EK SAYFA – 1809-4
باب: قول الله
تعالى: {وآتوا
النساء
صدقاتهن نحلة}
/النساء: 4/.
49- YÜCE ALLAH'IN: "KADINLARA
MEHİRLERİNİ HOŞNUTLUKLA VERİN."(Nisa, 4) BUYRUĞU,
وكثرة المهر
وأدنى ما يجوز
من الصداق.
وقوله تعالى:
{وآتيتم
إحداهن
قنطارا فلا
تأخذوا منه
شيئا} /النساء: 20/.
وقوله جل ذكره
{أو تفرضوا
لهن فريضة}
/البقرة: 236/.
وقال سهل: قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (ولو خاتما
من حديد).
Ve mehrin çokluğu, caiz olan asgari mehir miktarı, yüce
Allah'ın: "Onlardan birisine yüklerle (mehir) vermiş olsanız bile ondan
hiçbir şey almayzn."(Nisa, 20) buyruğu ile şanı yüce Allah'ın: "Yahut
kendilerine mehir tayin etmemiş olduğunuz hanımlar"(Bakara, 236) buyruğu
ile Sehl'in nakletmiş olduğu Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in:
"Demirden bir yüzük dahi olsa" buyruğu ...
حدثنا
سليمان بن
حرب: حدثنا
شعبة، عن عبد
العزيز بن
صهيب، عن أنس:
أن
عبد الرحمن بن
عوف تزوج
امرأة على وزن
نواة، فرأى
النبي صلى
الله عليه
وسلم بشاشة
العرس، فسأله،
فقال أني
تزوجت امرأة
على وزن نواة.
وعن قتادة،
عن أنس: أن عبد
الرحمن بن
عوف، تزوج
امرأة على وزن
نواة من ذهب.
[-5148-] Enes'ten rivayete göre:
"Abdurrahman İbn Avf, bir kadın ile bir çekirdek ağırlığı
(altın mehir) ödemek üzere evlendi. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onda
güveyoluşun sevincini görünce, sebebini sordu, o da: Ben bir kadın ile bir
çekirdek ağırlığı (altın mehir) ödemek üzere evlendim, dedi."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Yüce Allah'ın: "Kadınlara mehirlerini hoşnutlukla
verin."(Nisa, 4) buyruğu, me hrin çokluğu, mehrin caiz olan asgarı
miktarı, yüce Allah'ın: "Onlardan birisine yüklerle (mehir) vermiş olsanız
bile ondan bir şeyalmayın. "(Nisa, 20) buyruğu yine şanı yüce Allah'ın:
"Kendilerine mehir tayin etmemiş olduğunuz hanımları ... "(Bakara,
236) buyruğu"
Bu başlık, mehrin asgarı miktarının tespit edilmeyeceği amacı
ile açılmıştır.
Bu hususta muhalefet edenler Malikllerle, Hanemerdir.
Buhari'nin zikretmiş olduğu buyrukların delil gösterilme şekli
de "mehirlerini" ve "bir mehir" buyruklarının mutlak olarak
zikredilmesi ile Sehl'in hadisindeki:
"Demirden bir yüzük de olsa ... " ifadeleridir.
"Mehrin çokluğu" sözleri, lafzan mecrur olup, okumuş
olduğu ayet-i kerimedeki yüce Allah'ın buyruğuna atfedilmiştir. Bu da:
"Onlardan birisine yüklerle (mehir) vermiş olsanız bile"(Nisa, 20)
buyruğudur. Bunda mehrin çok olmasının caiz oluşuna işaret bulunmaktadır.
Mehrin çokluğunun caiz oluşuna Ömer R.A. ile bu hususta tartışan
kadın da bunu delil göstermiştir. Sözkonusu bu rivayeti Abdurrezzak, Ebu
Abdurrahman es-Sülemı yoluyla rivayet etmiştir. Ebu Abdurrahman dedi ki: Ömer:
Kadınların mehri hususunda aşırıya gitmeyiniz deyince, bir
kadın: Buna yetkim yok, ey Ömer dedi. Çünkü yüce Allah: "Onlardan her
birisine bir kantar altın vermiş olsanız dahi" diye buyurmaktadır. (Ebu
Abdurrahman) İbn Mesud'un kıraatinde böyledir, demiştir. Bunun üzerine Ömer:
Bir kadın Ömer'le tartıştı ve Ömer'e karşı bağlayıcı delili ortaya koymuş oldu,
dedi."
باب التزويج
على القرآن
وبغير صداق.
