EK SAYFA – 1928-4
باب: ما يُذكر
في الطاعون.
30. TAUN HAKKINDA SÖYLENİLENLER
حدثنا حفص بن
عمر: حدثنا
شُعبة قال:
أخبرني حبيب
بن أبي ثابت
قال: سمعت
إبراهيم بن
سعد قال: سمعت
أسامة بن زيد
يحدث سعداً،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (إذا
سمعتم
بالطاعون
بأرض فلا تدخلوها،
وإذا وقع بأرض
وأنتم بها فلا
تخرجوا منها).
فقلت: أنت
سمعته يحدِّث
سعداً ولا
ينكره؟ قال:
نعم.
[-5728-] İbrahim b. Sa'd'dan, dedi ki: Ben Usame b.
Zeyd'i Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den şöyle dediğine dair hadisi
naklederken dinledim:
"Sizler bir yerde Taun hastalığının. çıktığını işitirseniz
oraya girmeyiniz. Eğer sizin bulunduğunuz yerde o hastalık baş gösterirse
oradan çıkıp gitmeyiniz."
Ben (ravilerden Habib b. Ebi Sabit), İbrahim b. Sa'd'e: Sen Üsamelyi
bu hadisi (baban) Saidie naklederken dinledin ve o da bunu reddetmiyardu, öyle
mi, dedim. O: Evet, dedi.
حدثنا عبد
الله بن يوسف:
أخبرنا مالك،
عن ابن شهاب،
عن عبد الحميد
بن عبد الرحمن
بن زيد بن الخطاب،
عن عبد الله
بن عبد الله
بن الحارث بن
نوفل، عن عبد
الله بن عباس:
أن
عمر بن الخطاب
رضي الله عنه
خرج إلى
الشأم، حتى
إذا كان
بسَرْغ لقيه
أمراء
الأجناد، أبو عبيدة
بن الجراح
وأصحابه،
فأخبروه أن
الوباء قد وقع
بأرض الشأم.
قال ابن عباس:
فقال عمر: ادع
لي المهاجرين
الأولين،
فدعاهم
فاستشارهم،
وأخبرهم أن
الوباء قد وقع
بالشأم،
فاختلفوا،
فقال بعضهم:
قد خرجت لأمر،
ولا نرى أن
ترجع عنه،
وقال بعضهم:
معك بقية
الناس وأصحاب
رسول الله صلى
الله عليه وسلم،
ولا نرى أن
تُقْدِمَهُمْ
على هذا
الوباء، فقال:
ارتفعوا عني،
ثم قال: ادع لي
الأنصار، فدعوتهم
فاستشارهم،
فسلكوا سبيل
المهاجرين،
واختلفوا
كاختلافهم،
فقال: ارتفعوا
عني، ثم قال:
ادع لي من كان
ها هنا من
مشيخة قريش من
مهاجرة
الفتح،
فدعوتهم، فلم
يختلف منهم
عليه رجلان،
فقالوا: نرى
أن ترجع
بالناس ولا
تُقْدِمَهُمْ
على هذا
الوباء،
فنادى عمر في
الناس: إني
مُصَبِّحٌ
على ظَهْرٍ
فأصْبِحُوا
عليه. قال أبو
عبيدة بن
الجراح:
أفراراً من
قدر الله؟
فقال عمر: لو
غيرك قالها يا
أبا عبيدة؟! نعم
نفر من قدر
الله إلى قدر
الله، أرأيت
لو كان لك إبل
هبطت وادياً
له عدوتان،
إحداهما خصبة،
والأخرى
جدبة، أليس إن
رعيت الخصبة
رعيتها بقدر
الله، وإن
رعيت الجدبة
رعيتها بقدر
الله؟ قال:
فجاء عبد
الرحمن بن
عوف، وكان متغيِّباً
في بعض حاجته،
فقال: إن عندي
في هذا علماً،
سمعت رسول
الله صلى الله
عليه وسلم يقول:
(إذا سمعتم به
بأرض فلا
تَقْدَمُوا
عليه، وإذا
وقع بأرض
وأنتم بها فلا
تخرجوا
فراراً منه).
قال: فحمد
اللهَ عمرُ ثم
انصرف.
[-5729-] Abdullah b. Abbas'tan rivayete göre; "Ömer
b. el-Hattab r.a., Şam (Suriye)'a çıktı. Nihayet Serğ denilen yere varınca
orduların kumandanıarı -Ebu Ubeyde b. el-Cerrah ve arkadaşları- onu
karşıladılar ve ona Şam topraklarında vebanın ortaya çıkmış olduğunu haber
verdiler.
