باب: لا تترك
النار في
البيت عند
النوم.
49. UYUMAYA GİDİLDİĞİNDE EVDE ATEŞ (YANAR HALDE) BIRAKILMAZ
حدثنا أبو
نُعَيم: حدثنا
ابن عيينة، عن
الزُهري، عن
سالم، عن أبيه،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (لا
تتركوا النار
في بيوتكم حين
تنامون).
[-6293-] Salim'den, onun babasından rivayete göre;
"Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Uyuyacağınız zaman ateşi evinizde
(yanar halde) bırakmayınız, buyurdu."
حدثنا محمد
بن العلاء:
حدثنا أبو
أسامة، عن بريد
بن عبد الله،
عن أبي بردة، عن
أبي موسى رضي
الله عنه قال:
احترق
بيت بالمدينة
على أهله من
الليل، فحدث بشأنهم
النبي صلى
الله عليه
وسلم، قال: (إن
هذه النار
إنما هي عدو
لكم، فإذا
نمتم
فأطفئوها عنكم).
[-6294-] Ebu Musa r.a.'dan dedi ki: "Geceleyin
Medine'de bir ev, ahalisi içinde olduğu halde yandı. Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'e onların durumu anlatılınca şöyle buyurdu:
Şüphesiz bu ateş sizin için bir düşmandır. Bundan dolayı uyuyacak
olursanız onu söndürünüz."
حدثنا قتيبة:
حدثنا
حمَّاد، عن
كثير، عن عطاء،
عن جابر بن
عبد الله رضي
الله عنهما
قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (خمروا
الآنية،
وأجيفوا
الأبواب،
وأطفئوا
المصابيح، فإن
الفويسقة
ربما جرت
الفتيلة
فأحرقت أهل البيت).
[-6295-] Cabir İbn Abdullah r.a.'dan dedi ki:
"Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
Kapların üstünü örtünüz. Kapıları kapatınız, kandilleri
söndürünüz. Çünkü o fasıkcık (fare), kandilin fitilini çekip ev halkının
yanmasına sebep olabilir."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
Kurtubi dedi ki: Bu hadisteki emir ve nehy, irşad içindir. Yine Kurtubi:
Mendubluk bildirmek için de olabilir, demiştir. Nevevı ise bunun irşad için
olduğunu kesin olarak ifade etmiştir. Çünkü bu emir, dünyevı bir masıahat
içindir. Ancak bu dini bir maslahata da götürebilir, denilerek ona itiraz
edilmiştir. Bu da öldürülmesi haram olan nefsin, saçıp savrulması haram olan
malın korunmasıdır.
Kurtubi der ki: Bu hadislerden anlaşıldığına göre bir kişi bir
evde geceyi geçirecek olup evde kendisinden başka birisi yoksa ve orada da ateş
varsa uyumadan önce ateşi söndürmeli yahut ona karşı yanmaktan yana güven
altında olunacak tedbirleri almalıdır. Şayet evde kalabalık iseler onlardan
birisinin bunu muayyen olarak yapması gerekir. Bu işi aralarında en çok yapması
gereken kişi ise son uyuyacak olanlarıdır. Bu hususta kusurlu davranan kimse
sünnete muhalefet etmiş ,!e sünneti terk etmiş birisi olur. Daha sonra Kurtubi,
Ebu.Davud'un rivayet ettiği ıbn Hibban'ın ve Hakim'in sahih olduğunu
belirttikleri Ikrime yoluyla İbn Abbas'tan gelen şu hadisi kaydetmektedir: İbn
Abbas dedi ki: "Bir fare gelip çıra fitilini sürükleyerek Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem'in üzerinde oturmakta olduğu seccadenin önüne bıraktı. O
seccadenin dirhem büyüklüğündeki kadar bir yerinin yanmasına sebep oldu. Bundan
dolayı Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
Uyuduğunuz vakit, çıralarınızı söndürünüz. Şüphesiz şeytan böyle
birisine böylesini gösterir ve yanmanıza sebep olur, buyurdu."
Aynı zamanda bu hadiste emrin sebebi de o fasıkcığı -ki fare
dir- fitili çekmeye itenin şeytan olduğu da beyan edilmektedir. Böylelikle
şeytan insanın düşmanı olarak onun bir başka düşmanı olan ateşin yardımını
almaktadır. Allah lütfu keremiyle bizleri düşmanların hile ve tuzaklarından
korusun. Şüphesiz ki o, çok Rauftur, Rahimdir.
