EK SAYFA – 1759-2
LEYL SURESİ
وقال ابن
عباس: {وكذب
بالحسنى} /9/:
بالخلف.
İbn Abbas şöyle demiştir: وكذب
بالحسنى
ve kezzebe bi'l-husna(leyI 9) [ifadesindeki husna ile] "Allah'ın, kişinin
itaat çerçevesinde harcadıklarını tekrarı" kastedilmiştir.
وقال مجاهد:
{تردى} /11/: مات.
و{تلظى} /14/: توهج،
وقرأ عبيد بن
عمير: {تتلظى}.
Mücahid şöyle demiştir: تردى Teradda (Leyl 11)
"öldü," تلظى telazza "alev alev yanar"(leyI 14) anlamına gelir.
Ubeyd İbn Umeyr bu fiili تتلظى tetelazza şeklinde okumuştur.
AÇiKLAMA : İbn Ebı Hatim, Husayn ve İkrime kanalıyla İbn Abbas'tan
senetli olarak yukarıdaki yorumu nakletmiştir. Bu rivayetin senedi sahihtir.
باب: {والنهار
إذا تجلى} /2/.
1. "AÇILIP PARLADIĞI ZAMAN GÜNDÜZE ANDOLSUN"(LeyI 2)
AYETİNİN TEFSİRİ
حدثنا قبيصة
بن عقبة:
حدثنا سفيان،
عن الأعمش، عن
إبراهيم، عن
علقمة قال:
دخلت
في نفر من
أصحاب عبد
الله الشأم،
فسمع بنا أبو
الدرداء
فأتانا، فقال:
أفيكم من
يقرأ؟ فقلنا
نعم. قال:
فأيكم أقرأ؟
فأشاروا إلي،
فقال: اقرأ،
فقرأت:
{والليل إذا
يغشى. والنهار
إذا تجلى.
والذكر
والأنثى}. قال:
أنت سمعتها من
في صاحبك؟
قلت: نعم، قال:
وأنا سمعتها
من في النبي
صلى
الله عليه
وسلم، وهؤلاء
يأبون علينا.
[-4943-] Alkame'nin şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
Abdullah İbn Mes'ud'un ashabından bir grup ile birlikte Şam'a
gittim. Ebu'd-Oerda bizim geldiğimizi duymuş. Bunun üzerine yanımıza geldi ve:
"İçinizde Kur'an okuyan var mı?" diye sordu. Biz de
"Evet," diye cevap verdik. Bunun üzerine o; "Hanginiz en iyi
okur?" diye sordu. Orada bulunanlar beni işaret ettiler. Bunun üzerine
Ebu'd-Oerda "Oku!" dedi. Ben de Leyl Suresi'ni ..............
ve'l-leyli iza yağşa ve'n-nehari iza tecella ve'z-zekeri ve'l-unsa şeklinde
okumaya başladım. O "Sen hocandan bunu böyle mi öğrendin?" diye
sordu. Ben de; "Evet," dedim. Ebu'd-Oerda; "Ben de bu sureyi
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in ağzından bu şekilde öğrendim. Ancak bu
insanlar [Şam halkı] bu kıraati kabul etmeye yanaşmıyorlar," dedi.
باب: {وما خلق
الذكر
والأنثى} /3/.
2. "ERKEĞİ VE DİŞİYİ YARATANA AND OLSUN Kİ!"(Leyl 3) AYETİNİN
TEFSİRİ
حدثنا عمر:
حدثنا أبي:
حدثنا
الأعمش، عن
إبراهيم قال:
قدم
أصحاب عبد
الله على أبي
الدرداء،
فطلبهم فوجدهم،
فقال: أيكم
يقرأ على
قراءة عبد
الله؟ قال:
كلنا، قال:
فأيكم أحفظ؟
فأشاروا إلى
علقمة، قال:
كيف سمعته
يقرأ: {والليل
إذا يغشى}. قال
علقمة:
{والذكر
والأنثى}. قال:
أشهد أني سمعت
النبي صلى
الله عليه
وسلم يقرأ
هكذا، وهؤلاء
يريدونني على
أن أقرأ: {وما
خلق الذكر
والأنثى}.
والله لا
أتابعهم.
