. es-Sirrı,
Ebü'l-Ahvaz, Simak b. Harb isnadıyla nakline göre İkrime "Onların çoğu
ancak ortak koşarak Allah'a iman ederler"(Yusuf 106) ayetini şöyle tefsir
etmiştir:
Yüce Allah onlara kendilerini, gökleri ve yeri kimin yarattığını
sormakta, onlar da Allah'tır cevabını vermektedirler. Bu Allah'tan başkasına
taptıkları halde imanlarıdır. Yezid b. el-Fadl es-Semanı'nin nakline göre
İkrime "Onların çoğu ancak ortak koşarak Allah'a iman ederler" ayeti
hakkında şöyle demiştir:
Bu Yüce Allah'ın 'Andolsun ki onlara 'Gökleri ve yeri kim
yarattı?' diye sarsan, elbette Allah'tır' derler"(Zümer 38) ayetiyle aynı
manayadır. Onlara Allah ve onun sıfatı sorulduğunda onu kendi vasfından başka
türlü anlatırlar ve Allah'ın çocuğu olduğunu ileri sürerek ona ortak koşarlar.
Doğruyu yani Kur'an'ı getiren ve onu tasdik eden mü min kıyamet
günü bana verdiğin ve gereğine göre amel ettiğIm budur diyecektir. Taberi,
Mansur b. el-Mu'temir vasıtasıyla bu haberi Mücahid'e dayandırmıştır. O şöyle
demiştir:
Doğruyu getiren ve tasdik eden Ku?an ehlidir ki onlar kıyamet
günü onu getirecekler ve bize verdiğiniz ve içindekilere göre amel ettiğimiz
kitap budur diyeceklerdir. Ali b. Ebi Talha'nın nakline göre İbn Abbas doğruyu
getiren ve la ilahe illallah sözüyle Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'i
doğrulayan şeklinde mana vermiştir.
Taberi şöyle der: En uygun olanı "doğruyu getiren"den
maksadın tevhide, Allah'ın Resulüne ve getirdiğine imana davet eden, "onu
doğrulayan"dan maksadın ise mu'minler olduğudur. Bu anlayışı bu ayetin
''Allah'a karşı yalan uyduran, kendisine gelen gerçeği (Kur'an'ı) yalan
sayandan daha zalim kimdir? Kafirlerin yeri cehennemde değil mi?"(Zümer
32) ayetinden sonra gelmesidir. İbn Mesud hadisine gelince, onun şerhi HudCı.d
Bölümünde zinakarların günahı başlığı altında geçmişti. Hadise burada yer
verilmesinin amacı, kendi fiilini kendisinin yarattığını iddia eden kimsenin
Allah'a eş koşmuş gibi olduğuna işaret etmektir. Bu konuda şiddetli bir tehdit
gelmiştir. Dolayıs1yla buna inanmak haram olur.