İbn Dakiki'l-'Id de şöyle diyor: Çıranın söndürülmesinin
emredilme illeti fasıkçığın (farenin) fitili çekip sürüklemesinden sakınıp ona
karşı tedbir almak olduğuna göre, bu emrin muktezası da şu olur: Eğer çıra
farenin kendisine ulaşamayacağı bir durumda ise, onu yanık bırakmak yasak
değildir. Mesela, farenin yükselip çıkmasına imkan vermeyen düz, pürüzsüz bir
bakırdan yapılmış bir şamdan üzerinde ise yahut bulunduğu yer farenin çıraya
kadar ulaşmasına imkc'in vermeyecek kadar uzakta bulunuyor ise (çıra yanık
kalabilir). Devamla der ki: Ama ateşin söndürülmesi emri mutlak olarak varid
olmuştur. Nitekim İbn Ömer ve Ebu Musa'nın rivayet ettikleri hadislerde
böyledir. Ateş lafzı ise, çıranın ateşinden (alevinden) daha genel bir
ifadedir. Çünkü bundan fitilin çekilip sürüklenmesi dışında bir başka kötülüğün
çıkması imkanı da vardır. Çıradan bir şeyin, evin bazı eşyaları üzerine
düşmesi, şamdanın düşerek çıranın birtakım eşyalar üzerine dağılıp, onları
yakması hali gibi. Bu durumda bunların olmayacağından emin olmak gerekir. Eğer
böyle bir yangına sebep olmayacağından emin olunursa, bu durumda illetin
ortadan kalkması dolayısıyla hüküm de ortadan kalkmış olur.
Derim ki: Nevev!, -mesela- kandil ile ilgili olarak bunu açıkça
ifade etmiştir.
Çünkü bu durumda zarardan yana emin olunabilir, ama çıra
hakkında aynı şekilde emin olmak söz konusu değildir.
باب: غلق
الأبواب
بالليل.
50. GECELEYİN KAPILARIN KİLİTLENMESİ
حدثنا حسان
بن أبي عباد:
حدثنا
همَّام، عن
عطاء، عن جابر
قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (أطفئوا
المصابيح
بالليل إذا
رقدتم،
وأغلقوا
الأبواب،
وأوكوا
الأسقية،
وخمروا
الطعام
والشراب - قال
همَّام:
وأحسبه قال -
ولو بعود
يعرضه).
[-6296-] Cabir'den dedi ki: "Rasulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
Geceleyin uyuduğunuz vakit kandilleri söndürünüz, kapıları
kilitleyiniz, kırbaların, tulumların ağızlarını düğümleyiniz, yiyecek ve
içeceğin üstünü örtüp kapatınız."
Ravi Hemmam dedi ki: Ben onun (Ata'nın): "Kabın üzerine enine
koyacağı bir çubuk ile dahi olsa ... " dediğini zannediyorum.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Kapıları kilitleyiniz." İbn Dakiki'l-'Id dedi ki:
Kapıların kilitlenmesi emrinde dini ve dünyevi çeşitli masıahatlar vardır. Bu
yolla canlar ve mallar, faydasız işler yapan ve fesad ehli olan kimselere
karşı, özellikle de şeytanlara karşı korunma altına alınır. Nebi efendimizin:
"Çünkü şüphesiz şeytan kilitlenmiş bir kapıyı açamaz" ifadesi,
kapının kapatılması emrinin şeytanın insanlarla birlikte bulunmasından uzak
tutulması için olduğuna bir işarettir. Özelolarak onu gerekçe göstermesi ise,
ancak nübüwet yoluyla bilinebilecek ve sair kimselere gizli saklı kalınan böyle
bir hususa dikkat çekmek içindir.
Bu rivayette geçen "yiyecek ve içecek kaplarının üstünü
örtünüz. Hemmam dedi ki: Zannederim Ata: Kabın üzerine enine konulacak bir
değnek ile dahi olsa dedi" ifadeleri ile birlikte, (bir diğer rivayette)
sözü geçen her bir emir ile ayrıca "ve yüce Allah'ın adını da zikret"
fazlalığı da yer almaktadır.
İbn Battal hadisi genel ifadeleri ile olduğu gibi kabul etmiş ve
bu hususta bir müşkülüne işaret ederek şöyle demiştir: Nebi Sallallahu Aleyhi
ve Sellem şeytan(bu kabilden hiçbir güç verilmemiş olduğunu haber vermektedir.
Bununla birlik e şeytana bundan daha büyük imkanlar da verilmiştir. O da
insanoğlunun girm kudretine sahip olmadığı yerlere girebllmesidir.
Derim ki: Az önce işaret ettiğimiz fazlalık, bu müşkülü ortadan
kaldırmaktadır. O da Allah'ın adının anılışının, şeytanın bu işleri yapmasına
engel teşkil etmesidir. Buna göre eğer Allah'ın adı anılmayacak olursa, şeytan
bütün bunları yapabilir. Bunu da Müslim'in ve dört Sünen sahibinin Cabir'den
merfu olarak rivayet ettikleri şu hadis desteklemektedir: "Adam evine
girip evine girdiği sırada ve yemek yerken Allah'ın adını anarsa, şeytan: Sizin
gece kalacak yeriniz de, akşam yemeğiniz de yoktur, der. Eğer evine girip de girince
Allah'ın adını anmazsa, şeytan: (Gece kalacağınız yeri) tedarik ettiniz,
der."