İbn Abbas dedi ki: Bunun üzerine Ömer: Bana ilk muhacirleri
çağırınız, dedi. Onları çağırttı ve onlarla istişare etti. Onlara Şam'da
vebanın baş gösterdiğini haber verdi. Onlar anlaşmazlığa düşerek kimisi: Biz
bir iş için çıkmıştık, dolayısıyla onu görmeden geri dönmek görüşünde değiliz,
dedi. Kimileri: Seninle beraber bulunanlar, insanların (iyilerinin) geriye
kalanları ve Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in ashabıdırlar. Bu sebeple
onları alıp bu vebanın üzerine götürmeni uygun görmüyoruz, dediler.
Ömer: Haydi yanımdan çıkın, dedi. Daha sonra: Bana ensarı çağırın,
dedi.
Ben de onları çağırdım. Ömer de onlarla istişare etti. Onlar da
muhacirlerin gittikleri yoldan gittiler ve onların anlaşmazlıkları gibi anlaşmazlığa
düştüler. Yine Ömer: Yanımdan gidiniz, dedi.
Daha sonra: Sen bana burada fetih muhacirlerinden olup Kureyş'in
yaşlılarından olanları çağır, dedi. Ben de onları çağırdım. Bu hususta ona
karşı iki kişi dahi ihtilaf etmeyerek: Biz senin insanları alıp geri dönmen ve
onları bu vebanın bulunduğu yere götürmemen görüşündeyiz, dediler.
Bunun üzerine Ömer de' ahali arasında: Ben sabahleyin dönmek üzere
bineğimin üzerinde olacağım, siz de sabahleyin bineğinizin üzerinde olunuz,
diye nida ettirdi.
Ebu Ubeyde b. el-Cerrah bunun üzerine: Allah'ın kaderinden kaçış
mı bu, dedi. Ömer: Bu sözü keşke senden başkası söylemiş olsaydı ey Ebu Ubeyde.
Evet, biz Allah'ın kaderinden yine Allah'ın kaderine kaçıyoruz. Şimdi bana
görüşünü söyle. Senin develerin olsa ve birisi merası bol, diğeri kurak olmak
üzere iki tarafı birbirinden farklı bir vadiye insen, develerini merası bolalan
yerde de otlatsan Allahlın kaderiyle otlatacaksın. Kurak olan yerde de otlatsan
Allah'ın kaderiyle otlatacaksın değil mi, dedi.
İbn Abbas dediki: Bir süre sonra bazı ihtiyaçlarını görmek üzere
huzurda bulunmayan Abdurrahman b. Avf çıkageldi ve: Bu hususta benim bir bilgim
vardır. Ben Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'j şöyle buyururken dinledim,
dedi:
Sizler onun bir yerde baş gösterdiğini işitirseniz bulunduğu yere
gitmeyiniz. Sizin bulunduğunuz bir yerde baş gösterirse ondan kaçmak amacıyla
bulunduğunuz yerden çıkmayınız.
Abdullah b. Abbas dedi ki: Bunun üzerine Ömer Allah'a hamd etti,
sonra da yoluna koyulup gitti."
Bu Hadis 5730 ve 6973 numara ile de geçiyor
حدثنا عبد
الله بن يوسف:
أخبرنا مالك،
عن ابن شهاب،
عن عبد الله
بن عامر:
أن
عمر خرج إلى
الشأم، فلما
كان بسَرْغ
بلغه أن
الوباء قد وقع
بالشأم،
فأخبره عبد
الرحمن بن
عوف: أن رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
قال: (إذا
سمعتم به بأرض
فلا تقدموا
عليه، وإذا
وقع بأرض
وأنتم بها،
فلا تخرجوا
فراراً منه).
[-5730-] Abdullah b. Amir'den rivayete göre "Ömer
Şam'a çıktı. Serğ'de iken vebanın Şam topraklarında baş gösterdiği haberi ona
ulaştı. Abdurrahman b. Avf da Ömer'e, Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in
şöyle buyurduğunu haber verdi:
Onun bir yerde baş gösterdiğini işitirseniz oraya gitmeyiniz.
Sizin bulunduğunuz bir yerde o görülecek olursa ondan kaçmak amacıyla o yerden
çıkmayınız."
حدثنا عبد
الله بن يوسف:
أخبرنا مالك،
عن نُعَيم
المُجْمِر،
عن أبي هريرة
رضي الله عنه
قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (لا يدخل
المدينة
المسيح، ولا
الطاعون).
[-5731-] Ebu Hureyre r.a.'dan, dedi ki: "Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
Medine'ye Mesih (ed-Deccal) ile taun girmez, buyurmuştur."
حدثنا موسى
بن إسماعيل:
حدثنا عبد
الواحد: حدثنا
عاصم: حدثتني
حفصة بنت
سيرين قالت:
قال لي أنس بن
مالك رضي الله
عنه: يحيى بم
مات؟ قلت: من الطاعون،
قال:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم:
(الطاعون شهادة
لكل مسلم).
[-5732-] Sirin kızı Hafsa'dan, dedi ki: "Enes b.
