باب: ما جاء
في التعريض
41. TA'RİZ
حدثنا
إسماعيل:
حدثني مالك،
عن ابن شهاب،
عن سعيد بن
المسيَّب، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه:
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم جاءه
أعرابي فقال:
يا رسول الله،
إن امرأتي
ولدت غلاماً
أسود، فقال:
(هل لك من إبل).
قال: نعم، قال:
(ما ألوانها).
قال: حمر، قال:
(هل فيها من
أورق). قال:
نعم، قال:
(فأنى كان ذلك).
قال: أراه عرق
نزعه، قال:
(فلعل ابنك
هذا نزعه عرق).
[-6847-] Ebu Hureyre r.a.'in nakline göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e bir bedevi geldi ve "Ya Resulallah! Benim
karım siyah bir oğlan doğurdu" dedi. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona
"Senin develerin var mı?" diye sordu. Bedevi "evet vardır"
dedi. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
"Hangi renkteler?" diye sordu. Bedevi "kızıl"
diye cevap verdi. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem "İçlerinde hiç
boz olanı var mı?" dedi. Bedevi "evet vardır" diye cevap verdi.
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Sence bunlar nasıl boz renkli
oldu?" diye sordu. Bedevi "Herhalde bir damara çekti" dedi.
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Herhalde senin çocuğun da bir
damara çekti" buyurdu.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
Rağıb el-Isfehanı ta'rizi, şöyle tarif eder: Ta'riz, bir zahiri
ve bir de batıni yönü olan ifade biçimidir. Bu sözü söyleyen kimse sözün batını
manasını kastederken, zahiri manayı kastettiği görüntüsünü verir. Ta'rizle
ilgili olarak lian bölümünae "Ta'riz yoluyla çocuğun nesebini
reddetme" başlığı altında Ebu Hureyre'nin rivayet ettiği "karım siyah
bir oğlan doğurdu" diyen bedevi olayının açıklaması yapılırken bir parça
üzerinde durmuştuk. Orada bu bedevinin adı hakkında söylenenlerden söz etmiş ve
ta'rizin hükmü konusunda bilginler arasında var olan ihtilafı belirtmiştik.
Aynı şekilde İmam ŞafiI' nin bu hadise dayanarak ta'riz yoluyla iffete iftiraya
açıktan iffete iftira hükmü verilemeyeceği sonucunu çıkardığından bahsetmiştik.
Bu konuda Buhari de Şafil'ye uymuştur. Çünkü o, bu hadisi iki yerde
zikretmektedir. Orada işaret etmiş olduğum Ma'mer rivayetinin sonunda
"Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem çocuğunu kabul etmemesine izin
vermedi" cümlesi yer almaktadır. Zührı ise şöyle der:
Karı-koca arasında lanetleşme (lian) ancak koca ben zinayı
gördüm dediği takdirde yapılır. İbnü't-Tın ise şu açıklamayı yapmıştır:
Malikiler yukarıda zikrettiğimiz hadisten bedevi Nebi s.a.v.'e fetva sormak
üzere gelmişti. O ta'rizi ile karısına iftira atmayı kastetmiyordu diyerek
ayrılmışlardır. Kısaca belirtmek gerekirse ta' riz yoluyla iftira, ancak iftira
atmak istediği bilinen kimse için geçerlidir. Bu da ta'rizde kişinin iradesine
vakıf olmak imkansız olduğu için had cezası olmadığı görüşünü
güçlendirmektedir. Doğruyu en iyi Allahu Teala bilir.