EK SAYFA – 1708-4
İBRAHİM SURESİ
قال ابن عباس:
{هاد} /الرعد: 7/:
داع. وقال
مجاهد: {صديد} /16/:
قيح ودم. وقال
ابن عيينة:
{اذكروا نعمة
الله عليكم} /6/:
أيادي الله
عندكم وأيامه.
İbn Abbas şöyle demiştir: هاد Hadin (Ra'd 7) "davet eden" anlamına gelir. Mücahid
şunu söylemiştir: صديد Sadid "kusmuk ve kan" manasını ifade eder. İbn Uyeyne
şöyle demiştir: اذكروا
نعمة الله
عليكم
Uzkuru ni'metallahi aleykum(İbrahim, 6) "Allah'ın sizin yanınızdaki
desteğini ve azab günlerini hatırlayın!" anlamına gelir.
وقال مجاهد:
{من كل ما
سألتموه} /34/:
رغبتم إليه فيه.
{يبغونها
عوجا} /3/و/هود: 19/:
يلتمسون لها
عوجا. {وإذ تأذن
ربكم} /7/:
أعلمكم،
آذنكم. {ردوا
أيديهم في أفواههم}
/9/: هذا مثل،
كفوا عما
أمروا به.
{مقامي} /14/: حيث
يقيمه الله
بين يديه. {من
ورائه} /16/: قدامه. {لكم
تبعا} /21/: واحدها
تابع، مثل غيب
وغائب. {بمصرخكم}
/22/: استصرخني
استغاثني.
{يستصرخه}
/القصص: 18/: من الصراخ.
{ولا خلال} /31/:
مصدر خاللته
خلالا، ويجوز
- أيضا - جمع خلة
وخلال. {اجتثت}
/26/: استؤصلت.
Mücahid de şunları söylemiştir: من
كل ما سألتموه min kulli ma seeltümuh(İbrahim, 34) "arzulaığınız her
şeyi," يبغونها
عوجا yebğuneha' ivecen
(İbrahim, 3) "onun eğriliğini isteyenler," وإذ تأذن
ربكم ve iz teezzne
Rabb,ukum(İbrahim, 7) "Hatırlayın ki, Rabbiniz size bildirmişti" anlamına
gelir. أيديهم
في أفواههم Eydiyehum fi efvahihim (İbrahim, 9) ifadesi bir deY,imdir.
İnkarcıların kendilerine emredilenlerden geri durduklarını ifade eder. مقامي
Makami (İbrahim, 14) "Allahın kulunu huzurunda durduracağı yer," من ورائه
min veraihi "önünde Cehennem
var" anlamına gelir. لكم
تبعا lekum tebean (İbrahim, 21) ifadesinde geçen تبعا
tebean kelim.esinin tekili تابع tabiun şeklind gelir. Tıpkı غيب
ğayeb
kelimesinin tekilinin غائب.ğaib şeklinde geldiği gibi. بمصرخكم Bi musrihikum (İbrahim, 22) ifadesinde geçen مصرخ
musrih kelimesi "benden yardlı;ıJ diledi" anlamına gelen استصرخني istesrahani fiili ile aynı kökten türemiştir.
يستصرخه
Yestesrihuhu (Kasas, 18) "bağırmak, çığlık atmak" anlamına gelir. صراخ
surah kökünden türetilmiştir. ولا خلال vela hilal (İbrahim, 31) ifadesinde geçen خلال
hilaI kelimesi "onunla dostluk kurdum" anlamına gelen خاللته
haleltuhu fiilinin masdandır. Bu kelime dostluk anlamına gelen خلة hulle kelimesinin çoğulu
da olabilir. ,: اجتثت Uctusset (İbrahim, 26) ise "kökü kopanlmış" anlamına
gelir.
AÇIKLAMA: ........Hadin
kelimesi birönceki surede yer alan.:..........innema ente 'münzirun ve li külli
kavmin hadin ayetinin (çinde geçmektedir. Tefsır alimleri bu ayette geçen
.....Münzir (uyarıcı) kelimesi ile Hz. Muhammed'in kastedildiği konusunda
ittifak etmişlerdir. Ancak ......hadin kelimesi ile neyin kastedildiği
konusunda farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. İmam Taberı, Ali İbn Ebı Talha
kanalıyla İbn Abbas'ın bu kelimeyi "davet eden" şeklinde açıkladığını
nakletmiştir.