Malik r.a. bana: Yahya neden öldü diye sordu. Ben taun'dan, dedim. O dedi ki:
Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem taun (dolayısıyla ölüm) her
Müslüman için bir şehitliktir, buyurdu."
حدثنا أبو
عاصم، عن
مالك، عن
سُمَي، عن أبي
صالح، عن أبي
هريرة،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال:
(المبطون شهيد،
والمطعون
شهيد).
[-5733-] Ebu Hureyre'den rivayete göre Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
"Karın hastalığından ölen şehittir. Taun hastalığından ölen
şehittir."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Taun hakkında." Buhari'nin şartına göre sahih
rivayetlerden "söylenenler." el-Halil der ki: Taeın, veba demektir.
en-Nihaye'nin müellifi (İbnu'l-Esir) de şöyle demektedir: Taun, havayı insanın
mizacını ve bedenini ifsad eden genel bir hastalıktır. !yad dedi ki: Taun'un
esası vücutta ortaya çıkan birtakım yaralardır. Veba ise genelolarak bütün
hastalıklara denir. Bunlara taun adının verilmesi, öldürücü olması bakımından
benzerlikleri dolayısıyladır. Yoksa her taCı n bir veba olmakla birlikte her
veba taun değildir. !yad der ki: Buna da Amvas'ta baş gösteren Şam vebasının
taCı n oluşu delil teşkil etmektedir.
Derim ki: Dilcilerden, fukahadan ve tabiplerden taun'un tarifine
dair bize ulaşan bilgiler bunlardır. Bu bilgilerin sonucu şudur: Taun'un gerçek
mahiyeti, kan ın kaynayıp coşmasından yahut bir azaya doğru dökülüp onu ifsad
etmesinden dolayı meydana gelen bir şişliktir. Bunun dışında havanın
bozuluşundan dolayı meydana gelen genel hastalıklara ise mecaz yoluyla taCı n
adı verilir. Çünkü bundan dolayı genellikle hastalanmak ya da çokça ölüm, her
ikisinde de ortak bir özelliktir. Taun'un vebadan farklı olduğunun deli li ise
bu başlıkta zikredilen "Taun Medine'ye girmez" hadisidir. (5731 nolu)
Ayrıca Aişe'nin rivayet ettiği ve:
"Biz Medine'ye geldiğimizde Allah'ın arzı arasında vebası
en çok bir şehir idi ... " ifadeleri ile Bilal'in söylediği: "Onlar
bizi vebanın bulunduğu topraklara çıkardılar" sözlerinin yer aldığı hadis,
daha önce geçmiş bulunmaktadır.
"Taunun bir yerde baş gösterdiğini işitirseniz ... "
ez-Zühri'den şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Bana Amir b. Sa'd'ın haber
verdiğine göre o Üsame b. Zeyd'i, Sa'd'e şu hadisi naklederken dinlemiştir:
"Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ağrıyı (hastalığı) söz konusu
ederek şöyle buyurdu: O bir ricz, yahut ümmetierden bir ümmetin kendisi ile
azaplandırıldığı bir azaptır. Daha sonra da ondan bir kalıntı kaldı. Kimi zaman
gider, kimi zaman gelir."
Buhari bu hadisi İsrailoğullarından söz ederken rivayet ettiği
gibi, Müslim ve Nesai de bu hadisi Malik yoluyla rivayet etmişlerdir. Yine
Müslim bu hadisi es-
Sevrı ve Muğire b. Abdurrahman yoluyla rivayet etmiş olup, hepsi
de Muhammed b. el-Münkedir'den diye rivayet etmişlerdir. Malik şunu da
eklemektedir: (Muhammed) birde Salim Ebu'n-Nadr, her ikisi Amir b. Sa'd'den
rivayet ettiklerine göre "O Üsame b. Zeyd'e: Rasulullah Sallallahu Aleyhi
ve Sellem'den taun hakkında neler söylediğini işittin, diye soruyordu. Bunun
üzerine Üsame dedi ki: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
Taun, Allah'ın İsrailoğullarından bir taife üzerine yahut sizden öncekilerin
üzerine indirdiği bir ricz (azap)dır." Şanı yüce Allah'ın: "Allah
iman etmeyenlerin üstüne işte böyle riczi çökel'tir." (el-En'am, 61125)
buyruğu da bu kabildendir.