[-4944-] İbrahim'den rivayet edildiğine göre, o şöyle demiştir:
Abdullah İbn Mes'ud'un öğrencileri Ebu'd-Oerda'nın bulunduğu şehre
geldiler. Ebu'd-Oerda onları aradı ve buldu, sonra onlara "Hanginiz
Abdullah İbn Mes'ud'un kıraatine göre okur?" diye sordu. [Hadisin
ravilerinden Alkame de] "Hepimiz okuruz," diye cevap verdi. Bu defa
o;
"Hanginiz daha iyi okur?" diye sordu. Orada bulunanlar
Alkame'yi gösterdiler. Bunun üzerine Ebu'd-Oerda ona; .........ve'l-leyli iza
yağşa suresini nasılokurdu?" diye sordu. Alkame de sureyi okurken şu ayeti
..........ve'z-zekeri ve'l-ünsa şeklinde okudu. Bunun üzerine Ebu'dOerda şöyle
dedi: Tanıklık ederim ki, Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in bu ayeti böyle
okuduğunu işittim. Ancak bu insanlar, benim bu ayeti ...........vema
halaka'z-zekera ve'l-ünsa şeklinde okumamı istiyorlar. Allah'a yemin ederim ki,
onlara uymayacağım.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
Bu rivayet bir öncekine göre şu bakımdan daha açıktır. Bir
önceki rivayette "Ancak bu insanlar [Şam halkı] bu kıraati kabuletmeye
yanaşmıyorlar," ifadesi yer alırken, bu rivayette "Ancak bu insanlar,
benim bu ayeti ............ vema halaka'z-zekera ve'l-ünsa şeklinde okumamı
istiyorlar," ifadesi bulunmaktadır.
Bu kıraat, sadece bu rivayette bahsi geçen kimselerden
nakledilmiştir. Diğer kıraat imamları ise bu ayeti .........vema
halaka'z-zekera ve'l-unsa şeklinde okumuşlardır. Bu kıraatin Ebu'd-Derda ve bu
rivayette bahsi geçen diğer kimselere isnadı sahih olsa da, bu ayetin okunuşu
..........vema halaka'z-zekera ve'l-ünsa şeklinde yerleşmiştir. Muhtemelen bu
ayetin okunuşu neshedilmiş ve bu nesih olayı Ebu'd-Derda ve bu rivayette onunla
birlikte bahsi geçen kimselere ulaşmamıştır. Kufeli kıraat alimlerinin bu
kıraati Alkame ve İbn Mes'ud'dan nakledip sonra da hiçbirinin bu kıraate göre
okumaması şaşırtıcıdır. Halbuki Kufe'de kıraat denince akla İbn Mes'ud ve
Alkame gelir. Keza Şam halkı da Ebu'd-Derda'dan kıraati öğrenmişlerdir. Ancak
hiçbiri bu ayeti bu şekilde okumamıştır. İşte bütün bunlar bu tilavetin
neshedildiği görüşünü güçlendirmektedir .
باب: قوله:
{فأما من أعطى
واتقى} /5/.
3. "ARTIK KİM VERİR VE SAKINIRSA"(Leyl 5) AYETİNİN TEFSİRİ
حدثنا أبو
نعيم: حدثنا
سفيان، عن
الأعمش، عن سعد
بن عبيدة، عن
أبي عبد
الرحمن
السلمي، عن علي
رضي الله عنه
قال:
كنا
مع النبي صلى
الله عليه
وسلم في بقيع
الغرقد في
جنازة، فقال:
(ما منكم من
أحد، إلا وقد
كتب مقعده من
الجنة ومقعده
من النار).
فقالوا: يا رسول
الله، أفلا
نتكل؟ فقال:
(اعملوا فكل
ميسر. ثم قرأ:
{فأما من أعطى
واتقى. وصدق
بالحسنى - إلى قوله
- للعسرى}).
[-4945-] Ali r.a.'in şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile birlikte Bakl'u'l-gargad mezarlığında
bir cenaze de idik. Allah Resulü Sallallahu Aleyhi ve Sellem;
"Sizin hepinizin Cennet ve Cehennemde oturacağı yeri
yazılmıştır!" buyurdu. Orada bulunanlar "Ey Allah'ın elçisi! Öyleyse
bu yazıya itimad etmeyelim mi?" diye sordular. Bunun üzerine Allah Resulü
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
"Çalışın! Her şey kolay kılınmıştır." Ardından şu
ayetleri okudu: "Artık kim verir ve sakınırsa, en güzeli de tasdik ederse,
biz de onu en ko/aya hazırlanz (onda başanlı kı/anz). "(LeyI 5-7)
İmam Buhari burada Hz. AIi'den nakledilen hadisi verdi. Bu
hadisin açıklaması Kitabu'l-kader'de yapllacaktır.
باب: قوله:
{وصدق
بالحسنى} /6/.
