باب: ما ينهى
من الاحتيال
للولي في
اليتيمة المرغوبة،
وأن لا يكمِّل
لها صداقها.
8. VELİNİN BİZZAT KENDİSİNİN EVLENMEK İSTEDİĞİ YETİM KIZ
HAKKINDA HİLE YAPMASININ VE O KIZIN MEHRİNİ TAM OLARAK VERMEMESİNİN YASAK
OLMASI
حدثنا أبو
اليمان: حدثنا
شعيب، عن
الزُهري قال: كان
عروة يحدث:
أنه
سأل عائشة:
{وإن خفتم أن
لا تقسطوا في
اليتامى
فانكحوا ما
طاب لكم من
النساء}. قالت:
هي اليتيمة في
حجر وليها،
فيرغب في
مالها
وجمالها،
فيريد أن
يتزوجها
بأدنى من سنة
نسائها، فنُهوا
عن نكاحهنَّ
إلا أن يقسطوا
لهنَّ في
إكمال
الصداق، ثم
استفتى الناس
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم بعد،
فأنزل الله:
{ويستفتونك في
النساء}. فذكر
الحديث.
[-6965-] Urve b. ZUbeyr, Hz. Aişe r.anha'ye "Eğer
yetimlerin haklarına riayet edememekten korkarsanız beğendiğiniz kadınlardan ikişer,
üçer, dörder alın"(Nisa 3) ayet-i kerimesini sorunca Aişe r.anha şöyle
cevap verir: Burada sözü edilen yetim kız, hamisinin himayesinde bulunur.
Hamisi onun malı ve güzelliğine rağbet eder ve ona emsalinin mehrinin en azını
vermek suretiyle kendisiyle evlenmek ister. İşte bu ayetlerde o gibi velilerin
velayetleri altındaki yetim kızların mehirlerini tamamlamak suretiyle
kendilerine adaletle davranmadıkça nikah etmeleri yasaklanmıştı. Sonra insanlar
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e gelerek bu konuda fetva istediler. Bunun
üzerine Allahu Teala "Senden kadınlar hakkında fetva istiyorlar"(Nisa
127) ayet-i kerimesini indirdi.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Velinin bizzat kendisinin evlenmek istediği yetim kız
hakkında hile yapmasının ve o kızın mehrini tam olarak vermemesinin yasak
olması." İmam Buhari bu konuda Aişe r.anha hadisine yer vermiştir. İbn
Battal şöyle der:
Ayete göre bir velinin yetim bir kızla mehrinden daha azını
vermek suretiyle veya mehr-i misli değerine yetmeyecek bir mal vererek kendisi
ile evlenmesi caiz değildir. Bu ayetin nüzul sebebi hakkında ihtilaf
edilmiştir. Nitekim bu hususa sözkonusu hadisin Nisa suresinin tefsiri
bölümünde açıklaması yapılırken değinilmişti.
Ayetteki '..........." ifadesinde bir hazf vardır. Takdiri
........= yetim kızların nikahı hususunda" demektir.
".........." yani yetim kızlar dışında beğendiğiniz kadınlar
demektir. Kadı Ebu Bekir b. et-Tayyib şöyle der:
Ayetin manası şöyledir: Haklarını talep edecek velileri
bulunmayan yetim kızların haklarına riayet edememekten korkarsanız, haklarını
arama güçleri olmadığı için onları ifa edemeyeceğinizden emin değilseniz,
işlerini çekip çevirmeye gücü yeten ya da kendilerine haksızlık etmenize
engelolacak velileri bulunan kadınlarla evleniniz.
باب: إذا غصب
جارية
9. CARİYE GASBI
فزعم أنها
ماتت، فقضي
بقيمة
الجارية
الميتة، ثم
وجدها صاحبها
فهي له، ويرد
القيمة ولا تكون
القيمة ثمناً.
وقال بعض
الناس:
الجارية
للغاصب،
لأخذه القيمة.
وفي هذا
احتيال لمن
اشتهى جارية
رجل لا يبيعها،
فغصبها،
واعتل بأنها
ماتت، حتى
يأخذ ربها قيمتها،
فتطيب للغاصب
جارية غيره.
قال النبي صلى
الله عليه
وسلم:
(أموالكم
عليكم حرام ).(ولكل
غادر لواء يوم
القيامة).
Bir kimse bir başkasının cariyesini gasb etse ve onun elinde
iken öldüğünü iddia etse, bunun üzerine ölmüş cariyenin kıymetini ödemesine hüküm
verilse, sonra cariyenin sahibi onu buIsa, bu eariye sahibine aittir ve o aImış
oIduğu kıymeti geri iade eder ve bu kıymet bir fiyat (semen) değildir. Birileri
(Hanefller) şöyIe demişIerdir: Cariye gasb eden kimseye aittir. Çünkü sahibi
ondan kıymetini almıştır. Ancak böyIe bir hüküm, bir kişinin satmak istemediği
cariyesini arzu eden kimseye hile kapısı açar. Zira o kişi bu eariyeyi gasb
eder ve öldüğünü ileri sürer ki sahibi kendisinden kıymetini aIsın. BöyIece
gasb eden kimseye başkasının cariyesi heIaI haIe gelir. Nebi s.a.v.