İsrailoğullarının açıkça zikredilmeleri, daha bir özellik ifade
etmektedir. Eğer maksat bu ise, bununla Bel'am kıssasında anlatılanlara işaret
etmiş gibi görünmektedir. Çünkü Taberi, tabiinin küçüklerinden birisi olan
Süleyman et-Teymı yolu ile Seyyar'dan şunu rivayet etmektedir: Bel'am adındaki
bir adam, duası kabul edilen birisi idi. Musa da Bel'am'ın bulunduğuyere gitmek
üzere İsrailoğulları ile birlikte yola koyulmuştu. Bel'am'ın kavmi yanına
gelerek: Bunlara beddua et, dediler. O da: Bu hususta Rabbimin emrini almadan
yapmam, dedi ve isteklerini kabul etmedi. Onlar ona bir hediye getirdiler. O da
bu hediyeyi kabul etti. İkinci defa ondan aynı şeyi istediler. Bel'am, Rabbimin
emrini almadan olmaz, dedi. Ama ona herhangi bir emir gelmedi. Kavmi Bel'am'a:
Eğer senin beddua etmeni istememiş olsaydı, sana bunu yasaklardı. Bu sefer o da
onlara beddua etti. Bunun neticesinde İsrailOğullarına yapmış olduğu bütün
beddualar, onun kavmine dönüyordu. Bundan dolayı Onu kınadılar. Bu sefer o
şöyle dedi: Sizlere onların hangi yolla helak olacaklarını göstereceğim.
Askerleri arasına kadınları gönderin ve o kadınlara kendilerine yaklaşmak
isteyen hiçbir kimseye karşı koymamalarını emredin. Umulur ki zina ederler ve
sonra da helak olurlar. Çıkan kadınlar arasında kralın kızı da vardı.
Esbatlardan birisinin başında bulunan kişi onu istedi ve kadına konumunu
söyledi. Kadın da onun kendisine yaklaşmasına imkan verdi. Bunun sonucunda
İsrailoğulları arasında taun baş gösterdi. Bir gün içerisinde
İsrailOğullarından yetmişbin kişi öldü. Harun soyundan bir adam, beraberinde
mızrak ile geldi ve o ikisini de mızrakladı. Allah onu destekledi ve her
ikisini de bir arada mızrağına geçirdi."
Bu ceyyid, mürsel bir rivayettir.
"Ömer b. el-Hattab Şam'a çıktı." Seyf b. Ömer'in
el-futCrh adlı eserinde naklettiğine göre bu hadise 18. yılın Rebiu'l-ahir
ayında olmuştu. O sırada Şam'da baş gösteren bu taun, Amevas Taunu diye bilinen
taundur. Ona bu adın "amme" ile "vasa" fiillerinin bu
şekilde telaffuz edilmesi üzerine verildiği de söylenmiştir.
"Nihayet Serğ denilen yere gelince." Bu, Ebu
Ubeyde'nin fethettiği bir şehirdir. Bu şehir, Yermuk ve Cabi'ye bitişik
şehirlerdir. Bununla Medine arasında on merhale (konak)lik mesafe vardır.
"Ordu kumandanıarı Ebu Ubeyde ve arkadaşları onu
karşıladı." Bunlar Halid b. el-Velid, Yezid b. Ebi Süfyan, Şurahbil b.
Hasene ve Amr b. el-As idi. Ebu Bekir ülkeyi aralarında paylaştırmış ve savaşma
işini Halid'e vermişti. Daha sonra Ömer, savaş kumandanlığını Ebu Ubeyde'ye
vermişti. Ömer r.a. da Şam'ı birkaç ordu karargahına taksim etmişti. Ürdün bir
karargah, Hıms bir karargah, Dımaşk bir karargah, Filistin bir karargah,
Kinnesrin de bir diğer karargah idi. Her bir karargahtaki askerlere bir
kumandan tayin etmişti. Kınnesrin, önceleri Hıms ile birlikte idi. Dolayısıyla
bunlar dört karargaht!. Daha sonra Yezid b. Muaviye zamanında Kınnesrin ayrı
bir karargah haline getirilmiştir, demektedir.
"Fetih yılı muhacirlerinden ... " Fetih yılı Medine'ye
hicret eden kimseler, demektir. Ya da kasıt, fetih esnasında Müslüman
olanlardır. Yahut o bu ibareyi Mekke fethedildikten sonra Medine'ye şeklen
hicret etmiş olan kimseler hakkında da kullanmış olabilir. Çünkü hicret, hüküm
itibariyle fetihten sonra kaldırılmış bulunuyordu.
"İnsanlardan geriye kalanlar." Kasıt, ashab-ı
kiram'dır. Onlar hakkında bu tabirin kullanılması, onları tazim etmek içindir.
Yani insan denilince ancak onlar hatıra gelir. "İnsanlardan geriye
kalanlar" ile genelolarak Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e yetişmiş olan
kimselerin kastedilmiş olma ihtimali de vardır. Ashab ile de onunla uzunsüre
beraber bulunan, onunla birlikte savaşan kimseler kastedilmiş olur.
