باب: من لم ير
الرؤيا لأول
عابر إذا لم
يصب.
47. RÜYANIN TABİRİ ÇIKMADIĞINDA BUNUN İLK TABİR EDENE AİT OLDUĞU
GÖRÜŞÜNÜ KABULETMEME
حدثنا يحيى
بن بكير:
حدثنا الليث،
عن يونس، عن
ابن شهاب، عن
عبيد الله بن
عبد الله بن
عتبة: أن ابن
عباس رضي الله
عنهما كان
يحدِّث:
أن
رجلاً أتى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم فقال:
إني رأيت
الليلة في
المنام ظلَّة
تنطف السمن
والعسل، فأرى
الناس
يتكفَّفون
منها، فالمستكثر
والمستقل،
وإذا سبب واصل
من الأرض إلى
السماء،
فأراك أخذت به
فعلوت، ثم أخذ
به رجل آخر
فعلا به، ثم
أخذ به رجل
آخر فعلا به،
ثم أخذ به رجل
آخر فانقطع ثم
وُصل. فقال
أبو بكر: يا
رسول الله،
بأبي أنت،
والله
لتدعنِّي فأعبرها،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم: (اعبرها).
قال: أمَّا
الظلَّة
فالإسلام،
وأما الذي ينطف
من العسل
والسمن
فالقرآن،
حلاوته تنطف،
فالمستكثر من
القرآن
والمستقل،
وأما السبب
الواصل من
السماء إلى
الأرض فالحق
الذي أنت
عليه، تأخذ به
فيعليك الله،
ثم يأخذ به
رجل من بعدك
فيعلو به، ثم
يأخذ به رجل
آخر فيعلو به،
ثم يأخذ به
رجل آخر
فينقطع به، ثم
يوصَّل له
فيعلو به،
فأخبرني يا
رسول الله،
بأبي أنت،
أصبت أم
أخطأت؟ قال
النبي صلى
الله عليه وسلم:
(أصبت بعضاً
وأخطأت
بعضاً). قال:
فوالله لتحدِّثنِّي
بالذي أخطأت،
قال: (لا تقسم).
[-7046-] İbn Abbas şöyle anlatmıştır: Bir kişi Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e geldi ve şöyle dedi:
"Ya Resulallah! Ben bu gece rüyamda yerle gök arasında bir
bulut gördüm. Ondan yere yağ ve bal damlıyordu. İnsanların da ondan avuç avuç
almakta olduklarını gördüm. Kimi çok, kimi az topluyordu. Bu sırada yerden göğe
doğru bir ip uzandığını ve senin bu ipe tutunup, yukarıya doğru yükseldiğini
gördüm. Sonra o ipi başka bir kişi tuttu, o da yükseldi. Sonra bir başkası
tuttu fakat bu defa ip koptu. Sonra ip bağlanıp birleştiriidi.
Bunun üzerine Ebu Bekir "Ya Resulallah! Babam, anam sana feda
olsun!
Allah aşkına bana müsaade ediniz de bu rüyayı ben tabir
edeyim!" dedi. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona "Haydi
tabir et!" diye izin verince Ebu Bekir şöyle dedi: Bu zatın gördüğü bulut
İslam'dır. Ondan damlayan yağ ve bal Kur'an'dır. Onun tadı damlayacaktır. Kur'an'dan
kimi çok, kimi az faydalanacaktır. Gökten yere erişen ip de üzerinde bulunduğun
hak ipidir. Sen onu tutuyorsun, Allah da seni yükseltiyor. Sonra onu başka biri
tutacak ve o da yükselecek. Sonra bir başkası tutacak, o da yükselecek. Sonra
onu bir diğeri tutacak fakat ip kopacak. Sonra onun için bağlanacak, o da
yükselecek.
Bu 'tabirin sonunda Ebu Bekir "Ya Resulallah! -babam sana
feda olsun. bana haber ver! Bu tabirimde isabet mi ettim yoksa hata mı
ettim?" diye sordu. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Bazısında
isabet, bazısında hata ettin" buyurdu. Ebu Bekir "Ya Resulallah! Hata
ettiğim şeyi Allah rızası için bana haber versen!" dedi. Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Allah adına and vererek ısrar etme!"
