باب: الفَرَع.
3. FERA'
حدثنا عبدان:
حدثنا عبد
الله: أخبرنا
مَعْمَر:
أخبرنا
الزُهري، عن
ابن
المسيَّب، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه، عن
النبي صلى
الله عليه وسلم
قال:
(لا
فَرَعَ ولا
عَتِيرَةَ).
والفرع: أول
النتاج، كانوا
يذبحونه
لطواغيتهم،
والعتيرة في
رجب.
[-5473-] Ebu Hureyre r.a.'dan rivayete göre Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
"Fera' da yoktur, atire de yoktur."
Fera' devenin ilk yavrusudur. Onlar bunu kendi tağutlarına,
putlarına keserlerdi. Anre ise Receb ayında kesilen bir kurbanlıktır.
Bu Hadis 5474 numarada da geçiyor
Diğer tahric edenler: Tirmizi Kurban; Müslim, Edâhî
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Fera'" el-Muhkem adlı eserde nakledildiğine göre
devenin ve koyunun ilk doğurduğu yavruya denilir. Cahiliye dönemi insanları
bunları putları adına keserıerdi.
Fera' kesilen bir hayvan adı olup, develer, sahiplerinin arzu
ettikleri sayıya ulaştığı takdirde kesilirdi. Aynı şekilde develer yüzü bulduğu
takdirde her yıl onlardan bir deve anre olarak kesilirdi. Ondan ne develerin
sahibi, ne de aile halkı yerdi.
Fera' aynı şekilde doğum dolayısıyla yenilen yemek gibi,
develerin doğumu dolayısıyla yapılan bir yemek çeşidinin adıdır.
İşte buradan Buhari'nin fera' hadisini akIka ile birlikte zikretmesinin
münasebeti de ortaya çıkmaktadır.
باب:
العَتِيرَةِ.
4. ATiRE
حدثنا علي بن
عبد الله:
حدثنا سفيان:
قال الزُهري:
حُدِّثْنَا
عن سعيد بن
المسيَّب، عن
أبي هريرة، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال:
(لا
فَرَعَ ولا
عَتِيرَةَ).
قال:
والفَرَعُ: أول
نتاج كان
يُنتج لهم،
كانوا
يذبحونه
لطواغيتهم،
والعتيرة في
رجب.
[-5474-] Ebu Hureyre r.a.'den rivayete göre Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem:
"Feral da yoktur, atlre de yoktur" diye buyurmuştur.
(Zührl) dedi ki: Fera' develerin ilk doğurduğu yavrunun adı idi.
Onlar bunu tağutlarına (putlarına) keserlerdi. Atlre ise Receb ayında olurdu.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Onlar bunları tağutlarına keserlerdi." Ebu Davud
ravilerin bazısından şu fazlalığı zikretmiştir: "Sonra onu yerler ve
derisi de ağaçların üzerine bırakılırdı."
Hadiste nehyin illetine de işaret vardır. Şafiı buradan, kesimin
Allah için olması halinde caiz olacağı hükmünü çıkarmıştır. Böylelikle bu hadis
ile: "Fera' bir haktır" hadisini bir arada telif etmiş olmaktadır. Bu
da Ebu Davud, Nesai ve Hakim'in rivayet ettiği bir hadistir. Hakim'in
rivayetinde de aynı şekilde şöyle denilmektedir: "Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem'e ferala dair soru soruldu da o; Fera' bir haktır, senin
deveni iki yaına basmış bir dişi deve olana yahut üç yaşına basmış bir erkek
deve olana kadar bırakıp Allah yolunda ona yük taşıtman, yahut dul bir kadına
onu vermen, senin için eti tüyüne yapışacak halde iken kesme nden ve böylece
dişi devenden onu ayırmandan daha hayırlıdır."
Şafii, Beyhakl'nin, el-Müzenı'nin ondan diye, onun yoluyla
naklettiğine göre şöyle demiştir; Fera' cahiliye dönemi insanlarının kestikleri
ve bu yolla mallarının bereketlenmesini diledikleri bir işti. Onlardan herhangi
birisi dişi devesinin ya da koyununun ilk yavrusunu daha sonra geleceklerde bereket
ihsan edilir ümidiyle keserdi. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e bunun hükmüne
dair soru sordular. O da onlara bu hususta onlar için bir kerahet bulunmadığını
haber verdiği gibi, Allah yolunda sırtına yük vurulacak hale gelinceye kadar
onu bırakmalarımmüstehap olmak üzere emir vermiştir.
Hadisteki "bir haktır" buyruğu ise, batıl değildir
anlamınadır. Bu da soranın sorusuna göre veriImiş bir cevaptır. Bu hadis ile
"fera' da yoktur, anre de yoktur" şeklindeki diğer hadis arasında da
bir muhalefet söz konusu değildir. Çünkü hadis vacip bir fera' da yoktur, vacip
bir anre de yoktur anlamındadır.
Nevevl şöyle demiştir: Şafiı "Harmele"de fera' ve
anrenin müstehap olduğunu açıkça ifade etmiştir. Ebu. Davud, Nesai, İbn Mace'nin
sahih olduğunu belirterek Hakim ve İbnu'I-Münzir'in Nubeyşe'den şöyle dediğine
dair naklettikleri rivayet de bunu desteklemektedir: "Bir adam Rasulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e:
Bizler cahiliye döneminde iken Receb ayında bir anre keserdik.
Bize ne emredersin, diye sordu. Allah Rasulü:
Siz hangi ayda olursa olsun Allah için kesebilirsiniz, diye
buyurdu. Adam: Biz cahiliye döneminde fera' diye bir kurban keserdik, dedi.
Allah Rasulü:
Her bir saimede (meralarda yayılan davarlarda) senin davarlarının
arasında beslenen bir fera' vardır. Bu yük taşıyabilecek hale geldiği vakit sen
de onu keser, etini tasadduk edersin, böylesi daha hayırlıdır, diye
buyurdu."
Bu hadis-i şeriften anlaşıldığına göre Hz. Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem fera' ve anreyi kökünden iptal etmemiştir. Bunların her
birisine dair bazı nitelikleri kaldırmıştır. Fera'ın iptal ettiği niteliği, ilk
doğduğu sırada kesilmesi niteliğidir. Anrenin iptal ettiği niteliği ise
özellikle Receb ayında kesilmesi niteliğidir.