باب:
الشروط في
الجهاد،
والمصالحة مع
أهل الحرب،
وكتابة
الشروط.
15. HARP ÜLKESİ VATANDAŞLARIYLA SAVAŞTA VE ANLAŞMADA KOŞULAN
ŞARTLAR VE BUNLARIN YAZILMASI
حدثني
عبد الله بن
محمد: حدثنا
عبد الرزاق:
أخبرنا معمر
قال: أخبرني
الزهري قال:
أخبري عروة بن
الزبير، عن
المسور بن
مخرمة
ومروان، يصدق
كل واحد منهما
حديث صاحبه،
قالا:
خرج
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم زمن
الحديبية،
حتى كانوا
ببعض الطريق،
قال النبي صلى
الله عليه
وسلم: (إن خالد
بن الوليد
بالغميم، في خيل
لقريش طليعة،
فخذوا ذات
اليمين).
فوالله ما شعر
بهم خالد حتى
إذا هم بقترة
الجيش،
فانطلق يركض
نذيرا لقريش،
وسار النبي
صلى الله عليه
وسلم حتى إذا
كان بالثنية
التي يهبط
عليهم منها،
بركت به
راحلته، فقال
الناس: حل حل،
فألحت،
فقالوا خلأت
القصواء،
هلأت
القصواء،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم: (ما خلأت
القصواء، وما
ذاك لها بخلق،
ولكن حبسها
حابس الفيل).
ثم قال: (والذي
نفسي بيده، لا
يسألونني خطة
يعظمون فيها
حرمات الله إلا
أعطيتهم
إياها). ثم
زجرها فوثبت،
قال: فعدل عنهم
حتى نزل بأقصى
الحديبية على
ثمد قليل الماء،
يتبرضه الناس
تبرضا، فلم
يلبثه الناس
حتى نزحوه،
وشكي إلى رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
العطش،
فانتزع سهما
من كنانته، ثم
أمرهم أن
يجعلوع فيه،
فوالله مازال
يجيش لهم
بالري حتى
صدروا عنه،
فبينما هم
كذلك إذ جاء
بديل بن ورقاء
الخزاعي
في
نفر من قومه
من خزاعة،
وكانوا عيبة
نصح رسول الله
صلى الله عليه
وسلم من أهل
تهامة، فقال:
إني تركت كعب
بن لؤي وعامر
بن لؤي نزلوا
أعداد مياه
الحديبية،
ومعهم العوذ
المطافيل،
وهم مقاتلوك
وصادوك عن
البيت، فقال
رسول الله صلى
الله عليه وسلم:
(إنا لم نجئ
لقتال أحد،
ولكنا جئنا
معتمرين، وإن
قريشا قد
نهكتهم
الحرب، وأضرت
بهم، فإن
شاؤوا
ماددتهم مدة،
ويخلوا بيني
وبين الناس،
فإن أظهر: فإن
شاؤوا أن
يدخلوا فيما
دخل فيه الناس
فعلوا، وإلا
فقد جموا، وإن
هم أبوا،
فوالذي نفسي
بيده
لأقاتلنهم
على أمري هذا
حتى تنفرد
سالفتي،
ولينقذن الله
أمره). فقال بديل:
سأبلغهم ما
تقول، قال:
فانطلق حتى أتى
قريشا، قال:
إنا قد جئناكم
من هذا الرجل،
وسمعناه يقول
قولا، فإن
شئتم أن نعرضه
عليكم فعلنا،
فقال سفهاؤهم:
لا حاجة لنا
أن تخبرنا عنه
بشيء، وقال
ذوو الرأي
منهم: هات ما
سمعته يقول،
قال: سمعته
يقول كذا
وكذا، فحدثهم
بما قال النبي
صلى الله عليه
وسلم، فقام
عروة بن مسعود
فقال: أي قوم،
ألستم
بالوالد؟
قالوا: بلى،
قال: أو لست
بالولد؟
قالوا: بلى،
قال: فهل تتهمونني؟
قالوا: لا،
قال: ألستم
تعلمون أني استنفرت
أهل عكاظ،
فلما بلحوا
علي جئتكم
بأهلي وولدي
ومن أطاعني؟
قالوا: بلى،
قال: فإن هذا قد
عرض لكم خطة
رشد، اقبلوها
ودعوني آتيه،
قالوا: ائته،
فأتاه، فجعل
يكلم النبي صلى
الله عليه
وسلم، فقال
النبي صلى
الله عليه وسلم
نحوا من قوله
لبديل، فقال
عروة عند ذلك: أي
محمد، أرأيت
إن استأصلت
أمر قومك، هل
سمعت بأحد من
العرب اجتاح
أهله قبلك،
وإن تكن الأخرى،
فإني والله
لأرى وجوها،
وإني لأرى أشوابا
من الناس
خليقا أن
يفروا
ويدعوك، فقال
له أبو بكر:
امصص ببظر
اللات، أنحن
نفر عنه وندعه؟
فقال: من ذا؟
قالوا: أبو
بكر، قال: أما
والذي نفسي
بيده، لولا يد
كانت لك عندي
لم أجزك بها
لأجبتك، قال:
وجعل يكلم
النبي صلى
الله عليه
وسلم، فكلما
تكلم أخذ
بلحيته، والمغيرة
بن شعبة قائم
على رأس النبي
صلى الله عليه
وسلم، ومعه
السيف وعليه
المغفر،
فكلما أهوى
عروة بيده إلى
لحية النبي
صلى الله عليه
وسلم ضرب يده
بنعل السيف،
وقال له: أخر
يدك عن لحية
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم، فرفع
عروة رأسه،
فقال: من هذا؟
قالوا:
المغيرة بن شعبة،
فقال: أي غدر،
ألست أسعى في
غدرتك، وكان
المغيرة صحب
قوما في
الجاهلية
فقتلهم، وأخذ أموالهم،
ثم جاء فأسلم،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم: (أما
الإسلام
فأقبل، وأما
المال فلست
منه في شيء). ثم
إن عروة جعل
يرمق أصحاب
النبي صلى
الله عليه
وسلم بعينه،
قال: فوالله
ما تنخم رسول
الله صلى الله
عليه وسلم نخامة
إلا وقعت في
كف رجل منهم،
فدلك بها وجهه
وجلده، وإذا
أمرهم
ابتدروا
أمره، وإذا
توضأ كادوا
يقتتلون على
وضوئه، وإذا
تكلم خفضوا
أصواتهم
عنده، وما
يحدون إليه
النظر
تعظيما له،
فرجع عروة إلى
أصحابه فقال: أي
قوم، والله لقد
وفدت على
الملوك،
ووفدت على
قيصر وكسرى والنجاشي،
والله إن رأيت
ملكا قط يعظمه
أصحابه ما
يعظم أصحاب
محمد صلى الله
عليه وسلم
محمدا، والله
إن تنخم نخامة
إلا وقعت في
كف رجل منهم
فدلك بها وجهه
وجلده، وإذا
أمرهم ابتدوا
أمره، وإذا
توضأ كادوا
يقتتلون على
وضوئه، وإذا
تكلم خفضوا
أصواتهم
عنده، وما
يحدون إليه
النظر تعظيما
له، وإنه قد
عرض عليكم خطة
رشد فأقبلوها.
فقال رجل من
بني كنانة:
دعوني آتيه،
فقالوا: ائته،
فلما أشرف على
النبي صلى الله
عليه وسلم
وأصحابه، قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (هذا
فلان، وهو من
قوم يعظمون
البدن،
فابعثوها له).
فبعثت له،
واستقبله الناس
يلبون، فلما
رأى ذلك قال:
سبحان الله،
ما ينبغي
لهؤلاء أن
يصدوا عن
البيت، فلما
رجع إلى
أصحابه قال:
رأيت قد قلدت
وأشعرت، فما
أرى أن يصدوا
عن البيت،
فقام
رجل
منهم، يقال له
مكرز ابن حفص،
فقال: دعوني آتيه،
فقالوا: ائته،
فلما أشرف
عليهم، قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (هذا
مكرز، وهو رجل
فاجر). فجعل
يكلم النبي
صلى الله عليه
وسلم، فبينما
هو يكلمه إذ جاء
سهيل بن عمرو.