Ebu Ubeyde .........(Hatırlayın ki, Ral?5:>iniz size
bildirmişti.)" ayeti hakkında şunları söylemiştir: "1Vİz edatı
zaiddir.......iz edatı zaiddir .......teezzene ise bildirdi anlamına
geleı:..........azene fiilinin tera'ul babına girmiş halidir." Dil alimlerinin
çoğuna göre .......teezzene bildirmek anlamına gelen ........izan kökünden
türemiştir. Tefa'ul babı ise kesin kararlılık ifade eder. Bu yüzden bu ifadenin
cevabı, yemin cümlesinin cevabı gibi gelmiştir.
Ebu Ubeyde .........feraddu eydiyehum fl efvahihim ayeti
hakkında şöyle demıştir: "Burada deyimsel bir ifade söz konusudur. Anlamı
ise şu şekildedir: Onlar, kendilerine kabul etmeleri emredilen hakka iman
etmediler. Arapçada bir kişi susup cevap vermediği zaman .......radde yedehU fi
flhi (Elini ağzına götürdü) denir." Ebu Ubeyde'nin bu gorüşüne itiraz
edilmiştir. Bu konuda şöyle denmiştir: Arapların yapmak istediği bir şeyi terk
eden kimse için
..........radde yedehu fi fıhi dediği duyulmamıştır.
Abd İbn Humeyd, Ebu'l-Ahvas kanalıyla Abdullah'ın bu ifadeyi
"Parmaklarını ısırdılar," şeklinde açıkladığını nakletmiştir. Hakim
de bu rivayeti sahıh kabul etmiştir. Rivaetin senedi sahihtir. Başka bir ayet
de bu anlamı desteklemektedir: ........ (Kendi başlarına kaldıklarında da, size
olan kinlerinden dolayı parmaklarının uçlarını ısırırlar. )(Aı-i İmran 119)
Şöyle bir yorum daha ileri sürülmüştür: Bu ifade kafirlerin,
Nebilerin ellerini ağızlarına bastıklarını' gösterir. Kafirlerin Nebilerin
sözlerini kabul etmeye yanaşmadıkları anlamına gelir. Ya da ayette geçen
"eller" kelimesi ile nimetler kastedilmiştir. Bu durumda ayet şu
anlama gelir: Kafirler, Nebilerin nimetini reddetmişlerdir. Yani onların
kendilerine yaptıkları nasihatleri kabul etmemişlerdir. Çünkü onları
yalanlamışlardı. Adeta Nebilerin kendilerine sundukları nimeti, geldiği yere
aynen iade etmişlerdi.
.....Uctusset ise 'kökü koparılmış' anlamına gelir, yorumu Ebu
Ubeyde'ye aittir. İmam Taberı, Saıd kanalıyla Katade'den böyle bir yorum
nakletmiştir. AM kanalıyla da İbn Abbas'ın bu ifade hakkında şöyle dediğini
aktarmıştır: "Allah Teala kafir için kötü ağacı örnek gösterdi. Kafirin
amelinin kabul edilmeyeceğini ve katına ulaşmayacağını bildirdi. Çünkü onun
amelinin yeryüzünde sağlam bir kökü ve gökyüzünde bir dalı yoktur."
Dahhak'ın da "........ma leha min karar" ayeti hakkında şöyle
dediğini nakletmiştir: "Bu ifade agacın kökünün, dallarının, meyvesinin ve
herhangi bir faydasının olmadığıanlamına gelir. Kafirler de böyledir. Ne iyilik
yaparlar, ne de güzel bir söz söylerler. Allah Teala onlarda bereket ve fayda
yaratmamıştır.
باب: قوله:
{كشجرة طيبة
أصلها ثابت
وفرعها في السماء.
تؤتي أكلها كل
حين} /24 - 25/.
