يمين الرجل
لصاحبه: إنه
أخوه، إذا خاف
عليه القتل أو
نحوه.
7. BİR ERKEĞiN ARKADAŞININ ÖLDÜRÜLMESiNDEN ENDİŞE ETMESİ VEYA
BUNA BENZER BİR ZARAR DOLAYISI İLE ONUN KARDEŞ İ OLDUĞUNA YEMiN ETMESİ
وكذلك كل
مكره يخاف،
فإنه يَذبُّ
عنه الظالم،
ويقاتل دونه
ولا يخذله،
فإن قاتل دون
المظلوم فلا
قود عليه ولا
قصاص.
وإن قيل له:
لتشربنَّ
الخمر، أو
لتأكلنَّ الميتة،
أو لتبيعنَّ
عبدك، أو
تقرُّ بدَين،
أو تهب هبة،
أو تحلُّ
عقدة، أو
لنقتلنَّ
أباك أو أخاك
في الإسلام،
وما أشبه ذلك،
وسعه ذلك، لقول
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (المسلم
أخو المسلم).
Korku duyan her zorlanmış kişi de böyledir. Çünkü o kişi
yeminiyle o kimseden zalimi ve zulmü savuşturur, onun önünde çarpışır ve onu
desteksiz bırakmaz. Bir kimse mazlumun önünde çarpışsa (bu sırada zalim i
öldürse) ona diyet ve kısas yoktur. Bir kimseye kendisini zorlamakta olan bir
zalim tarafından şarap içeceksin veya ölmüş hayvan eti yiyeceksin ya da köleni
satacaksın veya üzerinde hiçbir borç yokken filan kimseye borcun olduğunu
itiraf edeceksin ya qa gönül rızası olmadan bir bağışta bulunacaksın veya
(yaptığın herhangi bir akdi) çözüp feshedeceksin yoksa babam yahut din
kardeşini mutlaka öldürürüz denilse, o kişinin bunları yapması caizdir. Çünkü
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Müslüman Müslümanın kardeşidir"
buyurmuştur.
وقال بعض
الناس: لو قيل
لتشربنَّ
الخمر، أو لتأكلنَّ
الميتة، أو
لنقتلنَّ
ابنك أو أباك،
أو ذا رحم
محرم، لم
يسعه، لأن هذا
ليس بمضطر. ثم ناقض
فقال: إن قيل
له: لنقتلنَّ
أباك أو ابنك،
أو لتبيعنَّ
هذا العبد، أو
لتقرنَّ
بدَين أو تهب،
يلزمه في
القياس،
ولكنا نستحسن
ونقول: البيع
والهبة، وكل
عقدة في ذلك
باطل. فرَّقوا
بين كل ذي رحم محرم،
وغيره، بغير
كتاب ولا سنة.
وقال النبي صلى
الله عليه
وسلم: (قال
إبراهيم
لامرأته: هذه أختي،
وذلك في الله).
وقال النخعي:
إذا كان
المستحلف
ظالماً فنيَّة
الحالف، وإن
كان مظلوماً
فنيَّة
المستحلف.
Bazı bilginler şöyle derler: Bir zorba zalim tarafından herhangi
bir kimseye mutlaka şarap içeceksin veya muhakkak ölmüş hayvaneti yiyeceksin,
aksi takdirde oğlunu veya babam ya da mahrem bir yakınını öldürürüz denilse, o
kişinin bunları yapması caiz olmaz. Çünkü o kimse bunları yapmak için darda
kalmış sayılmaz. Bu görüşü ileri süren kişi daha sonra kendisiyle çelişkiye
düşerek şöyle der: Bir kimseye zalim tarafından "Şu köleyi
satacaksın" veya "Bir borç ikrar edeceksin" ya da "Bir
bağış yapacaksın aksi takdirde babam veya oğlunu öldürürüz" denilse, dinde
yerleşmiş kurallara göre (kıyas) bunları yapması lazım gelir. Fakat biz
istihsana gider ve "Satış, bağış ve bu konuda yapılmış her türlü akit
batıldır" deriz demektedir. (Hanefiler) kitap ve sünnet delili olmaksızın
her mahrem hısım ile mahrem olmayan yabancı arasında ayırıma gitmişlerdir.
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: "İbrahim Nebi (o
zorba hükümdar; hanımı Sdre'yi istediği zaman) hanımı için 'Bu benim
kızkardeşimdir' dedi." Bu . (kızkardeşlik) Allah açısından böyle idi.