قال
معمر: فأخبرني
أيوب، عن
عكرمة: أنه
لما جاء سهيل
بن عمرو: قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (لقد سهل
لكم من أمركم).
قال معمر: قال
الزهري في
حديثه: فجاء سهيل
بن عمرو فقال:
هات اكتب
بيننا وبينكم
كتابا، فدعا
النبي صلى
الله عليه
وسلم الكاتب،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم: (بسم
الله الرحمن
الرحيم). قال
سهيل: أما
الرحمن
فوالله ما أدري
ما هو، ولكن
اكتب باسمك
اللهم كما كنت
تكتب، فقال
المسلمون:
والله لا
نكتبها إلا
بسم الله
الرحمن
الرحيم، فقال
النبي صلى الله
عليه وسلم:
(اكتب باسمك
اللهم). ثم قال:
(هذا ما قاضى
عليه محمد
رسول
الله). فقال
سهيل: والله
لو كنا نعلم
أنك رسول الله
ما صددناك عن
البيت ولا
قاتلناك، ولكن
اكتب: محمد بن
عبد الله،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم: (والله
إني لرسول
الله وإن
كذبتموني،
اكتب: محمد بن
عبد الله). قال
الزهري : وذلك
لقوله: (لا يسألونني
خطة يعظمون
بها حرمات
الله إلا
أعطيتهم
إياها). فقال
له النبي صلى
الله عليه
وسلم: (على أن
تخلوا بيننا
وبين البيت فنطوف
به). فقال سهيل:
والله لا
تتحدث العرب
أنا أخذنا
ضغطة، ولكن
ذلك من العام
المقبل،
فكتب، فقال
سهيل: وعلى
أنه لا يأتيك
منا رجل، وإن
كان على دينك
إلا رددته
إلينا. قال
المسلمون: سبحان
الله، كيف يرد
إلى المشركين
وقد جاء مسلما،
فبينما هم
كذلك إذ دخل
أبو جندل بن
سهيل بن عمرو
يرسف في
قيوده، وقد
خرج من أسفل مكة
حتى رمى بنفسه
بين أظهر
المسلمين،
فقال سهيل:
هذا يا محمد
أول ما أقاضيك
عليه أن ترده
إلي، فقال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (إنا لم
نقض الكتاب
بعد). قال
فوالله إذا لم
أصالحك على شيء
أبدا، قال
النبي صلى
الله عليه وسلم:
(فأجزه لي). قال:
ما أنا بمجيزه
لك، قال: (بلى
فافعل). قال: ما
أنا بفاعل،
قال مكرز: بل
قد أجزناه لك،
قال أبو جندل:
أي معشر
المسلمين،
أرد إلى
المشركين وقد
جئت مسلما،
ألا ترون ما
قد لقيت؟ وكان
قد عذب عذابا
شديدا في الله.
قال:
فقال عمر بن
الخطاب: فأتيت
نبي الله صلى
الله عليه
وسلم فقلت:
ألست نبي الله
حقا؟ قال: (بلى).
قلت: ألسنا
على الحق
وعدونا على
الباطل؟ قال:
(بلى). قلت: فلم
نعطي الدنية
في ديننا إذا؟
قال: (إني رسول
الله، ولست
أعصيه، وهو
ناصري). قلت:
أوليس كنت
تحدثنا أنا
سنأتي البيت
فنطوف به؟
قال: (بلى، فأخبرتك
أنا نأتيه
العام). قال:
قلت: لا، قال:
(فإنك آتيه
ومطوف به). قال:
فأتيت أبا بكر
فقلت: يا أبا بكر،
أليس هذا نبي
الله حقا، قال
بلى، قلت: ألسنا
على الحق
وعدونا على
الباطل؟ قال:
بلى، قلت: فلم
نعطي الدنية
في ديننا إذا؟
قال: أيها الرجل،
إنه لرسول
الله صلى الله
عليه وسلم،
وليس يعصي
ربه، وهو
ناصره، فاستمسك
بغرزه،
فوالله إنه
على الحق؟
قلت: أليس كان
يحدثنا أنا
سنأتي البيت
ونطوف به،
قال: بلى،
أفأخبرك أنك
تأتيه العام؟
قلت: لا، قال:
فإنك آتيه
ومطوف به.
قال
الزهري: قال
عمر: فعملت
لذلك أعمالا،
قال: فلما فرغ
من قضية الكتاب،
قال رسول الله
صلى الله عليه
وسلم لأصحابه:
(قوموا
فانحروا ثم
احلقوا). قال:
فوالله ما قام
منهم رجل حتى
قال ذلك ثلاث
مرات، فلما لم
يقم منهم أحد
دخل على أم
سلمة، فذكر
لها ما لقي من
الناس، فقالت
أم سلمة:
يانبي الله،
أتحب ذلك،
اخرج لا تكلم
أحدا منهم
كلمة، حتى
تنحر بدنك،
وتدعو حالقك
فيلحقك. فخرج
فلم يكلم أحدا
منهم حتى فعل
ذلك، نحر
بدنه، ودعا حالقه
فحلقه، فلما
رأوا ذلك
قاموا فنحروا
وجعل بعضهم
يحلق بعضا،
حتى كاد بعضهم
يقتل غما، ثم جاءه
نسوة مؤمنات، فأنزل
الله تعالى:
{يا أيها
الذين آمنوا
إذا جاءكم
المؤمنات
مهاجرات
فامتحنوهن -
حتى بلغ - بعصم
الكوافر}.
فطلق عمر
يومئذ
امرأتين،
كانتا له في
الشرك، فتزوج
إحداهما
معاوية بن أبي
سفيان،
والأخرى
صفوان بن
أمية، ثم رجع
النبي صلى
الله عليه
وسلم إلى
المدينة
فجاءه أبو
بصير، رجل من
قريش وهو مسلم،
فأرسلوا في
طلبه رجلين،
فقالوا: العهد
الذي جعلت
لنا، فدفعه
إلى الرجلين،
فخرجا به حتى
إذا بلغا ذا
الحليفة،
فنزلوا
يأكلون من تمر
لهم، فقال أبو
بصير لأحد
الرجلين: والله
إني لأرى سيفك
هذا يا فلان
جيدا، فاستله
الآخر، فقال:
أجل، والله
إنه لجيد، لقد
جربت به، ثم
جربت، فقال
أبو بصير:
أرني أنظر
إليه، فأمكنه
منه، فضربه
حتى برد، وفر
الآخر حتى أتى
المدينة،
فدخل المسجد
يعدو، فقال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم حين رآه:
(لقد رأى هذا
ذعرا). فلما
انتهى إلى
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: قتل
والله
صاحبي
وإني لمقتول،
فجاء أبو
بصير: فقال: يا
نبي الله، قد
والله أوفى
الله ذمتك، قد
رددتني
إليهم، ثم
نجاني الله
منهم، قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (ويل أمه،
مسعر حرب، لو
كان له أحد).
فلما سمع ذلك
عرف أنه سيرده
إليهم، فخرج
حتى أتى سيف
البحر، قال:
وينفلت منهم أبو جندل
بن سهيل، فلحق
بأبي بصير،
فجعل لا يخرج
من قريش رجل
قد أسلم إلا
لحق بأبي
بصير، حتى
اجتمعت منهم
عصابة،
فوالله ما
يسمعون بعير
خرجت لقريش
إلى الشأم إلا
اعترضوا لها،
فقتلوهم
وأخذوا
أموالهم،
فأرسلت قريش
إلى النبي صلى
الله عليه
وسلم تناشده
بالله والرحم:
لما أرسل: فمن
آتاه فهو آمن،
فأرسل النبي
صلى الله عليه
وسلم إليهم،
فأنزل الله
تعالى: {وهو
الذي كف
أيديهم عنكم وأيديكم
عنهم ببطن مكة
من بعد أن
أظفركم عليهم -
حتى بلغ -
الحمية حمية
الجاهلية}.
وكانت حميتهم
أنهم لم يقروا
أنه نبي الله،
ولم يقروا
ببسم الله
الرحمن
الرحيم،
وحالوا بينهم
وبين البيت.
قال
أبو عبد الله:
"معرة"
العرالجرب.
