باب: قول
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (لا نكتب
ولا نحسب).
13- Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "Biz Ne Yazarız Ne De
Hesap Ederiz" Hadisi
حدثنا
آدم: حدثنا
شعبة: حدثنا
الأسود بن
قيس: حدثنا
سعيد بن عمرو:
أنه سمع ابن
عمر رضي الله
عنهما،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم أنه قال:
(إنا أمة أمية،
لا نكتب ولا
نحسب، الشهر
هكذا هكذا). يعني
مرة تسعة
وعشرين، ومرة
ثلاثين.
[-1913-] Abdullah İbn Ömer'in naklettiğine göre Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem
şöyle buyurmuştur: "Biz ümmî bir ümmetiz; ne yazarız ne de hesap ederiz.
Ay şu kadar ve şu kadardır; (yani ya yirmi dokuz, yahut da otuz gün
çeker.")
AÇIKLAMA: Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) birinci çoğul şahıs kipi (biz) kullanmıştır. Burada
kasdedilen kişiler Resulullah (s.a.v) bu sözü söylediği sırada orada
bulunanlardır. Fakat herkes bu durumda değildir. Bu bakımdan yazma ve hesap
bilmeyen kişiler ya orada bulunanların çoğunluğudur ya da Hz. Peygamber (s.a.v)
kendisini kasdetmiştir.
Hz. Peygamber (s.a.v) bu sözü söylerken o dönemdeki Arap
toplumunun genel yapısını anlatmıştır. Arap toplumunda yazmayı ve hesabı
bilenlerin varlığına dayanarak Resûlullah'ın (s.a.v) dile getirdiği bu duruma
karşı çıkılamaz. Çünkü o dönemde yazmayı ve hesabı bilenler çok azdır. Bu
hadiste hesap ile kasdedilen yıldızların hareketleri hakkındaki bilgidir.
Arapların o dönemde yıldızlar hakkındaki bilgisi de çok az bir bilgidir.
İşte oruç ve başka hususların başlangıcına veya bitişine karar
verebilmek için hilalin görülmesi şartı aranmıştır. Böylece gök cisimlerinin
hareketlerini ve evrelerini hesap etme zorluğu da kaldırılmıştır. Daha sonraki
dönemlerde gökcisimlerinin hareketlerini ve evrelerini hesaplama yöntemlerini
bilenler olmuşsa da oruçla ilgili bu hüküm devam etmiştir. Zaten hadisin
söyleniş tarzına baktığımızda hesaplama yoluyla bu ayların girişine ve çıkışına
karar verilmemesi gerektiği de anlaşılmaktadır. "Hava kapalı olursa ayı
otuz güne tamamlayın!" hadisi de bunu açıklar niteliktedir. Zira Resulullah
(s.a.v,) "havanın kapalı olması durumunda hesabı bilenlere sorun!"
dememiştir. Ayrıca hava kapalı olduğu zaman ay otuz güne tamamlandığında herkes
aynı süreyi esas alacağından insanlar arasında görüş ayrılıklarının ve
çekişmelerin çıkması da önlenmiş olacaktır. Zaten hava kapalı olunca ayın otuz
güne tamamlanmasının hikmetlerinden biri de budur.
Mahir: Günümüzde; bırakın hesabı metrelerce çapta merceklere
sahip teleskoplar, farklı yörünge seviyelerindeki uydular ve hem lens hem de
kızıl ötesi görüş sağlayan uzay teleskobu mevcut iken, ulaşılan yegane gerçek;
Ay'ın kavuşma süresinin kestirilemez olduğu, hızının ise 980 ile 1060 km
arasında değişken olduğudur. Bu itibarla Ay ancak bir'e bir şehadet ile
zabtedilebilir. Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in bir mu'cizesi olarak
bu bilgi daha okuma yazma'nın marifet olduğu bir dönemde bize verilmiştir.
Cenım yoluna feda olsun.