"VE EN GÜZEL OLANı DOğRULARSA"(LeyI 6) AYETİNİN
TEFSİRİ
حدثنا مسدد:
حدثنا عبد
الواحد: حدثنا
الأعمش، عن
سعد بن عبيدة،
عن أبي عبد
الرحمن، عن
علي رضي الله
عنه قال:
كنا
قعودا عند
النبي صلى
الله عليه
وسلم، فذكر
الحديث.
AIi radiyallahu anh'in şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
Biz Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in yanında oturuyorduk. .. [Daha
sonra Hz. Ali] yukarıdaki olayı anlatmıştır.
باب: {فسنيسره
لليسرى} /7/.
4. "BİZ DE ONU EN KOLAYA HAZIRLARIZ (ONDA BAŞARILI
KILARIZ),"(LeyI 7) AYETİNİN TEFSİRİ
حدثنا بشر بن
خالد: أخبرنا
محمد بن جعفر:
حدثنا شعبة،
عن سليمان، عن
سعد بن عبيدة،
عن أبي عبد
الرحمن
السلمي، عن
علي رضي الله
عنه، عن النبي
صلى الله عليه
وسلم:
أنه
كان في جنازة،
فأخذ عودا
ينكت في
الأرض، فقال:
(ما منكم من
أحد إلا وقد
كتب مقعده من
النار أو من
الجنة). قالوا:
يا رسول الله،
أفلا نتكل؟
قال: (اعملوا
فكل ميسر.
فأما من أعطى
واتقى. وصدق بالحسنى}).
الآية.
قال شعبة:
وحدثني به
منصور، فلم
أنكره من حديث
سليمان.
[-4946-] Ali r.a.'den rivayet edildiğine göre, Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem bir cenaze'ye katılmıştı. Bu esnada eline bir değnek aldı, onunla
toprağa vurup çizgiler çizdi ve:
"Sizin her birinizin Cehennem veya
Cennetteki yeri yazılmıştır," buyurdu. Orada bulunanlar;
"Öyleyse bu yazıya itimad etmeyelim mi?" diye sordular.
Bunun üzerine Allah Resulü Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
"Çalışın! Her şey kolay kılınmıştır." Artık kim verir ve
sakınırsa, en güzeli de tasdik ederse, [biz de onu en kolaya hazırlarız (onda
başarılı kılarız)"(LeyI 5-7)
باب: {وأما من
بخل واستغنى} /8/.
5. "KİM CİMRİLİK EDER, KENDİNİ MÜSTAĞNİ SAYARSA"(Leyl
8) AYETİNİN TEFSİRİ
حدثنا يحيى:
حدثنا وكيع،
عن الأعمش، عن
سعد بن عبيدة،
عن أبي عبد
الرحمن، عن
علي عليه
السلام قال:
كنا
جلوسا عند
النبي صلى
الله عليه
وسلم فقال:
(مامنكم من
أحد إلا وقد
كتب مقعده من
الجنة ومقعده
من النار).
فقلنا يا
رسول، أفلا
نتكل؟ قال:
(لا، اعملوا
فكل ميسر. ثم
قرأ: {فأما من
أعطى واتقى.
وصدق بالحسنى.
فسنيسره
لليسرى - إلى قوله
- فسنيسره
للعسرى).
[-4947-] Ali r.a.'in şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in yanında oturuyorduk. Derken o;
"Sizin her birinizin Cennette oturacağı yer ile Cehennemde
oturacağı yer yazılmıştır," buyurdu. Biz:
"Ey Allah'ın Resulü Öyleyse bu yazıya itim ad etmeyelim
mi?" diye sorduk. Bunun üzerine Allah Resulü Sallallahu Aleyhi ve Sellem
şöyle buyurdu:
"Çalışın! Her şey kolay kılınmıştır." Ardından şu
ayetleri okudu:
"Artık kim verir ve sakınırsa, en güzeli de tasdik ederse,
biz de onu en kolaya hazırlarız (onda başarılı kılarız). Kim de cimrilik eder,
kendini müstağni sayar, en güzeli de yalanlarsa, biz de onu en zora hazırlanz.
" (LeyI 5-7)
باب: قوله:
{وكذب
بالحسنى} /9/.
