باب: ما قدم
من ماله فهو
له.
12. "İNSANıN KENDİ MALINDAN (HAYIR YOLLARINA HARCAYIP)
ÖNDEN GÖNDERDİKLERi, KENDİSİNİNDİR" SÖZÜ
حدثني عمرو
بن حفص: حدثني
أبي: حدثنا
الأعمش قال:
حدثني
إبراهيم
التيمي، عن
الحارث بن
سويد: قال عبد
الله: قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (أيكم
مال وارثه أحب
إليه من ماله).
قالوا: يا
رسول الله، ما
منا أحد إلا
ماله أحب
إليه، قال:
(فإن ماله ما
قدم، ومال
وارثه ما أخر).
[-6442-] Abdullah İbn Mes'ud'un nakline göre Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "Hanginize mirasçısının malı, kendi malından
daha çok sevimlidir?" diye sordu. Sahabiler "Ya Resulallah! Bizden
her bir kişiye muhakkak kendi malı daha sevimlidir!" dediler. Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
"Çünkü kişinin kendi malı, (ölümünden önce hayır yolunda
harcayıp) önden gönderdiği maldır. Mirasçının malı da (kişinin hayra
sarfetmeyip, ölünceye kadar) geri bıraktığı maldır" buyurdu.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"İnsanın kendi malından (hayır yollarırıa harcayıp) önden
gönderdikleri, kendisinindir sözü." Yani insanın şu anda kendisine nispet
edilse bile geri bırakmış olduğu mal, varisinin malıdır. Çünkü bu mal, varisine
intikal etmesi açısından varise nispet edilir. Onun hayatında malikine nispet
edilmesi hakiki, miras bırakanın hayatında varisine nispet edilmesi mecazi
iken, ölümünden sonra hakiki bir isimlendirmedir.
"Çünkü onun malı önden gönderdiği maldır." Yani
mirasçısına bıraktığı malın aksine hayatında ve öldükten sonra kişiye nispet
edilen malıdır.
İbn Battal ve başkası şöyle demiştir: Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'in bu sözü, kişinin ahirette yararlanması için malını Allah'a
yakınlaşmaya sebep olan yerlere ve çeşitli iyiliklere önden göndermesi mümkün
olanları göndermeye teşvik etmektedir.
Çünkü kişinin geriye bıraktığı her şey, varisinin mülkü haline
gelir. Varisi onun bıraktığı malı Allah'a itaatte kullanacak olursa özelolarak
sevabını alır. O malı biriktirme ve kimseye vermeme noktasında çileyi çeken de
bırakan kişidir. Varis sözkonusu malı Allah'a isyan yolunda harcayacak olursa
bu mal -sorumluluğundan kurtulsa bile- yararlanma açısından- ilk malikinden çok
uzakta olur. Sözkonusu anlayış, Hz. Nebi'in Sa'dıa "Varislerini ihtiyaç
içinde bırakmaman başkalarına muhtaç bırakmandan daha hayırlıdır" sözü ile
çelişmez. Çünkü Sa'd hadisi malının tamamını veya büyük bir kısmını hastalığı
esnasında tasadduk eden kimseyle ilgilidir. İbn Mesud'un naklettiği yukarıdaki
hadis ise sağlığında ve mala düşkün olduğu bir anda onu tasadduk eden kişi ile
ilgilidir.