İbrahim en-Nehaı "Yemin veren zalim ise itibar yemin edenin niyetinedir,
yemin veren mazlum ise itibar edilecek olan yemin verenin niyetidir"
demiştir.
حدثنا يحيى
بن بكير:
حدثنا الليث،
عن عقيل، عن
ابن شهاب: أن
سالماً أخبره:
أن عبد الله
بن عمر رضي
الله عنهما
أخبره:
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال:
(المسلم أخو
المسلم، لا
يظلمه ولا
يسلمه، ومن
كان في حاجة
أخيه كان الله
في حاجته).
[-6951-] Abdullah b. Ömer'in nakline göre Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem.
"Müslüman, Müslümanın (din) kardeşidir. Müslüman Müslümana
zulmetmez. Müslüman Müslümanı (başına gelen musibet esnasında) terk etmez. Her
kim MüslümanarcJ:eşinin bir ihtiyacını giderirse Allah da onun ihtiyacını
giderir" buyurmuşfur..• :
حدثنا محمد
بن عبد
الرحيم: حدثنا
سعيد بن سليمان:
حدثنا هشيم:
أخبرنا عبيد
الله بن أبي
بكر بن أنس،
عن أنس رضي
الله عنه قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (انصر
أخاك ظالماً
أو مظلوماً).
فقال رجل: يا
رسول الله، أنصره
إذا كان
مظلوماً،
أفرأيت إذا كان
ظالماً كيف
أنصره؟ قال:
(تحجزه، أو
تمنعه، من
الظلم فإن ذلك
نصره).
[-6952-] Enes b. Malik'in nakline göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Müslüman kardeşine zalim iken de, mazlum iken
de yardım et!" buyurdu.
Bir kişi "Ya Resulallah! Müslüman kardeş mazlum olduğu zaman
ona yardım ederim, fakat o zalim olduğu zaman ona nasıl yardım edeceğim söyler
misin!" diye sordu. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Onu
zulümden alıkoyarsın ya da zulmüne engel olursun. İşte bu ona yardım
etmektir" buyurdu.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Bir erkeğin arkadaşının öldürülmesinden endişe etmesi veya
buna benzer bir zarar dolayısı ile onun kardeşi olduğuna yemin etmesi" Bu
şart cümlesine bağlanan hüküm daha sonra gelmektedir.
"Korku duyan her zorlanmış kişi de böyledir. Çünkü o
kişi" yani Müslüman "yeminiyle o kimseden zalimi ve zulmü savuşturur,
onun önünde çarpışır ve onu• desteksiz bırakmaz." İbn Battal şöyle der:
İmam Malik ve çoğunluğun görüşüne göre etmediği takdirde din kardeşinin
öldürülmesi tehdidi ile yemine zorlanan bir kimse, yemin ettiği takdirde bu
yemini geçerli değildir.
"Bir kimse mazlumun önünde çarpışsa (bu sırada zalimi
öldürse) ona diyet ve kısas yoktur." Davudı şöyle der: Buhari'nin demek
istediği böyle bir kimseye kısas ve diyet olmadığıdır. Diyete "erş"
denilir. Biz de şunu ekleyelim: En uygun olanı Buharl'nin sözündeki
"......." ifadesinin tekid olduğudur ya da "diyet"e
"kaved" denilmiştir. İbn Battal şu açıklamayı yapar: Bilginler
öldürüleceğinden korktuğu bir kimseyi savunmak için çarpışan ve bu sırada
saldırganı öldüren kişi hakkında buna kısas veya diyet gerekip gerekmeyeceği
konusunda ihtilaf etmişlerdir. Bir grup bilgin böyle bir kimseye
"MüslümanMüslümanı (başına gelen musibet esnasında) terk etmez"
hadisiyle ondan sonraki "Müslüman kardeşine yardım et" hadisi
dolayısıyla hiçbir şey gerekmez demişlerdir. Hz. Ömer'in görüşü bu
doğrultudadır. Bir başka grup bilgin ise böyle bir kimseye _ diyet gerekir
demişlerdir. Bu görüş Klife bilginlerine aittir.
