باب: إذا لم
تستح فاصنع ما
شئت.
78. UTANMAZSAN DİLEDİĞİNİ YAPABİLİRSİN
حدثنا أحمد
بن يونس:
حدثنا زهير:
حدثنا منصور،
عن ربعي بن
حراش: حدثنا
أبو مسعود قال:
قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (إن مما
أدرك الناس من
كلام النبوة
الأولى: إذا
لم تستح فاصنع
ما شئت).
[-6120-] Ebu Mes'ud'dan, dedi ki: "Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem: Şüphe
yok ki önceki Nebilerin sözleri arasında insanların idrak ettiği sözlerden
birisi de: Utanmazsan dilediğini yapabilirsin sözüdür, buyurdu.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
" ... Dilediğini yapabilirsin.'' el-Hattabi dedi ki: Burada
hadisin haber anlamı ile değil de emir lafzı ile ifade edilmesindeki hikmet
şudur: İnsanı şerre düşmekten alıkoyan şey hayadır. Kişi hayayı terk edecek
olursa, tabiatı itibariyle herbir şerri işlemele ile emredilen gibi olur. Bu
hadise ve kısmen açıklamasına daha önce Enbiya'ya dair hadisler bölümünün
sonlarında İsrailoğulları ile ilgili başlıkta (3483.hadiste) işaret edilmiş
idi. Burada da bundan daha fazlasına işaret edilmiş bulunmaktadır.
Nevevi, el-Erbain adlı eserinde şunları söylemektedir: Buradaki
emir (dilediğini yap emri) mubahlık ifade etmektedir. Yani bir işi yapmak
istediğin takdirde onu yapman halinde, Allah'tan ve insanlardan utanmayacak
isen o işi yap, değilse yapma. İslam da zaten bu esas etrafında dönüp
durmaktadır. Bu da şöyle açıklanır: Emrolunan vacip ve mendub işlerin terk
edilmesinden dolayı utanılır. Yasak kılınan haram ve mekruh olan şeylerin ise
işlenmesinden dolayı utanılır.
Mubah olan bir işin yapılmasından utanmak da caizdir, terkinden
utanmak da böyledir. Böylelikle hadis, bu beş şer'! hükmü de ihtiva etmiş
olmaktadır.
Bir görüşe göre de daha önce açıklandığı üzere buradaki emir,
tehdit içindir.
Yani: Eğer senden haya alınmış ise dilediğini yap. Çünkü Allah
ondan dolayı seni cezalandıracaktır.
Hadiste hayanın ne kadar büyük olduğuna işaret edilmektedir.
Emrin haber anlamında olduğu da söylenmiştir. Yani utanmayan bir
kimse istediğini yapar.