50. KUR'AN ÖĞRETMEK ÜZERE VE MEHİRSİZ
OLARAK EVLENDİRMEK
حدثنا علي بن
عبد الله:
حدثنا سفيان:
سمعت أبا حازم
يقول: سمعت
سهل بن سعد
الساعدي يقول:
إني
لفي القوم عند
رسول الله صلى
الله عليه وسلم،
إذ قامت امرأة
فقالت: يارسول
الله، إنها قد
وهبت نفسها
لك، فر فيها
رأيك، فلم
يجبها شيئا،
ثم قامت
فقالت: يا
رسول الله، إنها
قد وهبت نفسها
لك، فر فيها
رأيك، فلم
يجبها شيئا،
ثم قامت
الثالثة
فقالت: إنها
قد وهبت نفسها
لك، فر فيها
رأيك، فقام
رجل فقال: يا
رسول الله
أنكحنيها،
قال: (هل عندك
من شيء). قال: لا،
قال: (اذهب
فاطلب ولو
خاتما من
حديد) فذهب
فطلب،
ثم جاء فقال:
ما وجدت شيئا ولا
خاتم من حديد،
فقال: (هل معك
من القرآن
شيء). قال: معي
سورة كذا
وسورة كذا،
قال (اذهب فقد
أنكحتكها بما
معك من القرآن).
[-5149-] Sehl İbn Said es-Saidi'den, diyor ki:
"Ben Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in huzurunda
diğer ashab ile birlikte iken bir kadın ayağa kalkarak:
Ey Allah'ın Rasulü, bu kadın kendisini sana hibe etmiş bulunuyor.
Hakkında neyi uygun görüyorsan yap, dedi.
Allah Rasulü ona hiçbir cevap vermedi. Daha sonra kadın ayağa
kalkarak:
Ey Allah'ın Rasulü, bu kadın kendisini sana hibe etmiş bulunuyor,
hakkında neyi uygun görüyorsan onu yap, dedi. Yine ona hiçbir cevap vermedi.
Daha sonra üçüncü bir defa ayağa kalkarak: Bu kadın sana kendisini
hibe etmiş bulunuyor, hakkında uygun gördüğünü yap, dedi. Bir adam ayağa
kalkarak: Ey Allah'ın Rasulü, onu bana nikahla, dedi.
Allah Rasulü: Yanında bir şey var mı, diye sordu. Adam: Hayır
dedi. Allah Rasulü: Git, demirden bir yüzük dahi olsa bir şeyler bul, dedi.
Adam gitti ve aradı. Daha sonra gelerek: Hiçbir şey bulamadım, demirden bir
yüzük bile, dedi.
Allah Rasulü: Kur'an'dan ezbere bildiğin bir şey var mı, diye
sordu. Adam:
Şu sureyi, şu sureyi ezbere biliyorum deyince, Allah Rasulü: Git,
Kur'an'dan ezberlediklerin(i ona öğretmen)e karşılık bu kadını sana nikahladım,
diye buyurdu."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Kur'an öğretme karşılığında ve mehirsiz olarak
evlendirme." Yani Kur'an öğretmeye karşılık ve ayni, mali bir mehir
olmaksızın evlendirmek. Başka anlama gelme ihtimali de vardır. "Sonra ayağa kalktı... dedi."
Ebu Hureyre'nin rivayet ettiği Nesai'deki hadiste şu ifadeler
yer almaktadır:
"Bir kadın Rasulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellemlin
huzuruna gelerek kendisini ona arz etti. Allah Rasulü kadına: Otur dedi. Kadın
bir süre oturduktan sonra kalktı. Allah Rasulü: "Otur, Allah seni mübarek
kılsın. Bizim sana ihtiyacımız yoktur" diye buyurdu.
Bu hadisten kadının çokça evlenmek isteğine rağmen oldukça
edepli olduğu da anlaşılmaktadır. Çünkü isteğinde ısrarda aşırıya kaçmamıştır.
Ayrıca• susup cevap vermemesinden böyle bir isteğin olmadığı anlamını da
çıkartmıştır. Ancak alacağı cevaptan yana ümidini de kesmediğinden ötürü oturup
kurtuluşu beklemiştir.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem efendimizin susması ise ya ona
olumsuz karşılık vermekten utandığındandı. -Çünkü daha önce nitelikleri
anlatılırken geçtiği üzere oldukça hayalı idi. Hatta örtüleri arkasında bakire
kızdan daha hayalı idi.- Yahut vahiy beklediği için ya da'duruma uygun bir
cevap vermek amacıyla düşünmek için cevap vermekte gecikmiştir.
"Yanında bir şey var mı?" Malik'in rivayetinde
"ona mehir vereceğin" fazlalığı vardır. İbn Mesud yoluyla gelen
hadiste: "Senin malın var mı?" şeklindedir.
Hadisten Çıkarılan Sonuçlar
Bu hadisten çeşitli sonuçlar çıkarılmıştır.
1- Mehrin asgari miktarının bir sınırı yoktur. İbnu'I-Münzir der
ki: Hadis-i şerifte mehrin asgari miktarının on dirhem olduğunu iddia edenlerin
görüşleri reddedilmektedir. Çeyrek dinardır diyenlerin görüşleri
dereddedilmektedir. Çünkü demirden bir yüzük bu kadar da etmez.