buyurdu.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Rüyanın tabiri çıkmadığında bunun ilk tabir edene ait
olduğu görüşünü kabul etmeme." İmam Buhari attığı bu başlıkla Enes
hadisine işaret eder gibidir. Enes'in naklettiği hadiste Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem "Rüya ilk tabir edenindir" buyurmuştur. Bu hadis
zayıftır fakat hadisin Ebu Davud, Tirmizi ve İbn Mace'de hasen isnadla yer alan
şahitleri vardır. Hakim'in sahihdir değerlendirmesi ile Ebu Rezın el-Ukayll'
den nakline göre Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Rüya tabir edilmediği sürece bir kuşun ayağındadır. Tabir edildiğinde
(nasıl tabir edilmişse) öylece çıkar."(İbn Mace, Tabirü'r-rüya)
Darimı'de hasen isnadla Süleyman b. Yesar'ın nakline göre Aişe
r.anha. şöyle demiştir: Medine halkından bir kadının kocası tüccardı ve ticaret
dolayısıyla seyahatlere çıkıyordu. Bu kadın Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'e gelerek "Kocam kayıp, beni hamile olarak bıraktı. Rüyamda evimin
direğinin kırıldığını ve şaşı gözlü bir çocuk doğurduğumu gördüm" dedi.
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Hayırdır! İnşailah kocan sağ salim
dönecek. Sen itaatkar bir çocuk doğuracaksın" dedi. Kadın bu rüyayı üç kez
anlattı. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in evde bulunmadığı bir sırada
yine geldi. Ben ona rüyasını sorunca bana da anlattı. Ona "Rüyan doğru
çıkarsa kocan ölecek, sen itaatkar olmayan bir çocuk doğuracaksın" dedim.
Kadın ağlamaya başladı. Bu sırada Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem geldi
ve "Ya Aişe böyle yapma! Bir Müslümanın rüyasını tabir edeceğinizde hayra
yorunuz. Çünkü rüya onu görenin tabir ettiği gibi çıkar" buyurdu.(Darimi,
Rüya)
Tabirciler, rüya gören kimsenin doğru konuşması, yatmadan önce
abdest alıp sağ yanına yatması, uyumadan önce eş-Şems, el-Leyl, et-Tin ve el-İhlas,
el-Felak ve en-Nas surelerini okuması adaptandır demişlerdir. Sonra kişi şöyle
dua eder: "Allah'lm! Kötü rüyadan sana sığınırım. Uyanıkken ve uykuda
şeytanın oynamasından sana sığınırım. Ya Rabbi! Senden salih, sadık, faydalı,
hatırlanan ve unutulmayan dua dilerim. Ya Rabbi! Bana rüyamda sevdiğimi
göster." Kişinin gördüğü rüyayı bir kadına, düşmana ve cahile anlatmaması
adaptandır. Rüya tabircisinin onu güneş doğarken, batarken, tam tepede iken ve
geceleyin tabir etmemesi de adaptandır.
"...." gölge veren bulut demektir. Hattabl'nin
ifadesine göre gölgelik ve benzeri gölge veren her şeye Arapça'da
"..." denilir. ............ O buluttan yağ ve bal damlıyordu, "
ıJ (j"'l:JI LS);" insanları avuç avuç alırken gördüm, .......... yani
çok alan ve az alan bulunmaktadır anlamına gelir. '..........' sebep
"ip" demektir.
Hadisten Çıkan Sonuçlar
1- Rüya daha önce açıklandığı üzere ilk tabireinin değildir.
2- Rüya ilmini ve tabirini öğretmek ve onun tabirini sormaktan
gaf1ete düşmemek gerekir. Bunun fazileti rüyanın bazı gaybı bilgileri ve
kainatın esrarını kapsamasıdır. İbn HUbeyre şöyle demiştir: Önce ve sonra Ebu
Bekir'in sorması ve Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in cevap vermesi
onun Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in karşısında rahat davrandığını ve
sevgisine güvenerek nazlı bir tavır takındığını göstermektedir.
3- Rüya ancak alim, güvenilir bir öğütçü ve sevimli bir kişi
tarafından tabir edilir.
4- Rüya tabir eden bazen hata ederken, bazen isabet edebilir.
Tabir aliminin tabiri söylemektense gizlemek daha ağır bastığı durumlarda
rüyanın tamamını veya bir kısmını tabir etmemelidir. Mühelleb şöyle der: Bunun
yeri bu konuda genellik sözkonusu olduğundadır. Buna karşılık görülen rüya
mesela bir kişiye mahsussa o kişinin kendisini sabra hazırlaması ve hadisenin
başına gelmesini ciddiye alması için tabir etmekte sakınca yoktur.
5- Niyeti halisane ve kendini beğenmekten emin olduğu takdirde
bir alimin güzel becerdiği şeyi izhar etmesi caizdir. Bir alim, kendisinden
daha alim olan açıktan veya buna benzer bir yolla izin verdiği takdirde onun
huzurunda bilgisini ortaya koyabilir.
6- Böyle bir durumda alim fetva ve hüküm verebilir. Öğrencinin
kendisine hükmü bildirmesi için Allah aşkına diye müracaatta bulunması caizdir.