"Evet, Allah'ın kaderinden yine Allah'ın kaderine
kaçıyoruz." Hişam b. Sa'd'ın rivayetinde: "İleri gitsek de Allah'ın
kaderi ile gideriz. Geri kalırsak da Allah'ın kaderi ile kalırız"
şeklindedir. Burada ondan "kaçış" diye söz etmesi, şer'an bir kaçış
olmasa bile şekil itibariyle ona benzediğinden dolayıdır. Maksat da, kişinin
kendisini ölüme götürecek bir şeyin üzerine gitmesinin yasaklanmış olduğunun
anlatılmasıdır. Eğer bunu yapacak olsa bu da Allah'ın kaderindendir. Kendisini
rahatsız edecek şeylerden uzak durması da şeriatın öngördüğü bir iştir. Yüce
Allah bunu yaparken kendisinden kaçtı ğı şeyi de takdir edebilir. O halde eğer
o işi yapsa da, terk etse de Allah'ın kaderi iledir. O halde bunlar -ileride
açıklanacağı üzere- iki ayrı makamdır. Birisi tevekkül makamıdır, diğeri de
sebeplere sarılmak makamıdır.
Ömer'in: "Allah'ın kaderinden, Allah'ın kaderine
kaçıyoruz" sözünün ifade ettiği anlam şudur: O gerçek anlamıyla Allah'ın
kaderinden kaçamayacağını anlatmak istemiştir. Kendisinden kaçmakta olduğu şey,
kendisine zarar geleceğinden korktuğu bir iştir. Bundan dolayı onun üzerine
gitmemektedir. Kendisine doğru kaçıp sığındığı şey de kendisi adına zarar
geleceğinden korkmadığı şeydir. Ancak ister yola koyulsun, ister kalsın,
meydana gelmesi kaçınılmaz olan şey aynı şeydir, değişmez.
"İki tarafı olan bir vadi" (iki tarafı anlamı verilen)
"udvetani" lafzı "udve"nin ikilidir. Bu da vadinin yüksekçe
yerine verilen isimdir.
Bu hadiste, bir şehre girmek isteyip de orada taun bulunduğunu
bilen kimsenin geri dönmesinin caiz olduğu ve bunun uğursuz kabul etmek
(tıyere) kabilinden olmadığı anlaşılmaktadır. Aksine böyle bir iş, kişinin
kendisini tehlikeye atmaması ya da bir kimsenin taun görülen bir yere girecek
olsa ve orada tauna yakalansa, -ileride açıklayacağımız üzere- inanılması yasak
kılınan adva'ya (bulaşıcılığa) inanmamasını sağlamak özelliğini taşıyan böyle
bir yanlış kanaate sürükleyen yolu kapatmak içindir.
Şeyh Takıyyuddin b. Dakiki'l-'Id der ki: Bu iki hususu bir arada
telif edip açıklamak için bence tercihe değer olan açıklama şekli şudur: Taunun
bulunduğu yere gitmek, nefsi belaya maruz bırakmaktır. Muhtemelen nefis bu
belaya sabır da göstermeyebilir. Belki de böyle yapıldığı takdirde bir çeşit
sabır ya da tevekkül makamında olmak iddiası da taşıyabilir. İşte nefsin
muhayyer bırakıldığı takdirde sebat gösteremeyeceği hallerde gurura kapılıp
olmadık iddialarda bulunmasından sakındırmak için bu yasaklanmıştır. Oradan
çıkıp kaçmak, gücünün yettiği kadarı ile kurtulmaya çalışan kimse suretinde
sebeplere yapışmanın kapsamı içerisinde olabilir. Bu sebeple şeriat koyucu,
bize her iki halde de kendimizi zora koşmamayı emir buyurmuştur. Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in: "Düşmanla karşılaşmayı temenni etmeyiniz.
Ama onlarla karşılaştığınız takdirde de sabrediniz" buyruğu da bu
kabildendir. Bu sebeple önce belaya maruz kalmayı ve nefsin gurura kapılma
korkusunu ihtiva ettiğinden dolayı düşmanla karşılaşmayı temenniden uzaklaşmayı
emretmiştir. Çünkü böyle bir şeyin gerçekleşmesi halinde nefsin sözünde
durmayacağından emin olunamaz. Daha sonra da yüce Allah'ın emrine teslimiyet
göstermek üzere bu işin olması halinde de sabrı onlara emretmiş bulunmaktadır.
Ömer r.a.'in bu kıssasından çıkartılacak birtakım sonuçlar
vardır:
1- Tartışmanın, karşı karşıya kalınan değişik hallere ve ahkama
dair istişarede bulunmanın meşru olduğu.
2- Anlaşmazlık içine düşmek, herhangi bir hükmü gerektirmez.
Hüküm gerektiren, ittifaktır.
3- Anlaşmazlığa düşülmesi halinde nassa başvurulur.
4- Nassa "ilim" adı verilir.
5- Bütün işler Allah'ın kaderi ve ilmi ile cereyan eder.
6- Alim bir kişi, bazen kendisinden daha alim olan başkalarının
bilmediği bir şeyi bilebilir.
