باب: الضجع
على الشق
الأيمن
5. SAĞ YANA YATMAK
حدثنا عبد
الله بن محمد:
حدثنا هشام بن
يوسف: أخبرنا
معمر، عن
الزُهري، عن
عروة، عن
عائشة رضي
الله عنها:
كان
النبي صلى
الله عليه
وسلم يصلي من
الليل إحدى
عشرة ركعة،
فإذا طلع الفجر
صلى ركعتين
خفيفتين، ثم
اضطجع على شقه
الأيمن، حتى
يجيء المؤذن
فيؤذنه.
[-6310-] Aişe r.anha'nın naklettiğine göre Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem geceleri on bir rekat namaz kıldıktan sonra fecir
doğduğu zaman iki rekat kısa namaz kılar ve müezzin kendisini çağırana kadar
sağ yanına yatarmış.
AÇIKLAMA :
Musannif bu ve ardından gelen babı gece yapılacak dua ile ilgili
arzedeceği bilgilere bir giriş mahiyetinde zikretmektedir.
باب: إذا بات
طاهراً.
6. TEMİZLENMİŞ OLARAK YATMAK
حدثنا
مسدَّد: حدثنا
معتمر قال:
سمعت
منصوراً، عن
سعد بن عبيدة
قال: حدثني
البراء بن
عازب رضي الله
عنهما قال:
قال
لي رسول الله
صلى الله عليه
وسلم: (إذا أتيت
مضجعك، فتوضأ
وضوءك
للصلاة، ثم
اضطجع على شقك
الأيمن، وقل:
اللهم أسلمت
وجهي إليك،
وفوضت أمري
إليك، وألجأت
ظهري إليك،
رهبة ورغبة إليك،
لا ملجأ ولا
منجى منك إلا
إليك، آمنت بكتابك
الذي أنزلت،
وبنبيك الذي
أرسلت، فإن مت
مت على الفطرة
فاجعلهن آخر
ما تقول). فقلت
أستذكرهن:
وبرسولك الذي
أرسلت. قال:
(لا، وبنبيك الذي
أرسلت).
[-6311-] Bera İbn Azib'in aktardığına göre ResuluIlah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Yatmak istediğinde abdest al ve sağ tarafına yat! Sonra şu
duayı yap:
"Allahım! Kendimi ve durumumu sana teslim ettim. Sana
dayandım. Ümidim de senden korkum da! Senden asla kaçış yoktur. Sığındacak yegane
varlık sensin. İndirdiğin kitaba ve gönderdiğin Nebi'e inandım". Eğer
bunları söyleyip yatarsan ve o gece ölürsen İslam fıtratı üzerine ölürsün. Bu
sözler senin yatmadan önceki son sözlerin olsun". Ben ezberlemek için
duayı tekrarlarken "gönderdiğin resule" deyince Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem düzeltip "gönderdiğin nebiye" dedi.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
Yatmak için yatağına gittiğinde abdest al emri nedb ifade eder
yani yatmak için abdest almak menduptur. Bunun pek çok faydası vardır: Kişi abdest
alıp yattığı zaman gece ölürse temiz ve mükemmel bir hal üzere ölür. Böylece
kişi kalben de ölüme hazırlanmış olur ki bu beden temizliğinden daha önemlidir.
Ayrıca özellikle tekrar eşiyle birlikte olmak isteyenler için imkan vermesi
açısından cünüp olanların ab de st alması iyi olur. Yine bunları gusle
sevketmesi bakımından da ab de st faydalıdır. Abdest alıp yatanın rüyalarının
sadık olması ve şeytan ın kendisine musallat olmasının engellenmesi de
muhtemeldir.
Tirmizi yalnızca bu hadiste yatmadan ewel abdest alınmasının
tavsiye edildiğini söylemiştir.
Sağ yana yatmak uyanmayı kolaylaştırır. Yine kalp sağ tarafa
bağlı olduğu için uyurken üzerine baskı olmamış olur. Ayrıca İbnü'l-Cevzi'nin
belirttiğine göre sağ tarafa yatma k doktorlarca vücudun en rahat pozisyonu
olarak nitelenmiştir. Onların dediğine göre önce bir süre sağ yana yatılır
sonra sola dönüıür. İlk pozisyon yiyeceklerin bağırsaklara akmasını sağlar. Sol
yana yatış ise hazmı kolaylaştırır. Zira bu durumda ciğer midenin üzerinde
kalmaktadır.
