باب: هل يجوز
للحاكم أن
يبعث رجلاً
وحده للنظر في
الأمور.
39. HAKİMİN ARAŞTIRMA İÇİN BİR KİŞİYİ TEK BAŞINA GÖNDERMESİNİN
CAİZ OLUP OLMADIĞI
حدثنا آدم:
حدثنا ابن أبي
ذئب: حدثنا
الزُهري، عن
عبيد الله بن
عبد الله، عن
أبي هريرة
وزيد بن خالد
الجهنيِّ
قالا:
جاء
أعرابي فقال:
يا رسول الله،
اقض بيننا بكتاب
الله، فقام
خصمه فقال:
صدق، فاقض
بيننا بكتاب
الله، فقال
الأعرابي:
إنَّ ابني كان
عسيفاً على
هذا فزنى
بامرأته،
فقالوا لي:
على ابنك الرجم،
ففديت ابني
منه بمائة من
الغنم ووليدة،
ثم سألت أهل
العلم فقالوا
: إنما على
ابنك جلد مائة
وتغريب عام،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم :
(لأقضينَّ
بينكما بكتاب
الله، أمَّا
الوليدة و
الغنم فردٌّ
عليك، وعلى
ابنك جلد مائة
وتغريب عام،
وأمَّا أنت يا
أنيس - لرجل -
فاغد على إمرأة هذا
فارجمها).
فغدا عليها أنيس
فرجمها.
[-7193 - 7194-] Ebu Hureyre ile Zeyd b. Halid el-Cühenı şöyle
demişl'erdir:
Bir bedevi Arap (hasmıyla birlikte) geldi ve "Ya Resulallah!
Aramızda Allah'ın kitabı ile hükmet!" dedi. ArdındaQhasmı olan kişi de
ayağa kalkıp "Bu, doğru söyledi. Aramızda Allah'ın kitabı ile hükmet"
dedi. Bedevı davayı şöyle anlattı:
"Benim oğlum bu adamın yanında ücretli idi. Onun karısıyla
zina etmiş. Bazı kimseler bana 'oğlunun cezası recm edilmektir' dediler. Ben de
bu adama yüz koyun ile bir cariye verip, oğlumu kurtardım. Sonra bu meseleyi
bilenlere sordum. Bana 'Oğlunun cezası yüz sapa ve bir yıl sürgüne
gönderilmesidir' dediler. Bunun üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem
"Yemin olsun ki ben muhakkak aranızda Allah'ın kitabı ile hükmedeceğim:
Cariye ile koyunlar sana geri verilecek, oğlunun cezası yüz değnek
ve bir yıl (gurbete) sürgün edilmektir" buyurdu. (Sonra Eslem kabilesinden
olan Uneys adındaki bir sahabiye hitaben) "Ya Uneys! Bu adamın karısına
git ve onu recm et" buyurdu. Bundan sonra Uneys o kadına gitti. (Kadın
zina suçunu itiraf ettiği için) Uneys onu recm etti.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Hakimin tahkikat için bir kişiyi tek başına göndermesinin
caiz olup olmadığı." İmam Buhari burada "as1f=ücretli" olayı ile
ilgili Ebu Hureyre ve Zeyd b. Halid hadisine yer vermiştir. Bu hadisin geniş
bir açıklaması daha önce geçmişti. Hadise burada yer verilmesinden maksadı Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in "Ya Uneys! Bu adamın karısına git!"
şeklindeki emridir. Uneys'in hakim mi yoksa haber memuru mu olduğu noktasındaki
ihtilaf daha önce geçmişti. İmam Buhari'nin yukarıdaki başlığı soru kipiyle
atması, Muhammed b. el-Hasen'in bu konuda muhalif olduğuna işaret etmek
içindir. Zira o şöyle der:
"Hakimin kendisi ile birlikte bir kişi daha şehadet
etmedikçe öldürme veya mal ya da köle azad etme veya boşama gibi konularda
hüküm vereceği kişi aleyhinde 'Bu kişi benim yanımda itirafta bulundu' demesi
caiz değildir." İmam Muhammed yukarıdaki hadiste yer alan hükmün
benzerinin Hz. Nebie mahsus olduğunu iddia etmiştir. O şöyle der:
"Yargı meclisinde sürekli olarak iki adil şahidin bulunması
uygun olur. Bunlar itiraf edenleri dinlerler ve buna şehadet ederler. Hüküm bu
iki kişinin şehadeti ile geçerlilik kazanır." Bu görüşü İbn Battal
nakletmiştir. Mühelleb şöyle demiştir:
Yukarıdaki hadis, hakimin mazeret durumunda bir erkeği
göndermesinin caiz olduğu görüşünü savunan İmam Malik' e delildir. Hadise göre
hakim güvendiği bir kişiyi şahit1erin durumunu gizlice tahkik etmek üzere görevlendirebilir.
Ayrıca şehadet nitelikli değil, haber verme nitelikli hususlarda bir kişinin
verdiği haberi kabul edebilir.