7- Haber-i vahid'le amel etmek vaciptir. Bu da buna dair en
güçlü delillerden birisidir. Çünkü bu uygulama, ashab-ı kiram arasından hal ve
akd ehli olanların ittifakıyla olmuştu. Onlar bu vahid haberi Abdurrahman b.
Avf'tan kabul ederek bu haberiyle birlikte güçlendirici bir başka delil
istememişlerdir.
8- İmam, zulme uğramışın zulmünü giderecek, sıkıntıya düşmüşün
sıkıntısını açacak, fesad ehlinin saldırganlıklarını önleyecek şekilde
raiyesinin halleri ile yakından ilgilenmelidir.
9- Şer'i hükümler ve İslam'ın şiarı açıkça ortaya konulmalıdır.
10- İnsanlar gerçek konumlarına ve yerlerine oturtulmalıdırlar.
Üçüncü hadis (5731 nolu hadis) Ebu Hureyre'nin rivayet ettiği:
"Medine'ye Mesih (Oeccal) ile taun girmez" hadisi olup, Buhari bunu
böylece muhtpsar olarak zikretmiştir. Bu hadisi Hac bölümünde (1880.hadiste)
İsmail b. Ebi Uveys'ten, o Malik'ten diye bundan daha noksansız bir şekilde şu
lafızlarla hvayet etmiş bulunmaktadır:
"Medine'nin yolları üzerinde melekler vardır. Bu sebeple
oraya ta un da, Oeccal de girmez." Ben orada Oeccal ile ilgili bilgileri
kaydetmiş bulunuyorum. Taun dolayısıyla ölüm, şehitlik mertebesine yükseltmekle
birlikte, Medine'ye girmeyişinin Oeccal ile zikredilip her ikisinin de
Medine'ye girmeyecek olması dolayısıyla Medine'nin övülmesi, açıklaması zor bir
durum olarak görülmüştür.
Buna cevap şöyledir: TMn ile ölümün şehitlik olmasından maksat,
bizzat onun bu niteliği taşıdığını anlatmak değildir. Maksat, şehitliğin onun
bir sonucu olduğunu ve ondan ortaya çıktığını anlatmaktan ibarettir. Çünkü taun
şehit oluşa sebep teşkil etmiştir. Taun hastalığının cinlerin ta'n etmesi
(dürtmesi) sebebiyle ortaya çıktığını hatırlayan bir kimse, taunun Medine'ye
girmeyişi ile Medine'nin övülmesini güzel bir şekilde görür ve anlar.
Kurtubı de el-Müfhim adlı eserinde buna şöylece cevap
vermektedir: Bunun anlamı Amevas ve el-Carif taunu gibi başka yerlerde görülen
taunun bir benzerinin Medine'ye girmeyeceğidir.
Onun bu söylediği, genel çerçevesiyle tMnun Medine'ye girdiğini
kabul etmeyi gerektirir. Oysa durum böyle değildir. Çünkü İbn Kuteybe'nin el-Mearif'te
kesin olarak belirttiğine göre -daha sonra da büyük bir topluluk onun izinden
gitmiş olup, bunların sonuncuları el-Ezkar adlı eseri ile Şeyh Muhiddin
enNevevi'dir- taun hiçbir şekilde Medine'ye de, aynı şekilde Mekke'ye de
girmemiştir. Ama bir topluluk, Mekke'ye 749 yılında görülen taun esnasında
girdiğini nakletmiş bulunmaktadır. Fakat hiçbir kimse Medine'de taunun
görüldüğünü asla söylemiş değildir.
Doğrusu, bu hadiste Medine'ye girmeyeceği söylenen taundan
kastın, cinlerin ta'nından (dürtmesinden) ortaya çıkan ve bu dürtme dolayısıyla
bedende kan ın galeyana geldiği taun çeşidi olduğudur. Bu da sonunda öldürücü
olur. İşte bu tür taun Medine'ye girmemiştir.
Bir başkası da şöyle demektedir: Bu, Muhammed! mucizelerden
birisidir.
Çünkü tabipler, taunu başından sonuna kadar bir şehirden, hatta
bir köyden dahi uzaklaştırmaktan yana acze düşmüşlerdir. Ama diğer taraftan
uzun çağlar boyunca taun Medine'ye girememiştir.
Derim ki: Bu doğru bir sözdür. Ama açıklanması zor olan duruma
cevap teşkil etmez.
Bu hususta verilen cevaplardan birisi de şöyledir: Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara taunun yerine hummanın verildiğini
söylemiştir. Çünkü taun zaman zaman gelir. Humma ise her zaman tekerrür eder.