1- "Görmedin mi? Allah nasıl bir misal verdi. Güzel bir
söz, kökü (yerde) sabit, dalları gökte olan güzel bir ağaç gibidir. (O ağaç)
Rabbinin izniyle her zaman meyve verir. Öğüt alsınlar diye Allah insanlara
böyle misaller verir."(İbrahim 24-25) AYETİNİN TEFSİRİ
حدثني عبيد
بن إسماعيل،
عن أبي أسامة،
عن عبيد الله،
عن نافع، عن
ابن عمر رضي
الله عنهما قال:
كنا
عند رسول الله
صلى الله عليه
وسلم، فقال:
(أخبروني
بشجرة تشبه،
أو: كالرجل
المسلم، لا
يتحات ورقها،
ولا ولا ولا،
تؤتي أكلها كل
حين). قال ابن
عمر: فوقع في
نفسي أنها
النخلة،
ورأيت أبا بكر
وعمر لا
يتكلمان،
فكرهت أن
أتكلم، فلما
لم يقولوا شيئا،
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم: (هي
النخلة). فلما
قمنا قلت
لعمر: يا
أبتاه، والله
لقد وقع في
نفسي أنها
النخلة، فقال:
ما منعك أن
تكلم؟ قال: لم
أركم تكلمون،
فكرهت أن أتكلم
أو أقول شيئا،
قال عمر: لأن
تكون قلتها، أحب
إلي من كذا
وكذا.
[-4698-] İbn Ömer'in şöyle söylediği rivayet edilmiştir:
Biz Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in yanında idik. Bize;
"Müslüman birine benzeyen veya onun gibi olan, yaprakları
dökülmeyen, [meyvesi eksik] olmayan, [gölgesi} sona ermeyen, [faydası] yok
olmayan ve her zaman yemiş veren bir ağacı bana söyleyin," dedi.
İbn Ömer şöyle dedi: "Bu ağacın hurma ağacı olduğu içime
doğdu. Ama Ebu Bekir ile Ömer'e baktım, onlar konuşmuyordu. Ben de konuşmayı
uygun görmedim. Onlar bir şey söylemeyince, Allah Resulü Sallallahu Aleyhi ve
Sellem:
"O, hurma ağacıdır," dedi. Allah Resulü'nün meclisinden
ayrıldıktan sonra Ömer'e "Babacığım! Allah'a yemin ederim ki, o ağacın
hurma olduğu gönlüme doğmuştu," dedim. O da; "Konuşmana ne mani
oldu?" diye sordu. Ben de şöyle cevap verdim: Sizin konuşmadığınızı gördüm.
Ben de konuşmayı veya bir şey söylemeyi uygun görmedim. Bunun üzerine Ömer
şöyle dedi: "Kuşkusuz bu cevabı söylemiş olman, bana şundan şu ndan daha
sevimli gelirdL"
Fethu'l-Bari Açıklaması:
Bu rivayetin açıklaması "Kitabu'l-ilm"de ayrıntılı
olarak yapılmıştı. Orada açıkça, ayette geçen ağacın hurma ağacı olduğu
belirtilmişti. Bu rivayette, ayette geçen ağaç ile Hindistan cevizi ağacının
kastedildiğini söyleyenlere bir red söz konusudur.
Ayette geçen ......tayyibe (güzel) kelimesi ağacın, meyvesinin
lezzetli veya şeklinin güzel ya da 'kendisinin faydalı olduğu anlamına gelir.
Bu durumda faydasının bir sonucu olarak ağaç güzel olur. .........Asluha sabit
(kökü yerde sabit) ifadesi ise kökünün kesilmediğini, ..........fer'uha
fi's-sema (dalları gökte) ifadesi de ağacın mükemmelliğin zirvesinde olduğunu
gösterir. Ağacın boyu uzadıkça yerdeki pisliklerden de uzak olur.
Hakim, Enes Malik'ten şu hadisi nakletmiştir: "Güzel ağaç
hurma, kötü ağaç ise Ebu Cehil karpuzudur."
باب: {يثبت
الله الذين
آمنوا بالقول
الثابت} /27/.
2. "ALLAH İNANANLARI, SAĞLAM BİR SÖZ ÜZERİNDE TUTAR,"
(İbrahim 27) AYETİNİN TEFSİRİ
حدثنا أبو
الوليد: حدثنا
شعبة قال:
أخبرني علقمة
بن مرثد قال:
سمعت سعد بن
عبيدة، عن
البراء بن
عازب:
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال:
(المسلم إذا
سئل في القبر:
يشهد أن لا إله
إلا الله، وأن
محمدا رسول
الله. فذلك
قوله: {يثبت
الله الذين
آمنوا بالقول
الثابت في الحياة
الدنيا وفي
الآخرة}).