Kişinin kendisini Allah'a teslim etmesi, nefsini ona boyun
eğdirmesi, hükmüne razı olması, nefsini idare etmekten, ona faydalı şeyleri
bilip almaktan ve zararlıları defetmekten aciz olduğunu bilmesi anlamına gelir.
Durumunu Allah'a havale etmesi ise tüm işlerinde tevekkül
etmesini ifade eder. Allah'a dayanmak faydalı şeyleri elde etmekte yardımcı
olması içindir. Zira kişi bir şeylere dayanırsa daha güçlü hale gelir. Hadis
metninde "sırtı dayamak" ifadesinin geçmesi genelde insanların sırtlarını
bir yere dayamaları sebebiyledir.
Allah'tan sevap ummak ve yardım ümit etmek; ondan korkmak ise
gazap ve cezasından çekinmek demektir.
Sığınılacak yegane varlığın Allah Teala oluşu hakkında Tibi
şöyle demiştir:
"Bu duanın ifadeleri içinde öyle güzellikler var ki bunları
ancak otorite dilciler anlayabilir. Örneğin kişinin kendisini Allah'a teslim
etmesi organlarının Allah Teala'nın emir ve yasaklarına boyun eğdiğini; yüzünü
ona dönmesi ihlas sahibi olup münafıklıktan uzak olduğunu; durumunu ona
bırakması dahili ve harici tüm işlerinin yegane müdebbirinin Allah olduğunu;
ona sığınması kendisine zarar verecek her şeyden Allah'a iltica ettiğini;
Allah'tan umması ve korkması ise işlerini ona havale ederken ümit taşıdığını ve
ona sığınırken de korkusu sebebiyle bunu yaptığını ifade eder".
Bunları yapıp yatan öldüğünde Hz. İbrahim'in dini üzere ölür.
Zira o hem inanmış hem de kendisini Allah'a teslim etmiştir. Kur'an'da onun
hakkında "Rabbine selim bir kalp ile geldi"(Saffat 84),
"Alemlerin rabbine teslim oldum"(Sakara 131) ve "İkisi de teslim
olunca"(Saffat 103) ifadeleri kullanılmıştır. İbn Battal ve başka bazı
alimler ise burada geçen fıtrat kelimesiyle İslam dininin kastedildiğini
söylemişlerdir.
Nebi s.a.v.'in Bera İbn Azib'in duayı tekrarlarken dua metninde yaptığı
değişikliği düzeltmesi Kurtubi'nin başkalarına dayanarak ifade ettiğine göre
hadislerin manen rivayetini caiz görmeyenler lehine bir delildir. Örneğin İmam
Malik'in görüşüne göre hadislerin manen nakli caiz değildir.
Bu düzeltme hakkında yapılabilecek en güzel yorum şöyledir:
Zikirlerin lafızları tevkifi olup Şari' tarafından bildirilir. Bu lafızlar
içinde öyle sırlar ve incelikler gizlidir ki burada kıyas söz konusu olamaz.
Dolayısıyla nasıl öğretilmişse öyle dua edilmelidir. Mazerı bu yorumu tercih
etmiş ve şöyle demiştir: Dualarda varid olan lafızlarla yetinmek gerekir. Zira
duaya verilecek karşılık bu lafızlara bağlıdır. Belki de duanın metni Allah
Resulüne böyle vahyedilmiş olabilir. O halde metne önem vermek gerekir.
Nevevi ise bu hadiste üç sünnetin bulunduğunu ve bunların
yatmadan önce abdest almak (abdestiinin tekrar abdest alması gerekmez zira
önemli olan temiz olarak yatmaktır), sağ tarafa yatmak ve son söz olarak
Allah'ın zikredilmesi olduğunu belirtmiştir.
باب: ما يقول
إذا نام.
7. YATMADAN ÖNCE OKUNACAK DUA
حدثنا قبيصة:
حدثنا سفيان،
عن عبد الملك،
عن ربعي بن
حراش، عن
حذيفة بن
اليمان قال:
كان
النبي صلى
الله عليه
وسلم إذا أوى
إلى فراشه
قال: (باسمك
أموت وأحيا).
وإذا قام قال:
(الحمد لله
الذي أحيانا
بعد ما أماتنا
وإليه النشور).