(Kadı) Iyad dedi ki: Herkes eşlerin ya da akdi yapmak üzere
yetkili kılınan kimselerin karşılıklı rıza ile belirleyecekleri, kendisinden
yararlanılabilen her şeyin mehir olarak caiz olacağını kabul etmiştir. Kamçı ve
ayakkabı gibi. .. İsterse bunun değeri bir dirhemden daha aşağı olsun. Yahya
İbn Said el-Ensari, Ebu'zZinad, Rabia, İbn Ebi Zi'b ve -Malik ve ona tabi
olanlar dışında- Medineliler İbn Cüreyc, Müslim İbn Halid ve diğer Mekkeliler,
Şam halkından el-Evzai, Mısır ahalisinden el-Leys, es-Sevri, İbn Ebi Leyla ve
-Ebu Hanife ve ona tabi olanlar dışında- diğer Iraklı alimler Şafii, Oavud,
Ashabu'l-Hadis fakihleri, Malikilerden İbn Vehb de bu görüştedirler.
Ebu Hanife: Mehrin asgari miktarının on dirhem, İbn Şubrume beş
dirhem, Malik üç dirhem ya da çeyrek dinar -bu da el kesmeyi gerektiren miktar
hususundaki görüş ayrılıklarına göre değişir- demiştir.
2- İmam özel velisi bulunmayan bir kadını ona denk gördüğü kimse
ile evlendirebilir. Fakat kadının buna razı olması da zorunludur. ed-Oavudi
dedi ki:
Rivayette ondan izin istediğine dair bir husus bulunmadığı gibi,
ona vekalet verdiğini gösterenbir ifade de yoktur. Bu hüküm ancak yüce
Allah'ın: "Nebi mu'minler için kendi öz canlarından önce gelir.
"(Ahzab, 6) buyruğundan anlaşıfmaktadır.
Yani o, dilediği kadını ondan izin almaksızın dilediği ile
evlendirmek özelliğine sahiptir.
3- Nikahta mehir zorunludur. Çünkü: "Sende ona mehir
vereceğin bir şeyin var mı?" diye sormuştur. Herhangi bir kimsenin köle
olması hali dışında mehir vermeksizin kendisine hibe edilmiş bir kadın ile
ilişkide bulunması caiz değildir.
4- En uygunu akid esnasında mehrin söz konusu edilmesidir. Çünkü
böylelikle tartışma söz konusu olmaz, kadın için de bu daha faydalıdır. Mehir
sözkonusu edilmeksizin nikah akdi yapılacak olursa akid sahihtir ve sahih kabul
edilen görüşe göre gerdeğe girilmek suretiyle mehr-i mislin kadına ödenmesi
ieab eder. Mehr-i mislin akid ile vacib olduğu da söylenmiştir. Mehrin
miktarının belirlenmesinin kadına daha yararlı oluşu şöyle izah edilir: Eğer
kadın gerdeğe girilmeden önce boşanacak olursa belirlenen mehrin yarısını hak
eder.
5- Mehrin acilen teslim edilmesi müstehaptır.
6- Sözü pekiştirmek amacıyla yemin teklif etmeksizin yemin etmek
caizdir.
Ancak zaruret yoksa mekruhtur.
Iyad, mal edinilmeye elverişli olmayan ve değeri de bulunmayan şeylerin
mehir olamayacağını ve bunlar ile nikahın helal olmayacağının icma' ile kabul
edildiğini nakletmiştir. Eğer onun bu nakli sabit ise Ebu Muhammed İbn Hazm bu
iema'ın dışına çıkarak şöyle demiştir: Kendisine şey denilebilecek her bir
şeyin -bir arpa tanesi dahi olsa- mehir olması caizdir. Genelolarak herkesin
benimsediği görüşü Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in: "Demirden bir
yüzük dahi olsa bul getir" sözü desteklemektedir. Çünkü Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem efendimiz bunu daha üst miktardakilere nispetle az olan
miktarı belirtmek amacıyla zikretmiştir. Hiç şüphesiz demirden bir yüzüğün
değeri herhangi bir tohumdan ya da bir arpa tanesinden daha fazladır. Haberin
ifadeleri, kendisi sebebiyle mehir olarak cinsel ilişkinin helal kabul
edileceği daha aşağı bir miktarın olmadığını da göstermektedir.
Mehrin asgari miktarı ile ilgili çeşitli hadisler varid olmuş
ise de bunlardan hiçbiri sabit değildir.
7- Denklik, hürriyet, din ve neseb hususundadır. Mali
hususlarda. denklik sözkonusu değildir.
8- İmamın, raiyesinin maslahatına olan hususlara eğilmesi ve
onların maslahatına olan şeyleri onlara göstermesi gerekir.
9- Mehir hususunda pazarlık yapılabilir.
10- Kişi kendisi için evlenme teklifinde bulunabilir.
باب: المهر
بالعروض و
خاتم من حديد.
51. TİCARİ EŞYAYI VE DEMİR YÜZÜĞÜ MEHİR
OLARAK VERMEK
حدثنا يحيى:
حدثنا وكيع،
عن سفيان، عن
ابن حازم،
عن
سهل بن سعد: أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال
لرجل: (تزوج
ولو بخاتم من حديد).
[-5150-] Sehl İbn Sa'd'dan rivayete göre "Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem bir adama:
Demirden bir yüzük ile dahi olsa evlen, diye buyurdu."
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Ticari eşyayı ve demir yüzüğü mehir olarak vermek."
Ticari eşya (el-urud) ardım çoğulu olup, nakdin karşılığı olan şey demektir.