"تزيلوا"
تميزوا. حميت
القوم منعتهم
حماية،
وأحميت الحمى
جعلته حمى لا
يدخل.
(يتبع...)
(تابع...
1): - 2581/2582 - حدثني عبد
الله بن محمد:
حدثنا عبد الرزاق:
أخبرنا معمر... ...
[-2731- 2732-] Misver İbn Mahreme ve Mervan'dan nakledilmiş ve her
ikisi de birbirinin sözünü doğrulamıştır: Hudeybiye gününde Allah Resulü
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yola çıkmıştı. Bir yol ayrımına geldiklerinde
"Halid İbn Velid, Kureyş'in atlı birlikleriyle Gamfm mevkiinde bulunuyor.
Sağdan gidelim" buyurdu.
Allah'a yemin ederim ki Halid, bir anda Müslüman ordusunun
çıkardığı toz bulutuyla karşılaştı. Kureyş'i uyarmak için hemen atlarını
topukladılar. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem de yoluna devam ederek Mekke'ye
inilen tepeye gelince devesi çöktü. Ashab deveyi yerinden kaldırmaya
çabaladılar ama başaramayıp "Kusva yorulmuş" dediler. Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem: "Kusva yorulmaz, bu onun yapageldiği bir şey değil. Fil
ordusunu Mekke'ye sokmayan güç onu da sokmadı" buyurdu. Sonra:
"Canım elinde olan'a yemin ederim ki, Allah'ın Mukaddes
kıldığı mekanlarını yücelttikleri her ne isterlerse onlara vereceğim"
buyurdu. Sonra devesini çekip kaldırdı. Topluluktan ayrılıp küçük bir su
birikintisinin bulunduğu bir eşiğe indi. Ashabı da oradan azar azar su alıyorlardı.
Derken ne kadar su varsa hepsini çekip bitirdiler.
Sonra Allah Resulü Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e susuz olduklarını
ilettiler. Bunun üzerine Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sadağından bir
ok alıp onu su'yun çıktığı yere koymalarını emretti. Allah'a yemin ederim ki
onlar tamamen su'ya kanıncaya kadar su kaynamaya devam etti.
Onlar bu halde iken Huzaalı Büdeyl İbn Zerka, kavminden bir grupla
çıkageldi. Bunlar, Tihame halkından Hz. Nebi'in güvendiği kişilerdi.
Dedi ki: "Ben geride Ka'b İbn Luey'i ve Amir İbn Luey'i
gördüm. Hudeybiye’deki su kaynaklarını tutmuşlar, yanlarında da yeni doğum
yapmış süt!ü develeri var. Seninle savaşacaklar ve Mekke'ye girmene izin
vermeyecekler" dedi.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Biz buraya kimseyle
savaşmak için gelmedik. Umre yapmak amacıyla geldik. Kureyş savaşmaktan yoruldu
ve zayıf düştü. Dilerlerse bir
süreliğine onlarla anlaşma yapalım ve benimle insanları baş başa bıraksınlar.
Ben başarısız olursam, onlar insanların girmek istediği bu dine girmek
isterlerse girerler. Yok eğer istemezlerse de bu süre zarfında dinlenmiş
olurlar. Bu anlaşmayı kabul etmeyecek olurlarsa canımı elinde tutan Allah'a
yemin ederim ki başım bedenimden ayrılıncaya kadar bu dava uğruna onlarla
savaşırım. Kuşkusuz Allah davasını yürütecektir" buyurdu.
Büdeyl, "Bu sözünü onlara ileteceğim" diyerek ayrılıp
Kureyş'le görüşmek üzere gitti. Kureyş'e şöyle dedi:. "Biz şu adamın
yanından geliyoruz, bazı sözler söylediğini duyduk. İsterseniz duyduklarımızı
size söyleriz" dedi.
Kureyş'ten ayak takımından kimseler: "Onlar hakkında bize bir
haber vermenize gerek yok" dediler. Ancak Kureyş'in akıllı ve
tecrübelileri: "Duyduklarını söyle bakalım" dediler.
O da "Şöyle şöyle diyor" diyerek Hz. Nebi'in sözünü
onlara aktardı. Bunun üzerine Urve İbn Mesud es-Sakafi: "Kavmim!"
dedi, "Siz beni baba gibi sevmez misiniz?" "Elbette"
dediler.
"Ben sizin iyiliğinizi isteyen oğlunuz yerinde değil
miyim?" dedi. "Elbette" dediler. "(Görüşümü söylersem) beni
suçlar mısınız?" dedi. "Hayır" dediler.
"Bilmez misiniz ki ben Ukazlıları savaşa davet etmiştim de
onlar katılmaktan kaçınmışlardı. Ben de ailemi, çocuklarımı ve sözümü tutanları
alıp sizin yanınıza gelmiştirn" dedi. "Bilmez olur muyuz?"
dediler.
"Bu adam size güzel bir öneri sunuyor. Dediğini kabul edin ve
bana müsaade edin de onun yanına bir gideyim" dedi. "Var git"
dediler.
(Gitti ve) Hz. Nebi'le konuşmaya başladı. Nebi Sallallahu Aleyhi
ve Sellem Büdeyl'e söylediğine yaklaşık şeyleri ona da söyledi.
O zaman Urve: "Muhammed!" dedi, "Diyelim ki
kavminin kökünü kazıdın. Araplardan hiç kimsenin kavminin kökünü kazıdığını
duydun mu? Şayet diğeri olursan ki Allah'a yemin ederim ben burada tanıdık
yüzler göremiyorum. Kaçacak ve seni ortalık yerde bırakacak kalabalıklar görüyorum"
dedi.
Ebu Bekir, kendini tutamayarak "lat'ın bilmem neresini
somurasıca! Biz hiç kaçar da onu ortalık yerde bırakır mıyız?" deyiverdi.
Urve, "Bunu söyleyen de kim!" dedi. "Ebu
Bekir" dediler.
Urve "Şayet sana minnet borçlu olduğum iyiliğin olmayaydı
senin cevabını verirdim" dedi ve Hz. Nebi'le konuşmaya devam etti. Bir şey
söyledikçe sakalını tutuyordu.
Muğire İbn Şu'be de, kılıcı elinde ve başında miğfer Hz. Nebi'in
yanı başında duruyordu. Urve, elini Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in sakalına
uzattıkça Muğire kılıcın kınını onun eline vurarak "Elini Allah Resulü'nün
sakalından çek" diyordu.
Urve başını kaldırarak "Bu da kim?" dedi. "Muğire
İbn Şu'be" dediler.
Urve "Seni gaddar!" dedi, "Başın dara düştüğünde sana
yardım eden ben değil miydim?"
(Muğire, Müslüman olmadan önce bir toplulukla birlikte yolculuk
etmiş ve onları öldürerek mallarını almıştı. Sonra da gelip Müslüman olmuştu.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona "Müslümanlığını kabul ederim ama
borcun için yapacağım bir şey yok" buyurmuştu.)
Sonra Urve, Hz. Nebi'in arkadaşlarını gözüyle şöyle bir süzdü.
Allah'a yemin olsun ki Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) tükürse tükürüğü
onlardan birinin eline düşüyor, o da onu yüzüne ve derisine sürüyordu. Bir şey
yapmalarını emretse hemencecik yapıveriyorlardı. Abdest alsa abdest suyu için
birbiriyle neredeyse kavgaya tutuşuyorlardı. Onun yanında konuştuklarında
seslerini kısıyorlardı ve O'na duydukları saygıdan dolayı yüzüne
bakamıyorlardı.
Urve, arkadaşlarının yanına döndü ve "Ey kavmim!" dedi,
"Bir çok kralın yanında elçi olarak bulundum, Kayser'in, Kisra'nın ve
Necaşi'nin yanında bulundum. Ama Allah'a yemin olsun ki, Muhammed'in
arkadaşlarının Muhammed'i yücelttiği gibi, hiçbir hükümdarın kendi adamlarından
böylesine saygı gördüğünü ve yüceltildiğini görmedim. Allah'a yemin ederim ki,
Muhammed tükürse tükürüğü onlardan birinin eline düşüyor ve onu yüzüne ve
derisine sürüyor. Onlara bir emir verdi mi derhal yapıyorlar. Abdest aldığı
zaman abdest suyu için neredeyse birbirini çiğneyecek oluyorlar. Onun yanında
konuşurlarken seslerini kısıyorlar ve O'na duydukları saygıdan dolayı yüzüne
bakamıyorlar. O size güzel bir anlaşma önermiş. Bana kalırsa onun bu teklifini
kabul edin."