6. "EN GÜZELİ DE YALANLARSA"(LeyI 9) AYETİNİN TEFSİRİ
حدثنا عثمان
بن أبي شيبة:
حدثنا جرير،
عن منصور، عن
سعد بن عبيدة،
عن أبي عبد
الرحمن
السلمي، عن
علي رضي الله
عنه قال: كنا
في جنازة في
بقيع الغرقد،
فأتنا رسول
الله صلى الله
عليه وسلم،
فقعد وقعدنا
حوله، ومعه
مخصرة، فنكس،
فجعل ينكت
بمخصرته، ثم قال:
(ما منكم من
أحد، وما من
نفس منفوسة،
إلا كتب
مكانها من
الجنة
والنار، وإلا
قد كتبت شقية
أو سعيدة). قال
رجل: يا رسول
الله، أفلا
نتكل على
كتابنا وندع
العمل، فمن
كان منا من
أهل السعادة
فسيصير إلى
أهل السعادة،
ومن كان منا
من أهل
الشقاوة
فسيصير إلى
عمل أهل الشقاوة؟
قال: (أما
أهل السعادة
فييسرون لعمل
أهل السعادة، وأما
أهل الشقاوة
فييسرون لعمل
أهل الشقاء. ثم
قرأ: {فأما من
أعطى واتقى.
وصدق
بالحسنى}).
الآية.
[-4948-] Ali r.a.'in şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
Baki'ı'l-gargad mezarlığında bir cenazeye katılmıştık. Bu esnada
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem yanımıza geldi ve oturdu! Biz de onun
etrafında oturduk. Onun elinde bir değnek vardı, başını eğdi ve değneği ile
yere vurmaya başladı, sonra da şöyle buyurdu:
"Sizin her birinizin, kendisine can verilmiş her varlığın
Cennet ve Cehennemdeki yeri yazı/mıştır. Yine kimin bedbaht, kimin de mutlu
olacağı yazılmıştır." Bir adam:
"Ey Allah'ın elçisi! Öyleyse bizim için yazılana itimat edip
çalışmayı bırakalım mı? Zira bizden mutlu olacak kimseler, mutlu olacak
insanların amelini işleyecek; bedbaht olacak kimseler de bedbaht olacak
insanların amelini işleyeek," dedi. Bunun üzerine Allah Resulü Sallallahu
Aleyhi ve Sellem;
"Mutlu olacak insanlara, mutlu olacak insan/ann yapacaklan
işler; bedbaht olacak insanlara da bedbaht olacak insan/ann yapacakları işler
kolaylaştırılacak," buyurdu. Sonra şu ayetleri okudu:
"Artık kim verir ve sakınırsa, en güzeli de tasdik ederse ...
"(LeyI 5-6)
باب: {فسنيسره
للعسرى} /10/.
7. "Bİz DE ONU EN ZOR'A HAZIRLARIZ, "(LeyI 10)
AYETİNİN TEFSİRİ
حدثنا آدم:
حدثنا شعبة،
عن الأعمش
قال: سمعت سعد
بن عبيدة
يحدث، عن أبي
عبد الرحمن
السلمي، عن
علي رضي الله
عنه قال:
كان
النبي صلى
الله عليه
وسلم في
جنازة، فأخذ شيئا
فجعل ينكت به
الأرض، فقال:
(ما منكم من
أحد، إلا وقد
كتب مقعده من
النار ومقعده من
الجنة). قالوا:
يا رسول الله،
أفلا نتكل على
كتابنا وندع
العمل؟ قال:
(اعملوا فكل
ميسر لما خلق
له، أما من
كان من أهل
السعادة
فييسر لعمل
أهل السعادة،
وأما من كان
من أهل الشقاء
فييسر لعمل
أهل الشقاوة.
ثم قرأ: {فأما
من أعطى
واتقى. وصدق
بالحسنى}).
الآية.
[-4949-] Ali r.a.'in şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir cenazeye katılmıştı. Bu
esnada bir şey alıp onunla yere bir şeyler çizmeye başladı ve şöyle buyurdu:
"Sizin her birinizin ateşte oturacağı ve Cennette oturacağı
yer yazılmıştır." Orada bulunanlar:
"Ey Allah'ın Resulü! Öyleyse bizim için yazılana itimat edip
çalışmayı bırakalım mı" dediler. Bunun üzerine Allah Resu!ü Sallallahu
Aleyhi ve Sellem;
"Çalışın. Her şey yaratıldığı şey için kolaylaştınlmıştır.
Kim mutlu olacak insanlardansa, mutlu olacak insanların işini yapmak ona kolay
olur; kim de bedbaht olacak insanlardan alacaksa, bedbaht olacak insanların
işleri ona kolayolur," buyurdu ve şu ayetleri okudu:
"Artık kim verir ve sakınırsa, en güzeli de tasdik ederse ...
"(LeyI 5-6)