باب: وجوب
الحج وفضله.
1- Haccın Farz Olması Ve Fazileti
-{ولله
على الناس حج
البيت من
استطاع إليه
سبيلا ومن كفر
فإن الله غني
عن العالمين}
/آل عمران: 97/.
"Yoluna gücü yetenlerin o evi haccetmesi, Allah'ın insanlar
üzerinde bir hakkıdır. Kim inkar ederse bilmelidir ki, Allah bütün alemlerden
müstağnidir (hiçbir şeye ihtiyacı yoktur)"[Al-i İmran 97]
حدثنا
عبد الله بن
يوسف: أخبرنا
مالك، عن ابن شهاب،
عن سليمان بن
يسار، عن عبد
الله بن عباس
رضي الله
عنهما قال: كان
الفضل رديف
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم، فجاءت
امرأة من
خثعم، فجعل
الفضل ينظر
إليها وتنظر
إليه، وجعل
النبي صلى
الله عليه
وسلم يصرف وجه
الفضل إلى
الشق الآخر،
فقالت: يا رسول
الله، إن
فريضة الله
على عباده في
الحج أدركت
أبي شيخا
كبيرا، لا يثبت
على الراحلة،
أفأحج عنه.
قال: (نعم). وذلك
في حجة الوداع.
[-1513-] Abdullah İbn Abbas r.a. şöyle demiştir: "Fadl, Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in terkisine binmişti. Bu sırada Has'am
kabilesinden bir kadın geldi. Fadl kadına, kadın da Fadl'a bakmaya başladı.
Bunun üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Fadl'in yüzünü diğer tarafa
çevirdi. Kadın şöyle dedi: "Ey Allah'ın Resulü! Allah'ın, kulları üzerinde
bir hac farîzası hakkı bulunmaktadır. Babam ise yaşlandı. Binek üzerinde
duramaz haldedir. Ben onun yerine hac yapabilir miyim?"
Resûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "Evet" buyurdu.
Bu olay veda haccı sırasında vuku bulmuştur.
Tekrar: 1854, 1855, 4399, 6228
AÇIKLAMA: Haccın kelime
anlamı "kasdetmek"tir. Terim anlamı ise, özel bazı amelleri yapmak
üzere Kabe'ye gitmeye kasdetmektir. Haccm farziyeti, dinde zaruri olarak
bilinen bir husustur. Alimler haccın, bir kez yapıldıktan sonra, ancak adamak
gibi arizî bir sebeple yeniden farz olacağı konusunda icma etmiştir.
Haccın, hemen yapılması gereken (fevrî) bir ibadet mi yoksa
ertelenebilen ve istenildiği zaman yapılabilen (terahî) bir ibadet mi olduğu
konusunda ihtilaf edilmiştir. Bu farklı görüşler bilinen hususlardır.
Yine haccın farz kılınma vakti hususunda da değişik görüşler
bulunmaktadır: Bir görüşe göre hac hicretten Önce farz kılınmıştır. Bu görüş,
taraftarı bulunmayan (şaz) bir görüş olarak kalmıştır. Diğer bir görüşe göre
ise hac hicretten sonra farz kılınmıştır.
Haccın hangi sene farz kılındığı konusunda farklı görüşler
vardır: Çoğunluğa göre hicretin altıncı yılında farz kılınmıştır. Çünkü altıncı
yılda, "Haccı ve umreyi Allah için tam yapın"[Bakara 196] ayeti nazil
olmuştur. Bu görüş, bir şeyi tam yapma ile farz kılınmanın başlamasının
kastedilmiş olduğu fikrine dayanmaktadır.
Haccın fazileti zaten bilinen bir konudur. Ayette ise özellikle
haccı terkeden-lere karşı bir cezadan (vaîd) söz edilmiştir. Bu konuya ayrı bir
başlıkta (4. konuda) yer verilecektir. Buharî burada Has'amiyye hadisi dışında
diğer hadislere yer vermemiştir. Bunun konu başlığı ile ilgisi biraz zayıftır.
Belki de Buharî bu hadise yer vermek ile haccı bizzat yapmaya gücü yetmeyen
kimsenin yerine başkasını Göndermesine, haccı terketmesinin mazur
görülmeyeceğine vurgu yapmak suretiyle haccm ne kadar faziletli bir ibadet
olduğunu ortaya koymak istemiştir. Has'amiyye hadisine, senedinde yer alan
Zührî hakkındaki farklı görüşlere "ihram yasakları" konusunun
sonlarında yer verilecektir.
Bu hadisle, ayette zikri geçen "istitaat" (güç
yetirebilme) tefsir edilmek istenmiştir. Buna göre "istitaat" sadece
yol azığı ve binek ile değil, aynı zamanda mal ve beden ile de olur. Çünkü eğer
güç yetirebilme sadece yol azığı ve binek olsa, felçli bir kimsenin de çok zor
bile olsa bineğe bağlanarak mutlaka hacca gitmesi gerekirdi.
İnsanlar, kendisine hac farz olanlar ve olmayanlar olarak iki
kısımdır. Hac farz olmayanlar; köleler, mükellef olmayanlar ve (hacca gitmeye)
gücü yetmeyen kimselerdir.
Kendisine hac farz olmayan kimseler, hac yapmaları halinde
geçerli olanlar ve olmayanlar şeklinde ikiye ayrılır. İkinci kısımda köle ve
mükellef olmayan kimseler yer almaktadır.
Hac yapmaya gücü yetenler, haccı bizzat yapması halinde haccı
geçerli olanlar ve olmayanlar olarak ikiye ayrılır. İkinci kısımda mümeyyiz
olmayan kimseler yer almaktadır.
Haccı bizzat yapması sahih olmayan kimseler, kendisi yerine
başkasını gönderebilenler ve gönderemiyenler olarak ikiye ayrılır. İkinci
kısımda kafirler yer almaktadır.
Buna göre haccın sahih olması için tek şart Müslüman olmaktır.