Kinane oğullarından biri "Müsaade edin de ben de gidip bir
göreyirn" dedi. "Git bakalım" dediler.
Hz. Nebi'e ve arkadaşlarına gözükünce Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) "Bu falanca kişidir. Bunun kavmi kurbanlık deveye saygı duyar. Ona
şu deveyi gönderin" buyurdu.
Deve gönderildi ve insanlar onu telbiyelerle karşıladılar. Adam bunu görünce "Subhanallah, Allah
Allah!" dedi, "Bunların Beytullah'tan alıkonulması doğru değiL."
Arkadaşlarının yanına dönünce "Develerin kurban edilmek için
işaretlendiğini gördüm. Ben bunların Beytullah'tan alıkonulmasını uygun
bulmuyorum" dedi.
Aralarından Mikrez İbn Hafs adında bir adam ayağa kalkarak
"Bana da müsaade edin. Bir de gidip ben göreyirn" dedi. "Haydi, sen de git" dediler.
Adam onlara gözükünce Hz. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
"Bu Mikrez. İşe yaramaz biridir" dedi.
Adam Hz. Nebi'le konuşmaya başladı. Onlar konuşurlarken Süheyl İbn
Amr çıkageldi. Süheyl gelince Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "İşiniz
kolaylaştı" buyurdu.
Zührı'nin rivayetine göre "Süheyl gelince "Gelin aramızda
bir barış anlaşması imzalayalım" dedi." Bunun üzerine Hz. Nebi
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) yazıcıyı çağırdı ve
"Bismillahirrahmanirrahim yaz" dedi. Süheyl "Allah'a yemin olsun
ki, ben Rahman'ın ne olduğunu bilmem. Bunun yerine, bizim yazdığımız gibi
Bismikellahümme! (Allahım! Senin adınla) yaz" dedi. Bunun üzerine
Müslümanlar "Allah'a yemin ederiz ki biz
"Bismillahirrahmanirrahim'den başka bir şey yazmayız" dediler.
Hz. Nebi "Öyle olsun, Bismikellahümme! yaz" buyurdu.
Sonra Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Bu, Allah'ın
Resulü Muhammed'in anlaşmasıdır" buyurdu. Süheyl, "Allah'a yemin
olsun ki, biz senin Allah'ın Resulü olduğunu bileydik seni Beytullah'tan
alıkoymaz ve seninle savaşmazdık. Sen bunun yerine Abdullah'ın oğlu Muhammed,
yazdır" dedi. Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Allah'a yeminle
söylüyorum ki ben Allah'ın Resulü'yüm. Siz yalanlasanız da" buyurdu ve
yazıcıya "Abdullah'ın oğlu Muhammed" yazmasını emretti.
Zührı'nin şöyle dediği kaydedilir: Hz. Nebi'in onların bu isteklerini
kabul etmesi, "Canım elinde olana yemin ederim ki, Allah'ın haramlarını
yücelttikleri her ne isterlerse onlara vereceğim" buyurmuş olmasından
dolayıdır.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Süheyl'e: "Beytullah'ı tavaf
etmemize izin vermeniz şartıyla" buyurdu. Süheyl "Allah'a yemin
ederim ki, Arapların bizim baskına uğradığımızı konuşmaları doğru olmaz. Bu
ancak gelecek yıl olabilir" dedi. Bu da böyle yazıldı.
Süheyl, "Bizden biri sana gelirse, senin dininden dahi olsa
onu bize iade edeceksin" dedi. Müslümanlar "Allah Allah! Müslüman
olup gelen kişi müşriklere nasıl iade edilir!" dediler. Tam bu sırada Ebu
Cendel İbn Süheyl İbn Amr ayağındaki bukağılarla kuş gibi sekerek geliverdi.
Mekke'nin aşağısından çıkmış ve kendini Müslümanların kucağına atıvermişti.
Süheyl "İşte Muhammed!" dedi, "Bize iade etmeni istediğim ilk
kişi bu."
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Biz anlaşmayı henüz
sonuçlandırmadık" buyurdu.
Süheyl "O taktirde seninle kesinlikle anlaşamam" dedi.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Buna benim için izin
ver" buyurdu.
Süheyl "Allah'a yemin olsun ki buna izin veremem" dedi.
Hz. Nebi "Hayır, bunu yapabilirsin" buyurdu. Süheyl"A1lah'a
yemin olsun ki yapamam" dedi.
Mikrez, "Hayır, biz buna senin için izin veriyoruz"
dedi.
Ebu Cendel, "Ey Müslümanlar!" dedi, "Müslüman olup
gelmişim. Yine müşriklerin eline mi bırakılacağım. Ne halde olduğumu görmüyor
musunuz?" dedi.
Ebu Cendel'e Allah için ne işkenceler etmişlerdi!
Ömer İbnü'I-Hattab bu sahneyi şöyle anlatıyor: Hz. Nebi'in yanına
geldim ve "Sen Allah'ın Nebi'i değil misin?" dedim.
"Elbette" buyurdu.
"Biz hak yolda, düşmanlarımız batıl yolda değil mi?"
dedim. "Elbette" buyurdu.
"Öyleyse dinimizi niye böyle alçaltıyoruz?" dedim.
"Ben Allah'ın Resulü'yüm ve asla O'na karşı çıkacak değilim.
O bana yardım edecektir" buyurdu.
"Bizim Beytullah'a gelip onu tavaf edeceğimizi söylemiyor
muydun?" dedim.
"Elbette. Ama ben sana bu yıl geleceğiz, demiş miydim?"
buyurdu. "Hayır" dedim.
"(Yinesöylüyorum), Sen Beytullah'a gelecek ve onu tavaf
edeceksin" buyurdu. Sonra Ebu Bekir'in yanına gittim ve
"Ebu Bekir! Bu, Allah'ın Nebi'i değil mi?" dedim.
"Elbette, öyle" dedi.
"Biz hak yolda, düşmanlarımız batıl yolda değil mi?"
dedim. "Elbette, öyle" dedi.
"Öyleyse biz dinimizi niye böyle alçaltıyoruz" dedim.
Bunun üzerine Ebu Bekir "Yahu!" dedi, "O Allah'ın
Nebiidir. Ona asla karşı çıkmaz. Allah Ona yardım edecektir. Sen onun eteğine
tutun. (Gerisini merak etme) Allah'a yemin ederim ki, O hak yoldadır."
"Bize Beytullah'a gelip onu tavaf edeceğimizi söylemiyor
muydu?" dedim. "Sana bu yıl geleceğini söyledi mi?" dedi.
"Hayır" dedim.
"(Kuşkun olmasın), Sen Beytullah'a gelecek ve onu tavaf
edeceksin" dedi. Sonra ben bu yaptığımın bağışlanması için ne ibadetler
ettim!
Anlaşmaya konu olan yazı metnini bitirdikten sonra Allah Resulü
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabına "Kalkıp kurban kesin ve saçlarınızı
tıraş edin" buyurdu.
Allah'a yemin ederim ki, onlardan tek bir kişi bile yerinden kalkmadı.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem bu sözünü tam üç kez tekrarladı.
Hiç kimse yerinden kalkmayınca Hz. Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) Ümmü Seleme'nin yanına girip olanları ona anlattı.
Ümmü Seleme, "Ey Allah'ın Nebii! Bunu gerçekten istiyor musun?
Dışarı çık ve kurbanını kesip berberini çağırarak saçını tıraş ettirinceye
kadar kimseyle konuşma" dedi.
Bunun üzerine Hz. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) dışarı çıktı
ve bunları yapıncaya kadar kimseyle konuşmadı.
Kurbanını kesip saçını tıraş ettirdi. İnsanlar onu görünce kalkıp
kurbanlarını kestiler ve birbirinin saçlarını kestiler. Üzüntüden neredeyse
birbirini çiğneyeceklerdi.