[-4699-] Bera İbn Azib'den rivayet edildiğine göre, Nebi
Sallallahu Alyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: Kabirde iken Müslümana sorulduğu
zaman, o Allah'tan başka ilah olmadığına ve Muhammed'in O'nun elçisi olduğuna
şehadet edecektir. İşte bu şu ayetin anlamıdır: Allah inananlan, dünya
hayatında ve ahirette sağlam bir söz üzerinde tutar.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
İmam Buhar! burada Bera İbn Azib'den gelen hadisi muhtasar
olarak zikretti. Bu hadis, "Kitabu'l-cenaiz"de tam olarak geçmişti.
Ayrıntılı açıklaması da orada yapılmıştı.
باب: {ألم تر
إلى الذين
بدلوا نعمة
الله كفرا} /28/.
3. "ALLAH'IN NİMETİNE NANKÖRLÜKLE KARŞILIK VERENLERİ
GÖRMEDİN Mİ?"(İbrahim 28) AYETİNİN TEFSİRİ
ألم
تر: ألم تعلم؟
كقوله: {ألم تر
كيف} /24/. {ألم تر
إلى الذين
خرجوا}
/البقرة: 243/.
{البوار} /28/:
الهلاك، بار
يبور بورا.
{قوما بورا}
/الفرقان: 18/:
هالكين.
ألم تر Elem tera, ألم تر كيف elem tera keyfe (İbrahim 24) ve ألم
تر إلى الذين
خرجوا
elem tera ilellezine haracu (Bakara 243) ayetierinde olduğu gibi "bilmedin
mi?" anlamına gelir. بوار Bevar (İbrahim 28) helak olmak anlamındadir. بار Bara, يبور
yeburu fiilinin masdandır. قوما
بورا Kavmen bura (Furkan 18) ifadesinde
geçen ....bur kelimesi "helak olanlar" anlamına gelir.
حدثنا علي بن
عبد الله:
حدثنا سفيان،
عن عمرو، عن
عطاء: سمع ابن
عباس:
{ألم
تر إلى الذين
بدلوا نعمة
الله كفرا}.
قال: هم كفار
أهل مكة.
[-4700-] İbn Abbas'ın "Allah'ın nimetine nankörlükle
karşılık verenleri görmedin mi?" ayeti hakkında şöyle dediği rivayet
edilmiştir: Bu ayette bahsedilenler, Mekkeli kafirlerdir.
Fethu'l-Bari Açıklaması:
İmam Buhari bu ayetin kimin hakkında indiğini bildiren İbn Abbas
hadisini muhtasar olarak zikretti. Bu hadis açıklamasıyla birlikte tam olarak
"Bedir Savaşı" başlığı altında geçmişti,
İmam Taberi başka bir senetle İbn Abbas'tan bir rivayet
aktarmıştır. Buna göre İbn Abbas, Hz. Ömer'e "Bu ayette kastedilenler
kimlerdir?" diye sormuş. O da şöyle cevap vermiş: "Bu ayette
kastedilenler, benim dayılanm senin de amcalann olan Mahzumoğullan ile
Ümeyyeoğullanndan iki facir gruptur. Allah Teala benim dayılanmı Bedir
savaşında tarihe gömdü. Senin amcalanna ise bu zamana kadar süre tanıdı."
Hz. Ali'nin de şöyle söylediğini nakletmiştir: "Bu ayette
kastedilen, iki facir gruptur. Onlar Ümeyyeoğullan ile Muglreoğullandır. Allah
Teala Bedir savaşında Muğıreoğullannı tarihten sildi. Ümeyyeoğullan ise bu
zamana kadar Allah'ın nimetlerinden yararlanmaya devam etti."
Bu rivayet Abdurrezzak ve Nesaı tarafından da nakledilmiştir.
Hakim bu rivayetin sahıh olduğuna hükmetmiştir. Kanaatime göre burada
Ümeyyeoğullan ile Mahzumoğullannın tamamı değil de, bir kısmı kastedilmiştir.
Çünkü Mahzumoğullannın tamamı Bedir savaşında yok edilmemişti. Bu ayette
kastedilenler Mahzumoğullanndan Ebu Cehil ve Ümeyyeoğullanndan Ebu Süfyan gibi
bir kısım insanlardır.