باب: قول
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (كن في
الدنيا كأنك
غريب أو عابر
سبيل).
3. RESULULLAH S.A.V.'İN "DÜNYADA GARİP VEYA YOLCU GİBİ
OL" BUYURMASI
حدثنا علي بن
عبد الله:
حدثنا محمد بن
عبد الرحمن
أبو المنذر
الطفاوي، عن
سليمان
الأعمش قال:
حدثني مجاهد،
عن عبد الله
بن عمر رضي
الله عنهما
قال:
أخذ
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم بمنكبي
فقال: (كن في
الدنيا كأنك
غريب أو عابر
سبيل). وكان ابن
عمر يقول: إذا
أمسيت فلا
تنتظر
الصباح، وإذا
أصبحت فلا
تنتظر
المساء، وخذ
من صحتك لمرضك،
ومن حياتك
لموتك.
[-6416-] Abdullah İbn Ömer r.a.'in şöyle dediği rivayet
edilmiştir: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem omzumu tutup
"Dünyada garip veya yolcu gibi ol" buyurdu.
İbn Ömer hep "Akşam'a kavuştuğunda sabahı, sabaha ulaştığında
akşamı bekleme, sağlığında hastalığın için, yaşamında da ölümün için bir şeyler
yap" derdi.
Diğer tahric: Tirmizi, zühd; İbn-i Mace, rikak
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Dünyada garip veya yolcu gibi ol" hadisi hakkında
et-Tibi şöyle demiştir:
Buradaki "veya" kelimesi şek için değil, emre icabette
seçenek bırakmak içindir. "J (daha doğrusu)" manasında demek daha
güzelolsa gerek. Böylece kul önce kalacak yeri olmayan bir miskine benzetilmiş,
sonra durum daha da ileri bir noktaya götürülerek yolcuya benzetilmiştir. Zira
garip, bazen gurbet beldelerinde ikamet edebilmektedir. Ancak uzak bir diyara
doğru yola çıkan kimse ise, onu bekleyen vadiler, dağlar, yol kesiciler ve
beklenmedik nice tehlikeler vardır. Çünkü o bir an bile durmaz, yoluna devam
eder. Bu vecihten olsa gerek İbn Ömer bu ifadenin akabinde "Akşama
kavuştuğunda sabahı, sabaha ulaştığın da akşamı bekleme", "Kendini
kabir ehlinden say" demiştir. Yani hiç yorulmadan yoluna devam et, zira
sen bir kusur işleyip yolunu devam ettirmezsen o vadilerde helak olursun. Bu
benzetmede benzetilenin anlamı budur. Benzeyen ise "sağlığında hastalığın
için bir şeyler yap" sözüdür. Yani ömür hiçbir zaman sağlık ve hastalıktan
hali olamaz. Dolayısıyla sağlıklı olduğun zamanda kudretin yettiği ölçüde yaşam
seyrinden daha fazla mesafe kat etmeye çalış ki, hastalandığında, zayıf
düştüğünde kaybettiklerinin yerini doldursun.
Bazıları da şöyle demiştir: Bu hadis dünyadan el çekip zühde
dalmaya ve kanaatli olmaya teşvik eder.
İmam-ı Nevevi de şöyle demiştir: Bu hadisin manası, dünyaya
itimat etme, orayı ebedi kalınacak yer olarak görme, dünyadan gurbetçinin
almayacağı şeyleri alma.
Bazıları da şöyle demektedir: Yolcu, bir istikamete doğru
gitmekte olan kimsedir. Dolayısıyla insan dünyada, efendisi tarafından bir
ihtiyaç için başka bir şehre gönderilen köle gibidir. Dolayısıyla o, üstlendiği
görevi yerine getirip biran evvel memleketine geri dönmeli ve gereksiz şeylere
takılmamalıdır.
"Sağlığında hastalığın için de bir şeyler yap" yani
sağlıklı olduğun zamanlar itaat ve ibadetlerle meşgul ol ki, hastalandığında
eksiklik olursa yerini doldurabilsin.
"Hayatında ölümün için bir şeyler yap". Bunun manası
Hakim'in rivayet ettiği İbn Abbas'ın şu merfu hadisiyle daha iyi
anlaşılmaktadır. "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem birine nasihat
ederek: Beş şeyden önce şu beş şeyin kıymetini bil:
Yaşlanmadan önce gençliğinin; hastalanmadan. önce sağlığının;
fakirleşmeden önce zenginliğinin; meşguliyetten önce boş vaktinin ve ölüm
gelmeden önce hayatının kıymetini bil". Bu hadisi İbnü'l-Mübarek de
Kitabu'z-Zühd'de Amr İbn Meymune'nin mürsel rivayetlerinden biri olarak sahih
bir tarikle rivayet etmiştir. Bazı alimler şöyle demiştir: İbn Ömer'in sözleri
merfu hadiste de yer almaktadır. İsteksizliğe son vermekle ilgilidir. Akıllı
kimse daha akşamdan sabahı; sabahtan da akşamı beklememeli ve ölümün kendisini
daha erken yakalayabileceğini düşünmelidir.
"Sağlığında hastalığın için bir şeyler yap" sözü,
ölümünden sonra sana faydalı olacağını düşündüğün bazı şeyleri yap
anlamındadır. Sağlıklı günlerinde daha fazla salih ameller işlemekte acele et.
Zira hastalık bazen aniden gelir ve yapacaklarımıza mani olur. Dolayısıyla
miadına hazırlıksız yakalanan kimse olmaktan korkulmalıdır. Yukarıda zikredilen
bu hadis şu hadise zıt değildir: "Kul hastalandığında veya yolculuğa
çıktığında Allah ona sağlıklı ve mukim iken yapmış olduklarının mislini
yazar". Çünkü bu hadis amel işleyen kimse hakkında müjde olarak
söylenmiştir. İbn Ömer'in hadisindeki uyarı ise, am el işlemeyen kimseler
hakkında varit olmuştur. Çünkü insan hastalanınca yapamadığı ameller için
pişmanlık duyar, ancak bu pişmanlık ona fayda getirmez. Hadis-i şerifte
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem (insanları) ümmeti için iyilik yapmaya,
dünyaya fazla rağbet etmemeye, dünyadan sadece ihtiyaç kadarını almaya teşvik
etmiştir.