Sonra mümin kadınlar geldi ve Allah Teala, "Ey iman edenler!
Mü'min kadınlar size geldiği zaman onları imtihan edin ... " [Mümtehine
10] ayetini indirdi.
Ömer İbnü'I-Hattab, o gün müşrikken evli olduğu iki hanımını
boşadı. Onlardan biriyle Muaviye İbn Ebu Süfyan; diğeriyle de Safvan İbn Ümeyye
evlendi.
Sonra Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Medine'ye döndü. Ardından
Kureyşten Ebu Basir adında bir kişi Müslüman olarak geldi.
Kureyşliler onu istemek için iki kişiyi Medine'ye gönderdiler.
Adamlar "Bize verdiğin sözü hatırla" dediler.
Bunun üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Basir'i onlara
teslim etti.
Onu yanlarına alıp yola koyuldular: Zülhuleyfe'ye vardıklarında
kendilerine ait bir hurmalıktan yemek için konaklamışlardı.
Ebu Basir, adamlardan birine" Senin kılıcın bayağı keskin
galiba" dedi. Diğeri kılıcı kınından çekerek "Evet, Allah'a yemin
olsun ki çok keskindir. Ben bunu nice defalar birilerinde denedim" dedi.
Ebu Basir "Hele ver bir bakayım" dedi. Adam kılıcını
onun eline verdi.
Ebu Basir kılıcı aldığı gibi adamın boynunu vurdu ve adam oracıkta
buz kesiliverdi. Öteki de kaçıp Medine'ye gitti. Koşarak mescide girdi.
Allah Resulü sallallahu aleyhi ve sellem onu görünce "Bu
korkunç bir şey görmüş" buyurdu.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in yanına gelince "Allah'a
yemin ederim ki arkadaşım öldürüldü. Ben de öldürüleceğim" dedi.
Ebu Basir gelerek "Ey Allah'ın Nebisi! Allah senin sözünü
tutmanı sağladı. Beni onlara verdin. Sonra Allah beni onların elinden
kurtardı" dedi.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Vay be bu yaman biri! Savaş
başlatan adam. Bir de destekçisi olsa." buyurdu.
Ebu Basir O'nun bu sözünü duyunca kendisini onlara iade edeceğini
anladı ve çıkıp Seyfülbahr denilen yere giderek yerleşti. Ebu Cendel İbn Süheyl
de onların elinden kaçarak Ebu Basir'e katıldı. Artık Kureyş'ten kim Müslüman
olup çıksa Ebu Basır'e katılıyordu. Böylelikle onlar büyük bir grup
oluşturdular. Kureyşlilerin Şama gidecek bir kervanlarının haberini
aldıklarında önünü kesip kervandakileri öldürüyor ve mallarını alıyordular.
Bunun üzerine Kureyş Hz. Nebi'e "Allah aşkına şunlara haber
gönder de kim sana gelirse güvende olsun" diye haber yolladılar.
Gerçekten Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara birini
gönderdi ve Allah (c.c.) "O sizi onlara karşı muzaffer kıldıktan sonra,
Mekke'nin içinde onların ellerini sizden, sizin ellerinizi de onlardan
çekendir. Allah yaptıklarınızı görendir. Onlar, inkar eden ve sizin Mescid-i
Haram'! ziyaretinizi ve bekletilen kurbanlarınızrn yerlerine ulaşmasını
engelleyenlerdir ... O zaman inkar edenler, kalplerine taassubu, cahiliye
taassubunu yerleştirmişlerdi." [feth 24-26] ayetlerini indirdi.
Onların taassubu Hz. Nebi'in gerçek Nebi olduğunu itiraf
etmemeleri, Bismillahirrahmanirrahim'i tanımamaları ve Müslümanların Beytullah'ı
tavaf etmelerine engel olmalarıydl.
وقال
عقيل، عن
الزهري: قال
عروة:
فأخبرتني عائشة:
أن رسول الله
صلى الله عليه
وسلم كان يمتحنهن،
وبلغنا أنه
لما أنزل الله
تعالى: أن
يردوا إلى
المشركين ما
أنفقوا على من
هاجر من أزواجهم،
وحكم على
المسلمين أن
لا يمسكوا
بعصم
الكوافر، أن
عمر طلق
امرأتين قريبة
بنت أبي أمية،
وابنة جرول
الخزاعي،
فتزوج قريبة
معاوية،
وتزوج الأخرى
أبو جهم، فلما
أبى الكفار أن
يقروا بأداء
ما أنفق
المسلمون على
أزواجهم أنزل
الله تعالى:
{وإن فاتكم
شيء من
أزواجكم إلى
الكفار
فعاقبتم}.
والعقب ما يؤدي
المسلمون إلى
من هاجرت
امرأته من
الكفار، فأمر
أن يعطى من
ذهب له زوج من
المسلمين ما أنفق
من صداق نساء
الكفار
اللائي
هاجرن، وما نعلم
أحدا من
المهاجرات
ارتدت بعد
إيمانها.
وبلغنا
أن أبا بصير
بن أسيد
الثقفي قدم
على النبي صلى
الله عليه
وسلم مؤمنا
مهاجرا في المدة،
فكتب الأخنس
بن شريق إلى
النبي صلى الله
عليه وسلم
يسأله أبا
بصير، فذكر
الحديث.
[-2733-] Ukayl'in Zührı'den aktardığına göre Urve İbn Zübeyr, Hz. Aişe'nin
kendisine şöyle bildirdiğini nakletmiştir: Allah Resulü Sallallahu Aleyhi ve
Sellem kadınları imtihan ederdi. Bize bildirildi ki Allah, hicret eden
hanımları için harcadıklarının müşriklere iade edilmesini emredip,
Müslümanların da gayrimüslim kadınların bileklerinden tutmamalarına (onları
boşamalarına) hükmedince Hz. Ömer Kurayba bint-i Ebu Ümeyye ve Cervel
el-Huzaı'nın kızı olan iki hanımını boşadı. Kurayba ile Muaviye; diğeriyle de
Ebu Cehm evlendi.
Kafirler, Müslümanların eşleri için yaptıkları harcamaları ödemeyi
kabul etmeyince "Eğer eşlerinizden biri sizi bırakıp kafirlere kaçar, siz
de galip gelirseniz, eşleri gitmiş olanlara harcadıkları kadar verin"
ayeti indirilmiştir. Bu ayetle Müslümanlardan birinin eşi kafirlere kaçtığında
onun ona yaptığı harcamaların hicret eden kafir kadınlarının mehirlerinden
onlara verilmesi emredildi.
Ancak biz muhacir kadınlarından iman ettikten sonra dinden çıkan
birini bilmiyoruz.
Bize bildirildi ki Sakif kabilesinden Ebu Basir İbn Üseyd anlaşma
süresi içinde Müslüman olmuş ve hicret ederek Hz. Nebi'in yanına gelmişti.
Ahnes İbn Şureyk/Şerik de Ebu Basir'i göndermesini isternek için Hz. Nebi'e bir
mektup yazmıştı. Sonra ravi olayı anlattı.
AÇIKLAMA: Hudeybiye bir kuyu
adıdır. O kuyunun bulunduğu yere de Hudeybiye denilmiştir.
Muhib et-Taberi "Hudeybiye, Mekke'ye yakın bir köydür.
Büyük kısmı Harem bölgesi içindedir" demiştir.
Yukarıdaki hadiste geçen "Gamim", Mekke ile Medine
arasında bir yerin adı olmalıdır. İbn Habib ise buranın Rabiğ ve Cuhfe arasında
bir yer olduğunu söylemiştir.
Hadisin bu kısmı ile ilgili oarak İbn Battal ve başka kimseler şöyle
derler: Müşriklerin casuslarından/öncülerinden saklanmanın ve onları kandırarak
orduyla ansızın baskın yapmanın caiz olduğunu; ihtiyaç halinde yalnız başına
yolculuk etmenin caiz olduğunu ve bir yarar söz konusu olduğunda kolay yoldan
ayrılarak sarp yola girmenin caiz olduğunu, bir şey hakkında, başka bir durumun
gerçekleşmiş olması mümkün olmakla birlikte, bilinen adetine/alışkanlığına göre
hüküm vermenin caiz olduğunu gösterir.