[-6312-] Huzeyfe r.a.'den rivayet edildiğine göre Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yatmaya gittiğinde:
"Senin adınla ölür ve dirilirim" uyandığında da
"Bizi öldürdükten sonra tekrar dirilten ve en sonunda mezarlarımızdan bizi
çıkaracak olan Allah'a hamdolsun" dermiş.
حدثنا سعيد
بن الربيع،
ومحمد بن
عرعرة قالا: حدثنا
شُعبة، عن أبي
إسحق: سمعت
البراء بن
عازب: أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم أمر
رجلاً.
وحدثنا آدم:
حدثنا شُعبة:
حدثنا أبو
إسحق الهمداني،
عن البراء بن
عازب:
أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم أوصى
رجلاً فقال: (إذا
أردت مضجعك
فقل: اللهم
أسلمت نفسي
إليك، وفوضت
أمري إليك،
ووجهت وجهي
إليك، وألجأت
ظهري إليك،
رغبة ورهبة
إليك، لا ملجأ
ولا منجى منك
إلا إليك،
آمنت بكتابك
الذي أنزلت،
وبنبيك الذي
أرسلت. فإن مت
مت على
الفطرة).
[-6313-] Bera İbn Azib'den nakledildiğine göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem birisine şu tavsiyede bulunmuştur:
"Yatmak istediğinde abdest al ve sağ tarafına yat! Sonra şu
duayı yap:
"Allahım! Kendimi ve durumumu sana teslim ettim. Sana
dayandım. Ümidim de senden korkum da! Senden asla kaçış yoktur. Sığınılacak
yegane varlık sensin. İndirdiğin kitaba ve göndendiğin peygımıbere
inandım". Eğer bunları söyleyip yatarsan ve o gece ölürsen İslam fıtratı
üzerine öıürsün".
Allah'ın ismiyle ölüp dirilmek yaşadıkça Allah'ı zikretmek ve bu
şekilde ölmek anlamına gelir. Nüşur ise kıyamet günü dirilmek ölüm sonrası
yeniden hayat bulmak demektir.
باب: وضع اليد
اليمنى تحت
الخد اليمنى.
8. ELİ SAĞ YANAĞIN ALTINA KOYMAK
حدثني موسى
بن إسماعيل:
حدثنا أبو
عوانة، عن عبد
الملك، عن
ربعي، عن
حذيفة رضي
الله عنه قال:
كان
النبي صلى
الله عليه
وسلم إذا أخذ
مضجعه من
الليل، وضع
يده تحت خده،
ثم يقول:
(اللهم باسمك
أموت وأحيا).
وإذا استيقظ
قال: (الحمد
لله الذي
أحيانا بعد ما
أماتنا وإليه
النشور).
[-6314-] Huzeyfe r.a.'den rivayet edildiğine göre Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yatmaya gittiğinde elini yanağının altına koyup:
"Senin adınla ölür ve dirilirim" uyandığında da
"Bizi öldürdükten sonra tekrar dirilten ve en sonunda mezarlarımızdan bizi
çıkaracak olan Allah'a hamdolsun" dermiş.
باب: النوم
على الشق الأيمن.
9. SAĞ TARAF ÜZERİNE UYUMAK
حدثنا
مسدَّد: حدثنا
عبد الواحد بن
زياد: حدثنا
العلاء بن
المسيَّب قال:
حدثني أبي، عن
البراء بن
عازب قال:
كان
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم إذا أوى
إلى فراشه نام
على شقه
الأيمن، ثم
قال: (اللهم
أسلمت نفسي
إليك، ووجهت
وجهي إليك،
وفوضت أمري
إليك، وألجأت
ظهري إليك، رغبة
ورهبة إليك،
لا ملجأ ولا
منجى منك إلا
إليك، آمنت
بكتابك الذي
أنزلت، ونبيك
الذي أرسلت).
وقال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم: (من
قالهن ثم مات
تحت ليلته مات
على الفطرة).
[-6315-] Bera İbn Azib'den nakledildiğine göre Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yatmaya gittiğinde sağ tarafına yattıktan sonra
"Allahım! Kendimi ve durumumu sana teslim ettim. Sana
dayandım. Ümidim de senden korkum da! Senden asla kaçış yoktur. Sığınılacak
yegane varlık sensin. İndirdiğin kitaba ve göndendiğin Nebi'e inandım"
dermiş. Bunları söyleyip yatanın o gece ölürse İslam fıtratı üzerine öleceğini
söylermiş.