Bu konuda tercihe değer olan İbn Battal'ın "Mazlumu
kurtarmaya gücü yeten kimse olanca gücüyle zalimi etkisiz hale getirmekle
yükümlüdüL Mazlumu savunurken zalimi öldürmek niyetiyle hareket etmez. Sadece
onu etkisiz hale getirmeye niyet eder. Zalimi etkisiz kılarken onu öldürmek
durumunda kalırsa, o zalim in kanı hederdiL Bu durumda kişinin kendi canını
savunmasıyla bir başkasını savunması arasında fark yoktur" şeklindeki
görüşüdür.
"Bir kimseye kendisini zorlamakta olan bir zalim tarafından
şarap içeceksin veya ölmüş hayvan eti yiyeceksin ... denilse, o kişinin bunları
yapması caizdiL Çünkü Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Müslüman
Müslümanın kardeşidir" buyurmuştur." KirmEml şöyle der: Hadisteki
"akdi çözme" ifadesinden maksat, onu fesh etmektir.
"Kardeş"in "İslam" kelimesiyle kayıtlanması, yakın ve
akrabadan daha genelolmasını sağlamak içindir. "c.!.lll'; •..••.•••. /'
yani kişinin babasını ve kardeşini kurtarmak için bütün bunları yapması
caizdir. İbn Battal özet olarak şöyle der: İmam Buharl'nin demek istediği
şudur: Herhangi bir günahı işlemezse veya üzerinde hiçbir borç yokken filan
kimseye borcu olduğunu itiraf etmezse ya da gönül rızası olmadan bir bağışta
bulunmazsa veya talak ve ıtak gibi bir akdi rızası olmadığı halde çözmezse
babası veya din kardeşi öldürülmekle tehdit edilen bir kimse babasını ve din
kardeşini o zalimden kurtarmak için tehdit edildiği şeylerin tümünü yapabiliL
"Bazı bilginler şöyle derler: Bir zorba zalim tarafından
herhangi bir kimseye mutlaka şarap içeceksin veya muhakkak ölmüş hayvan eti
yiyeceksin dese ... " İbn Battal bu cümleyi şöyle açıklar: Zalimin biri
bir kimseyi öldürmek istese ve o kişinin mesela çocuğuna şayet içki içmez veya
ölmüş hayvan eti yemezsen babanı öldürürüm dese yine bunun gibi oğlunu veya
yakın akrabanı öldürürüm dese de o kişi de istenileni yapsa, çoğunluğa göre
günaha girmez. İmam Ebu Hanife ise "Günaha gireL Çünkü darda kalmış
değildir. Zira zorlama başkasına değil, bizzat insanın kendisine yöneldiğinde
geçerli OIUL Böyle bir kimsenin başkasına saldıranı etkisiz hale getirmek için
Allah'a isyan etme hakkı yoktur. Tam tersine Allah zalime soracak, oğlunu
hesaba çekmeyecektiL Çünkü oğlu ona yapılan saldırıyı işlenmesi helal olmayan
bir fiili yapmadıktan sonra önlemeyi başaramamıştır" demiştir.
İbrahim en-Nehaı "Yemin veren zalim ise itibar yemin edenin
niyetinedir, yemin veren mazlum ise itibar edilecek olan yemin verenin
niyetidir demiştir." İbn Battal şöyle der: Nehal'nin bu ifadesi, ona göre
geçerli olanın daima mazlumun niyeti olduğunu göstermektedir. İmam Malik ve
çoğunluk da bu kanaattedir. İmam Ebu Hanıfe'ye göre yeminlerde daima yemin
edenin niyeti geçerlidiL Biz de şunu vurgulayalım: İmam Şafii'nin görüşüne göre
yemin hakimin huzurunda yapılıyorsa, hakimin niyeti esastır. Bu durumda hakimin
niyeti hak sahibinin niyeti demek blur. Hüküm meclisi dışında ise yemin edenin
niyeti geçerlidir. İbn Battal şöyle der: Yemin veren kimsenin mazlum olması
şöyle düşünülebilir:
Yemin veren kişinin birisinde hakkı vardır ve o kişi bunu inkar
etmektedir ve hak sahibinin de elinde herhangi bir beyyine ve delil yoktur ve
karşı tarafın yemin etmesini istemektedir. Bu durumda geçerli olan, yemin
edenin değil, ettirenin niyetidir. Bu konuda tevriyenin (açığa vurmadığı bir
şeyi kastetmek) de herhangi bir faydası yoktur. Bundan sonra Buhari
"Müslüman Müslümanın kardeşidir" şeklindeki merfu İbn Ömer hadisi
zikreder. Bu hadis açıklamasıyla birlikte Meza!im bölümünde geçmişti.