Bir kişiden daha önce hiç rastlanmadık bir hata görüldüğünde o
hatalı bulunmaz ve onu hatalı bulanlara da karşı çıkılır. O kişinin hatalı
olduğunu düşünenlerin özrü onun her zamanki durumunu bilmeyişleridir. Çünkü
Kusva'nın çöküşü olağandışı bir olay olmasaydı sahabenin onun çöküş sebebi
hakkındaki düşüncesi doğru olurdu ve Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara
serzenişte bulunmazdı. Çünkü bu düşüncelerinde özürleri vardı. Bu olay,
başkasına ait bir malda, sahibinin rızası biliniyorsa yararlı bir tasarruf
yapılmasının caiz olduğunu gösterir. Çünkü sahabe, Hz. Nebi'den izin almaksızın
devesini yerinden kaldırmaya çalışmışlar ve Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem
onları böyle yaptıkları için kınamamıştır.
İlk hadis, zimmet ehli ve anlaşmalı olan bazı kişilerin,
Müslümanların iyiliğini istediklerine ve onları başkalarına tercih ettiklerine
dair emareler varsa, onların nasihatinden yararlanmanın caiz olduğunu gösterir.
Yine bu hadis, bazı düşman hükümdarlarının diğer düşmanlara
karşı desteğini almanın caiz olduğunu gösterir. Bu, kafirleri dost edinmek ve Allah'ın
düşmanlarını sevmek sayılmaz. Aksine bu, onların birliklerini azaltarak ve
onları birbirine kırdırarak onları Müslümanların hizmetinde kullanmak anlamına
gelir. Ancak bu müşriklerden açık bir yardım istemenin caiz olmasını
gerektirmez.
Hz. Ebu Bekir'in "Lat'ın bilmem neresini somurasıca"
sözü aslında "Ananın bilmem neresini somur" diye kullanılan bir
sövgüdür. Ebu Bekir, Urve'nin taptığı şeyi anası yerine koyarak daha abartılı
bir ifade kullanmıştır. Bu, hak eden kişilere böyle çirkin sayılan bazı
sözlerin söylenmesinin caiz olduğunu gösterir.
İbnü'l-Müneyyir şöyle demiştir: "Ebu Bekir, bu sözüyle
düşmanı aşağılayıp yalanladığı gibi, onlara bir gönderme de yapmıştır. Şöyle ki
onlar "Lat -haşa Allah'ın kızıdır" diye inanırlardı. "Şayet Lat
Allah'ın kızı olsaydı onun da kadınlarınki gibi cinsel organı olurdu"
demek istemiştir.
Urve'nin sözünü ettiği Ebu Bekir'in kendisine yaptığı iyilik
Zühri'nin nakline göre şuydu: Urve'nin bir diyet ödemesi gerekmişti de Ebu
Bekir ona ödemede yardımcı olmuştu. Vakıdi'nin nakline göre ona on deve
vermişti.
"Muğire b. Şube, elinde kılıcıyla Hz. Nebi'in Sallallahu
Aleyhi ve Sellem yanı başında duruyordu": Bu, devlet başkanını düşman
saldırısından korumak için başında kılıçla beklemenin caiz olduğunu gösterir.
Bu, oturan kişinin tepesinde dikilmenin yasak olması ile çelişmez. Çünkü bu
yasak, oturanın kibirli biri olmasından dolayı başında ayakta durulması ile
ilgilidir.
Urve'nin Hz. Nebi'in Sakalından Tutması
Araplar, biriyle konuşurken özellikle şakalaşma sırasında
birbirinin sakalından tutarlardı. Genellikle de bu, birbirinin dengi olan
kişiler arasında olurdu. Fakat Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Urve'nin
kalbini yumuşatmak ve gönlünü İslam'a ısındırmak için onun böyle yapmasına izin
vermişti. Muğire de Hz. Nebi'e duyduğu saygıdan dolayı onu böyle yapmaktan
alıkoymuştu.
Urve'nin Muğire'ye Söylediği Söz
İbn Hişam, Siret'inde şöyle demiştir: Urve bu sözüyle Muğire'nin
Müslüman olmadan önce işlediği şu suça işarette bulunmuştur: Muğire, Sakif
kabilesinden Malik oğullarından on üç kişiyle birlikte yola çıkmıştı. Yolda
onları aldatarak öldürüp mallarını aldı. Malik oğulları ile Muğire'nin
kabilesinin arası kızıştı. Muğire'nin amcası Urve İbn Mesud araya girdi de
Malik oğullarına on üç kişinin diyetini ödedi ve böylece barıştılar.
Olay epeyce uzundur. İbnü'l-Kelbi ve Vakidt olayı uzun uzun
anlatırlar. Özetle onlar Mısır'da Mukavkıs'ı ziyaret etmek için yola
çıkmışlardı. Onlara çok iyilik etti ve hepsine verdi. Muğire'ye ise az bir şey
verdi. Muğire bu durumu kıskandı. Dönmek için yola çıktıklarında yolda şarap
içtiler. Sarhoş olup uyuduktan sonra Muğire onların üzerine çullanıp onları
öldürdü ve Medine'ye gelerek Müslüman oldu.
Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in Muğire'ye "Mala
gelince yapacağım bir şey yok" Sözü Muğire malı aldatarak (hainlik ederek)
aldığı için, Hz. Nebi o mala ilişmemiştir. Bu, kafirlerin mallarını güven
ortamında haince almanın helal olmadığını gösterir. Çünkü yol arkadaşları
birbirine güven duyarlar. Emanet ise, Müslüman olsun, kafir olsun ehil olana
verilir. Kafirlerin malları ancak savaş yoluyla ve zor kullanıldığında
helalolur.
Herhalde Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun kavmi
Müslüman olur da mallarını kendilerine teslim eder ümidiyle o malı Muğire'nin
elinde bırakmıştır. Bu olaydan bir harp ülkesi vatandaşı diğerinin malını telef
ettiğinde tazmin etmesinin gerekmediği hükmü de çıkartılır. Şafii mezhebinde
iki görüşten biri budur.
"Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) tükürdüğünde tükrüğü
birinin eline düşüyor ve onu yüzüne ve derisine sürüyordu":
Bu, tükrüğün ve kopan saç telinin temiz olduğunu, salih
kimselerin vücudu ndan çıkan şeylerin bereketini umman ın caiz olduğunu
gösterir. Herhalde sahabe özellikle Urve'nin yanında böyle yaparak onun
"seni ortalık yerde bırakıp kaçarlar" suçlamasına cevap vermek
istemişlerdir. Onlar hal diliyle şöyle demişlerdir: "Bir kimse önderini
böyle sever ve ona bu derece saygı duyarsa onu bırakıp kaçması ve onu düşmanın
eline teslim etmesi düşünülemez. Onlar, Onu, kabileierin sırf akraba olmak
sebebiyle birbirini gözetmelerinin çok ötesinde gözetir ve korurlar. Bu,
maksada, caiz olan bütün yollarla ulaşabilmenin caiz olduğunu gösterir.
Urve İbn Mesud'la ilgili bölüm, onun akıllı ve uyanık biri olduğunu,
Sahabenin Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e çok saygılı davrandıklarını, onu
koruyup gözettiklerini ve ona sözle veya fiille cefa edenlere engelolduklarını,
vücudundan çıkan atıklardan bile bereket umduklarını göstermektedir.
Anlaşmanın Süresi
İbn İshak'ın nakline göre, Hz. Nebi ile Süheyl arasında, on yıl
savaşmamak, bu süre zarfında birbirine güvenmek ve Hz. Nebi'in o yıl umre
yapmadan dönmesi şartıyla anlaşma imzalandı. Bunu İbn Sa'd kaydettiği gibi
el-Hakim de aynı hadisi tahric etmiştir.
Not: İbn İshak'ın anlaşma süresi olarak zikrettiği on yıl en
güvenilir nakildir.
İbn Aiz'in Megazi'sinde ise anlaşma süresinin iki yılolduğu
nakledilir.