Böylelikle ecir bakımından aralarında bir denge meydana gelir ve daha önce
kaydedilen bazı sebepler dolayısıyla taunun girmemesinden maksat da tamamıyla
gerçekleşmiş olur. Ahmed'in rivayet etmiş olduğu: "Cibril bana hummayı ve
taunu getirdi. Ben hummayı Medine'de tuttum, taunu da Şam'a saldım" diye
rivayet ettiği hadisi hatırladıktan sonra, bir başka cevabı da uygun
görmekteyim. Bundaki hikmet şudur: Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
Medine'ye girdiğinde ashabı sayıca az olduğu gibi yardımcıları da azdı. Medine
de daha önce Aişe yoluyla rivayet edilen hadiste açıklandığı gibi, havası ağır
bir şehir idi. Daha sonra Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem her birisi ile başlı
başına büyük ecrin kazanılacağı iki şeyden birisini seçmekte muhayyer
bırakıldı. O da o vakit, ölüme sebep oluşu -taunun aksine- çoğunlukla az
görüldüğünden ötürü hummayı seçti. Daha sonra kafirlerle cihada ihtiyaç hasıl
olup savaşmak için ona izin verilince, hummanın Medine'de devam etmesi halinde
cihad için gerekli güç sahibi olmaya ihtiyacı olEm kimselerin bedenlerinin
zayıf düşmesi neticesi ortaya çıktı. Bundan dolayı o hummanın Medine'den
Cuhfe'ye nakledilmesi için dua etti. Böylelikle Medine, Allah'ın şehirlerinin
en sağlıklısı oldu. Oysa daha önce böyle değildi. İşte o zamandan itibaren taun
sebebiyle şehit olma imkanını bulamayanlar, belki de Allah yolunda öldürülerek
şehit1iğe ulaştı. Bıınu da elde edemeyen kimseler, mu'minin cehennem ateşinden
payını teşkil eden hummaya (yüksek ateşe) maruz kaldılar. Daha sonra da
Medine'nin bu özelliği, diğer şehirlerden ayrılığı ve üstünlüğü ortaya çıkmak
üzere devam etti. Böylelikle Nebiin duasının kabulü tahakkuk etmiş, bu uzun
süre boyunca vermiş olduğu haberin tasdiki suretiyle pek büyük mucize de ortaya
çıkmış oldu.
Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
"Taun her müslümanın" yani taun hastalığına yakalanan
her Müslümanın "şehit1iğidir. "
باب: أجر
الصابر في
الطاعون.
31. TAUNA SABREDEN KİMSENİN ECRİ
حدثنا إسحق:
أخبرنا
حبَّان: حدثنا
داود بن أبي
الفرات: حدثنا
عبد الله بن
بريدة، عن
يحيى بن يعمر،
عن عائشة زوج
النبي صلى
الله عليه
وسلم أنها
أخبرته:
أنها
سألت رسول
الله صلى الله
عليه وسلم عن
الطاعون،
فأخبرها نبي
الله صلى الله
عليه وسلم أنه:
(كان عذاباً
يبعثه الله
على من يشاء،
فجعله الله
رحمة
للمؤمنين،
فليس من عبد
يقع الطاعون،
فيمكث في بلده
صابراً، يعلم
أنه لن يصيبه
إلا ما كتب
الله له، إلا
كان له مثل
أجر الشهيد).
تابعه النضر،
عن داود.
[-5734-] Yahya b. Ya'mer'den rivayete göre; "Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in zevcesi Aişe r.anha, Rasulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem'e taun'a dair soru sorduğunu haber vermiştir. Allah'ın Nebii
Sallallahu Aleyhi ve Sellem de ona taun'un Allah'ın daha önce dilediği kimseler
üzerine gönderdiği bir azap olduğunu, daha sonra Allah/ın onu mu'minlere bir
rahmet kıldığını haber verdi. Binaenaleyh bir kulun bulunduğu beldede taCı n
ortaya çıkar, o da sabrederek Allah/ın kendisi için yazdığından başkasının
kendisine isabet etmeyece'ğini bilerek şehrinde kalırsa, mutlaka ona şehit gibi
ecir verilir,"
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Taun'a sabreden kimsenin ecri." Yani ister kendisi taun'a
yakalanmış olsun, ister ikamet ettiği beldede baş göstermiş olsun ...
"Allah onu mu'minlere rahmet kıldı." Bu ümmetten iman
edenlere rahmet kıldı. Ebu Asıb yoluyla gelen İmam Ahmed'in naklettiği hadiste
şöyle denilmektedir: "Bu sebeple taun mu'minler için bir şehitlik, onlara
bir rahmettir; kafir kimse için ise bir azaptır." Bu hadis tatınun ancak
Müslümanlara has bir rahmet olduğu hususunda açık ifadeler taşımaktadır. Eğer
kafirlere isabet edecek olursa, onlar için ancak ahiretten önce dünyada acilen
verilen bir azap olur. Bu ümmetin isyankarlarına gelince, taun onun için bir
şehitlik olur mu, yoksa şehitlik olması özellikle kamil mu'mine mi mahsustur?
Bu husus iyice düşünülmesi, tetkik edilmesi gereken bir konudur.