"Mallarınız birbirinize haramdır ve kıyamet günü ahdini bozan herkes için
tanınacağı bir sancak vardır" buyurmuştur.
حدثنا أبو
نعيم: حدثنا
سفيان، عن عبد
الله بن دينار،
عن عبد الله
بن عمر رضي
الله عنهما،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (لكل
غادر لواء يوم
القيامة يعرف
به).
[-6966-] Abdullah b. Ömer'in nakline göre ResuIullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ahdini bozan herkes için kıyamet gününde kendisinin
tanınacağı bir sancak vardır" buyurmuştur.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Bir kimse bir başkasının eariyesini gasb etse ve onun
elinde iken öIdüğünü iddia etse ... " Bu başlıkta yer aIan ""
hüküm verildi anIamınadır.
"ÖImüş cariyenin kıymetini ödemesine hükümverilse, sonra
cariyenin sahibi onu buIsa ... " yani sahibi cariyenin öImediğini haber
aIsa bu cariye, elinden gasb edilerek alınan sahibine aittir. Sahibi onun
kıymetini gasıba öder. "Bu kıymet bir fiyat (semen) değildir." Çünkü
araIarında alışveriş akdi cereyan etmemiştir. O bu kıymeti eariyenin eIde
mevcut oImadığına binaen aImıştır. BöyIe bir durum ortadan kaIktığına göre asIa
dönmek gerekir.
"Ancak böyIe bir hüküm, bir kişinin satmak istemediği
cariyesini arzu eden kimseye hile kapısı açar." Buradaki "i"
"gerekçe gösterdi" demektir. Cari ye dışında yiyecek maddeIeri ve
başka şeyIeri gasb edip, sonra bozuIduğunu iddia etme durumunda da hüküm
böyIedir. Aynı şekilde eti yenen bir hayvanı gasb edip, sonra kesen kimse
hakkında da aynı hükümIer geçerlidir.
"Ahdini bozan her kişi için kıyamet gününde kendisinin
tanznacağı bir sancak vardır." Bu hadisin geniş bir açıkIaması Cihad
böIümünde geçmişti. Hadisin bu konuda hangi yönden delil oIduğu açıktır. Çünkü
gasıbın cariyenin öIdüğünü iddia etmesi, MüsIüman din kardeşi hakkında hıyanet
ve ahde vefasızlıktır. İbn BattaI şöyIe demiştir: İmam Ebu Hanıfe bu konuda
çoğunIuğa muhalif kaImıştır. Onun düşünce tarzı şöyIedir: Bir şeyin hem kendisi
ve hem de bedeli aynı anda aynı kişinin mülkiyetinde birlikte bulunamaz.
Çoğunluğun bakış açısı ise şöyledir: Bir Müslümanın malı gönül rızası olmadıkça
helal değildir. Kıymetin vacip olması, gasıbın cariyenin öldüğü iddiasında
doğru söylediğine binaendir. Cariyenin ölmediği ortaya çıktığına göre o
gasbedilen mal, sahibinin mülkiyetinde kalır. Zira gasıbla cariye sahibi
arasında sahih ve geçerli bir akit yapılmamıştır. Dolayısıyla cariyenin
sahibine geri iade edilmesi gerekir.
10. HAKİMİN VERDİĞİ HÜKMÜN DEĞERİ
حدثنا محمد
بن كثير، عن
سفيان، عن
هشام، عن عروة،
عن زينب بنت
أم سلمة، عن
أم سلمة،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال:
(إنما أنا بشر،
وإنكم
تختصمون إلي،
ولعل بعضكم أن
يكون ألحن بحجته
من بعض، وأقضي
له على نحو
مما أسمع، فمن
قضيت له من حق
أخيه شيئاً
فلا يأخذ،
فإنما أقطع له
قطعة من النار).
[-6967-] Ümmü Seleme'nin nakline göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Şüphesiz ben ancak sizin gibi bir insanım. Sizler bana
davalarınızı getiriyorsunuz. Olabilir ki içinizden biriniz deli/ini diğerinden
daha açık ve düzgün ifade etmiş olur. Ben de işitmekte olduğum deli/ üzerine
onun lehine hükmederim. Kimin lehine kardeşinin hakkından bir şeye hükmedersem
o kimse bunu almasın. Çünkü ben ona ancak ateşten bir parça kesmişimdir. "
Fethu'l-Bari Açıklaması:
İbn Battal bundan önceki başlığa bu Ümmü Seleme hadisini ilave
etmiştir. Hadisin bu bölümle olan ilişkisi
açıktır. Çünkü hadis, hakimin verdiği hükmün Allah ve Resulünün haram kıldığı
bir şeyi helal yapmadığını ifade etmektedir ve Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem, lehine hüküm verilen kimse esasen bu hakkın borçlu olduğu kimseye ait
olduğunu bildiği takdirde bunu almasını yasak etmektedir. Bu hadisin geniş bir
açıklaması Ahkam bölümünde inşallah gelecektir.
"Şüphesiz ben ancak sizin gibi bir insanım .. " Yani
gaybı bilmeme noktasında herhangi bir kimse gibiyim.