Bu iki rivayeti şöyle uzlaştırmak mümkündür. Anlaşma on yıl
sürmek üzere imzalanmıştı ama iki yıl geçince Kureyşliler anlaşmayı bozmak
zorunda kaldılar. Nitekim bu, Megazı bölümünde Mekke'nin Fethi anlatılırken
açıklanacaktır.
Alimler, müşriklerle ne kadar müddetle barış anlaşması
yapılabileceği konusunda görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Bazı alimler, bu
hadisteki gibi, anlaşma süresi on yılı aşamaz, demişlerdir. Şafii'nin ve
çoğunluk alimlerin görüşü budur.
Bu süreyi aşabilir, diyen alimler olduğu gibi; dört yılı aşamaz;
üç yılı aşamaz; iki yılı aşamaz diyen alimler de olmuştur. Ancak tercihe şayan
olan görüş ilk görüştür. Doğrusunu Allah bilir.
Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in "Buna benim için izin
ver" Buyruğu Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Cendel'in anlaşma
kapsamı dışında tutulmasını istemiştir.
Bu, sözleşmelerde, yazıya geçirme ve şahit tutma daha sonra olsa
dahi, sözlerin dikkate alındığını gösterir. Bundan dolayı Hz. Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem Süheyl'in oğlunun kendisine iade edilmesi talebini yerine
getirmiştir. Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun olumlu cevap vereceği ve
Ebu Cendel onun oğlu olduğu için diğer Kureyşlilerin de buna ses çıkarmayacağı
ümidiyle "Ama anlaşmayı henüz
sonlandırmadık" buyurarak Süheyl'e imada bulunmuş ve onun için bir mazeret
kapısı göstermiştir. Ama Süheyl talebinde Israrcı olunca Ebu Cendel'i ona
bırakmıştır.
Ebu Cendel, "Ey Müslümanlar! Ben müşriklerin eline geri mi
verileceğim?" dedi: İbn İshak'ın nakline göre o böyle söyleyince Hz. Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem "EbU Cendel! Sabırlı ol ve mükafat bekle. Biz
terk etmiyoruz. Elbette Allah sana bir kurtuluş ve çıkış yolu verecektir"
buyurmuştur.
Ebu'l-Müleyh'in nakline göre ise Allah Resulü Sallallahu Aleyhi
ve Sellem ona tavsiyelerde bulundu. Bunun üzerine Ömer, Ebu Cendel'in yanına
fırladı. Onunla birlikte yürüyor ve ona "Sabırlı ol. Onlar müşriktirler.
Onların kanı bir köpeğin kanı gibi değersizdir" derken, (çaktırmadan da)
kılıcının kınını ona yaklaştırıyordu.
Ömer radıyallahu anh diyor ki: "Onu benden alıp babasının
boynunu vuracağını ummuştum. Ama babasına kıyamadı ve olan oldu."
Hattabi şöyle demiştir: Alimler Ebu Cendel olayını iki türlü
yorumlamışlardır: Birinci yorum şudur: Allah, Müslüman canından korktuğu zaman
onun takiyye yapmasını mübah kılmış ve üstü kapalı (tevriyeli) bir söz söyleme
imkanı bulamıyorsa içinde imanı saklayarak küfür sözünü söylemesine izin
vermiştir. Bu sebeple Hz. Nebi'in Ebu Cendel'i onlara iade etmesi onu ölümün
ellerine bırakmak değildir. Çünkü takiyye yaparak ölümden kurtulabilir.
İkinci yorum ise şudur: Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu
babasına iade etmiştir. Bir baba, oğluna işkence etse ve onu hapsetse bile
öldürmez. Dolayısıyla onun bu durumda da takiyye yapma imkanı vardır. Fitne
(ölüm) korkusu bulunan durumlarda ise Allah mümin kullarının sabrını sınar.
Alimler, Müslüman olup gelip İslam ülkesine sığınan kişileri
müşriklere iade etmek şartıyla sulh yapılıp yapılamayacağı konusunda görüş
ayrılığına düşmüşlerdir. Bazı alimler Ebu Cendel ve Ebu Basir örneklerinden
hareketle bunun caiz olduğunu savunmuşlardır. Bazı alimler ise bunun caiz
olmadığını ve bu olaydaki iade etme hükmünün kaldırılmış olduğunu
savunmuşlardır. Onlara göre bu hüküm, "Ben, iki müşrik arasında bulunan
Müslümandan uzağım" hadisiyle nesh edilmiştir. Hanefilerin görüşü budur.
Şafii mezhebine göre ise akıllı ile çocuk ve akıl hastasını
birbirinden ayırmak gerekir. Çocuk ve akıl hastası müşriklere iade edilmez.
Bazı Şafii alimleri şöyle demişlerdir: "İade etmenin caiz olmasının
ölçüsü, Müslümanın harp ülkesinden hicret etmeyecek bir durumda
olmasıdır." Doğrusunu Allah bilir.
"Sonra Ebu Bekir'e gittim"
Hz. Ömer, Allah Resulü'nden sonra Ebu Bekir'den başka kimseye
gidip danıştığını söylememiştir. Bu Ebu Bekir'in Ömer gözündeki büyüklüğünü ve
ilminin derinliğini gösterir.
Ebu Bekir'in Ömer'e, Hz. Nebi'in cevaplarının aynısını vermesi
sahabenin en olgunu, içlerinde Allah Resulü'nü en iyi tanıyanı, din işlerini en
iyi bileni ve Allah'ın emrine en çok uyanı olduğunu gösterir.
Bu hadis, diğer Müslümanların da bu anlaşmayı yadırgadığını ve
Ömer gibi düşündüklerini ortaya koymaktadır. Ebu Bekir Sıddik ise bu konuda
onlar gibi düşünmüyor, Allah Resulü (s.a.v.) çizgisinde düşünüyordu.
"Hicret" bölümünde İbnu'd-Duğunne Ebu Bekir'i, Hz. Hatice'nin Hz.
Nebi'i anlattığı gibi "akrabaya yardım etmeyi sever, herkesi taşır,
musibetlerde insanlara yardımcı olur vb." diye tanımlamıştır. Hz. Nebi'le
(s.a.v.) onun huyları başlangıçta birbirine benzediği için sonuna kadar böyle
devam etmiştir. Hz. Ebu Bekr'in Ömer'e söylediği sözün anlamı şuydu: "Sana
verilen emirlere uy ve muhalefet duygusuyla hareket etme, yerinde sabit dur.
Aynen ata binecek adama yardım eden ve atı tutan kişinin yerinden asla
teprenmediği gibi sen de yerinden bir santim teprenme."
Ümmü Seleme'nin Hz. Nebi'e Kurbanını Kesip Saçlarını Tıraş
Ettirerek İhramdan Çıkmasını Söylemesi
İbn İshak'ın nakline göre Ümmü Seleme şöyle demiştir: "Ey
Allah'ın Resulü!
Onlarla konuşma. Sulh konusunda kendini zora sokmandan ve
Mekke'yi fethetmeden Medine'ye dönecek olmalarından dolayı onlar çok
üzüntülüdür."
Ümmü Seleme, sahabenin şöyle düşündüğünü sezmiş de olabilir:
Herhalde Hz. Nebi (s.a.v.) ruhsat hükmünü alarak ihramdan çıkmamızı emretti.
Kendisi ise azimet hükmünü alarak ihramlı kalacak. İşte bu ihtimali devre dışı
bırakmak için O'na ihramdan çıkmasını tavsiye etmiştir. Hz. Nebi de s.a.v. onun
bu tavsiyesini yerinde bularak dediği gibi yapmıştır. Sahabe (r.a.) bunu
görünce onun emrini derhal yerine getirmişlerdir. Çünkü bundan sonra beklenecek
herhangi bir şey kalmamıştır.
Bu, danışmanın önemini ve söze eylem katılınca sadece
konuşmaktan daha etkili olacağını gösterir. Ancak bu, eylemin her zaman sözden
etkili olacağını anlamına gelmez.
Yine bu, akıllı kadınlara danışmanın caiz olduğunu ve Ümmü
Seleme'nin üstünlüğünü ve zekasını gösterir. İmamü'l-Harameyn (Cüveynı),
"Biz, bir akıl verip, bunda isabet eden Ümmü Seleme'den başka kadın
bilmiyoruz" demiştir. Bazı alimler buna, Musa konusunda akıl veren
Şuayb'ın kızını da eklemişlerdir.