İsyankardan maksat, büyük günah işleyen ve işlemekte ısrar
ediyorken tauna yakalanan kimsedir. İşlemekte olduğu günahların uğursuzluğundan
ötürü şehitlik mertebesi ile şereflenmeyeceğini söylemek ihtimal dahilindedir.
Çünkü yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Yoksa kötülük işleyenler, kendilerini
iman edip salih ameIIer işleyenler gibi kılacağımız!. .. mı
sandılar?"(Casiye, 21) Aynı şekilde İbn Ömer yoluyla rivayet edilen
hadiste de taun'un fuhşiyatın açıkça işlenmesinden dolayı ortaya çıktığına
delil teşkil eden ifadeler bulunmaktadır. Söz konusu bu hadisi İbn Mace ve
Beyhakı şu lafızIa rivayet etmişlerdir: "Bir toplum arasında fuhşiyat,
açıkça işlenecek hale gelecek şekilde ortaya çıkacak olursa mutlaka aralarında
taun ve geçmişlerinde görülmemiş hastalıklar baş gösterir." Hadisin senedinde
Halid b. Yezid b. Ebi Malik de bulunmaktadır. Bu, Şam bölgesi fakihlerinden
idi. Ancak Ahmed, İbn Maın ve başkalarına göre zayıf bir ravidir.
Hakim'in naklettiği senedi ceyyid olan Bureyde'nin rivayet
ettiği hadis de şu lafızdadır: "fuhşiyat bir toplum arasında açıkça
işlenir hale geldi mi mutlaka Allah da onlara ölümü musallat kılar." İmam
Ahmed de Aişe rad,yallahu anha'dan şu merfu' hadisi zikretmektedir:
"Aralarında zina çocukları çoğalmadığı sürece ümmetim bir hayra sahip
kalmaya devam edecektir. Ama aralarında zina çocukları çoğalacak olursa
Allah'ın onların hepsini kuşatacak umumi bir ceza gönderme ihtimali çok yakın
olur." Bu hadisin senedi hasendir.
Bu hadislerden anlaşıldığına göre taun, bazen masiyet sebebi ile
bir ceza olarak da baş gösterebilir. O halde nasıl şehitliğe sebep olur? Şöyle
demek ihtimali vardır: Bu hususta varid olmuş haberlerdeki genel ifadeler
dolayısıyla taun sebebiyle ölen kimse, şehitlik derecesine nailolabilir.
Özellikle bundan önce yer alan Enes'in rivayet ettiği hadiste: "taun her
Müslüman için bir şehitliktir" denilmektedir. Günahlar işleyip duran
kimselerin şehitlik mertebesine kavuşmaları, konum itibariyle imanı kamil
mu'mine eşitolmalarını da gerektirmez. Çünkü şehitlerin dereceleri de farklı
farklıdır. Nitekim taundan ölen günahkar bir kimse de, isyankar bir kimsenin,
Allah yolunda, Allah'ın adı en yüksek olsun diye cihad ederken ileri atılıp
geri dönmesi de söz konusu değilken ölen mücahid gibidir. Şanı yüce AIIah'ın,
Muhammed ümmetine rahmetinin bir tecellisi de onlara cezalarını dünyada acilen
vermesidir. Ayrıca bu, tauna yakalanan kimsenin şehitlik ecrini almasına da
aykırı değildir. Özellikle de onların çoğu böyle bir hayasızlık işlerken
yakalanmış olsa dahi. -Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır ya- bu taunun bunların
hepsini kuşatacak bir hal alması, münkere karşı tepki göstermeyip
oturmalarındandır.
"Sabredici olarak", yani bundan tedirgin olmaksizın ve
huzursuzluğa kapılmaksızın aksine AIIah'ın emrine teslimiyet ile kazasına rıza
göstererek katlanan demektir. Bu da taun sebebiyle ölen kimselerin şehit ecrini
almaları için söz konusu edilmiş bir kayıtlır. Bu sabır kaydı da taunun ortaya
çıktığı yerde kalması, ondan kaçmak maksadıyla dışarı çıkıp gitmemesidir.
Nitekim bundan önceki başlıkta bu hususa dair açık yasak geçmiş bulunmaktadır.
"Kendisine Allah'ın kendisi için yazdığından başkasının
isabet etmeyeceğini bilerek" Bu da bir başka kayıtlır. Bu da tMnun çıktığı
yerde kalmak ile alakalı hali ifade eden bir cümledir. Eğer o yerde kalmakla
birlikte huzursuz olur, sabır göstermez ya da o şehirden çıkıp gitse,
kesinlikle bu hastalığa yakalanmayacağını zannederek çıkmayışına pişman olur ve
orada kaldığı için bu hastalığa yakalanacağını düşünürse, böyle bir kimse taun
sebebiyle ölse dahi şehit ecrini elde edemez.