Mekke'nin fethinde gerçekleşen şu olay da bunun bir benzeridir:
Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ashabına Ramazan ayında oruç tutmamalarını
emretmişti. Onlar oruç tutmakta kararlı olunca Hz. Nebi s.a.v. bardağı alıp su
içti. Onun içtiğini görünce onlar da içtiler.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onu o iki kişiye teslim etti:
İbn İshak'ın nakline göre, Allah Resulü (s.a.v.): "Ebu
Basir! Bildiğin gibi bu insanlar bizimle barış anlaşması yaptılar. Biz de
anlaşmayı bozmayız. Kavminle birlikte gidiver" buyurdu. Ebu Basır,
"Sen beni dinimden döndürecek ve bana işkence edecek olan müşriklere iade
mi edeceksin?" dedi. Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem "Sabırlı ol
ve mükafat bekle. Elbette Allah sana bir kurtuluş ve çıkış yolu
verecektir" buyurdu.
Ebu'l-Müleyh'in nakline göre ise, Ömer radıyallahuanh ona
"Sen bir kişisin, o da bir kişi. Senin yanında kılıç da var" dedi.
Ömer bu sözüyle açıkça onu öldürmesini ima etmişti.
Bazı Şafii alimleri, aranan kişinin, can tehlikesi olmadığında
onu aşiretinden olmayan kişilere de iade etmenin caiz olduğu hükmünü
çıkarmışlardır. Çünkü O Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Basır'i Amir
kabilesinden biri ve bu kişinin yanında bulunan arkadaşına teslim etmişti ve
onlar Ebu Basır’in aşiretinden değillerdi. Ancak Ebu Basır'in onlardan daha
güçlü olduğunu bildiği için onlara güvendi. Bundan dolayı işin sonunda Ebu
Basır onlardan birini öldürdü, diğerini de öldürmek istedi.
Ancak çıkarılan bu sonuç doğru değildir. Çünkü Amir kabilesinden
olan kişiyle onun arkadaşı elçiydiler. Onlarla ilgili en ufak bir kuşku olsa
onun yakınları onların gönderilmesine müsaade etmezlerdi. Ayrıca Kureyş
kabilesi bütün bu alt aşiretleri birleştirir. Çünkü Zühre oğulları ve Amir
oğulları Kureyş'tendir. Ebu Basır de Zühre oğullarının yeminlilerindendi.
"Savaş başlatan adam! Bir de destekçisi olsa":
Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona bu sözüyle savaş
ateşini tutuşturarak savaş başlatmasını ima etmiştir. Şafii mezhebinden ve
diğer mezheplerden birçok alim "Bu olayda olduğu gibi, bu türden mesajları
açıkça değil ama ima yollu iletmek caizdir" demişlerdir.
Hudeybiye Barışını Sonlandırma İsteği
Kureyş, Ebu Süfyan İbn Harb'i Allah Resulü 'ne Sallallahu Aleyhi
ve Sellem göndererek Ebu Cendel'e ve adamlarına haber göndermesini istedi ve
"Bizden (Mekke'den) her kim sana gelirse rahatlıkla senin yanında
kalabilir" diye söylemesi için yalvardılar.
Ebu Basir Olayından Çıkarılan Sonuçlar
Bu olay, haksız olan (saldıran) müşriği tuzak kurarak öldürmenin
caiz olduğunu gösterir. Ebu Basır'in bu yaptığı hainlik değildir. Çünkü o, Hz.
Nebi'le Kureyş arasında imzalanan anlaşmada bulunanlardan biri değildi. Zira o
sırada Mekke'de hapiste tutuluyordu.
O, müşriğin kendisini müşriklerin eline teslim etmesinden korktuğu
için onları öldürerek kendini savunmuş ve böylece dinini korumuştur. Hz. Nebi
de (s.a.v.) onun bu sözünü yadırgamamıştır.
Yine bu olay, Ebu Basır'inkine benzer bir şekilde birini öldüren
kişiyekısas cezası uygulanmayacağını ve diyet ödenmeyeceğini gösterir.
Bu hadiste, yukarıdakilerden başka Hac ibadeti ile ilgili şu
sonuçlar da vardır:
1. Zülhuleyfe hac veya umre yapacak Medinelilerin mikatıdır
(ihrama girecekleri yerdir).
2. İster farz, ister sünnet olsun hac veya umre yapan kişinin bir
hayvana
işaret koyarak onu kurban etmesi sünnettir.
3.Hayvana işaret koymak, işkence değil, sünnettir.
4.Saçları tıraş etmek kısaltmaktan daha iyidir.
5. Umre yapan kişi ister umresini tamamlasın, ister bir engelden
dolayı yarım bıraksın saçını tıraş etmesi, yapması gereken bir ibadettir.
6. Bir engelden dolayı umresini tamamlayamayan kişi harem
sınırına ulaşmamış olsa bile bulunduğu yerde kurbanını keser ve kendisini
Beytullah'tan alıkoyanlarla savaşır. Ancak barış yapma imkanı varsa savaşmaması
daha iyidir.
Daha birçok hüküm vardır ki bunların çoğu "Hac"
bölümünde zikredilmiştir.
Yine bu hadiste cihatla ilgili bazı hükümler bulunmaktadır: .
1. Savaş başlamadan önce de olsa, gayrimüslim çocukları
askerlerden ayrılmış halde bulunurlarsa esir edilmeleri caiz olur.
2.Müşriklerin casuslarından saklanılıp, orduyla ansızın baskın
yapılabilir.
3. Kötü bir durumu engellemek ve iyi bir netice elde etmek için
kolay yoldan sapılarak sarp yola girilebilir.
4.Ordunun önünden casuslar ve öncü birlikler göndermek
müstehaptır.
5. Düşmanın Müslümanlara zarar vermesini önlemek için teyakkuzda
olmak müstehaptır.
6.Savaşta hile yapmak caizdir.
7. Hainlik etmek ve haince tuzaklar kurmak, halk diliyle arkadan
vurmak Hz. Nebi'e Sallallahu Aleyhi ve Sellem yasaklanmış olmakla birlikte Hz.
Nebi'in de Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir savaş hilesini ima etmesi caizdir.
Yine bu hadis, doğru görüşe ulaşmak ve etrafındakilerin
kalplerini yumuşatmak için başkalarına danışmanın üstünlüğünü ve din konusunda
hoşgörülü olmanın caiz olduğunu; temeline zarar vermediği sürece bazı
haksızlıkları sineye çekmenin uygun olduğunu gösterir. Ancak bu, şimdi kurtuluş
yolu olacak, gelecekte de iyi sonuç verecek tek alternatif olduğu zaman
böyledir ve bunun caiz olması için Müslümanların zayıf veya güçlü olmaları
arasında fark yoktur.
Bağlıların, sadece görünüşe bakarak bağlı oldukları kişiye
itiraz etmeleri yakışık almaz, aksine ona teslim olmaları gerekir. Çünkü bağlı
oldukları kişi daha deneyimli olduğu için, -özellikle de bu kişi vahiyle
desteklenmiş biriyse- işlerin sonucunu daha iyi bilir.
Gayrimüslim birinin getirdiği haberin doğru olduğunu gösteren
ipuçları varsa buna güvenmek caizdir. Hattabi bu delile dayanarak şöyle der: Hz.
Nebi'in, Kureyş'ten haber getirmesi için casus olarak gönderdiği Huzaa
kabilesinden olan kişi o gün gayrimüslimdi. Hattabi diyor ki: "Hz. Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem gayrimüslim olmasına rağmen bu iş için onu
seçmişti. Çünkü onların içine kolaylıkla girerek gizli bilgilerini
toplayabilirdi. Buradan gayrimüslim olan doktorun sözünün de kabul edilmesinin
caiz olduğu sonucu çıkar."
Ben derim ki: Adı geçen Huzaalı kişi, o gün Müslüman olmuş ama
Müslüman olduğu duyulmamış olabilir. Dolayısıyla Hattabi'nin bu söylediği,
savunduğu görüşe delil olamaz.
ALLAHU A’LEM (Allah en iyi
bilendir)