باب:
الماء الذي
يغسل به شعر
الإنسان.
33. Kişinin Saçını Yıkamak İçin Kullandığı Su
-وكان عطاء لا
يرى به بأسا:
أن يتخذ منها
الخيوط
والحبال. وسؤر
الكلاب
وممرها في
المسجد، وقال
الزهري: إذا
ولغ في إناء
ليس له وضوء
غيره يتوضأ
به. وقال
سفيان: هذا الفقه
بعينه، يقول
الله تعالى:
{فلم تجدوا
ماء فتيمموا}
/المائدة: 6/.
وهذا ماء، وفي
النفس منه شيء،
يتوضأ به
ويتيمم.
Ata, insan saçlarından İp ve urgan yapılmasında bir sakınca görmezdi.
Yine o köpeğin artığında ve mescitte geçtiği yerde de bir sakınca görmezdi
{bunların necis olduğunu düşünmezdi).
Zührî şöyle demiştir: "Köpek bir kaptaki sudan içtiğinde,
şayet abdest alacak başka su yoksa bu su ile abdest alınır."
Süfyan-ı Sevrî şöyle demiştir: Bu fıkhın ta kendisidir. Yüce
Allah şöyle buyurmuştur; "...su bulamazsanız teyemmüm ediniz".[Maide,
6] Burada su vardır. Ancak kişi bunun temiz olup olmadığından şüphe etmektedir.
Bu durumda hem bu su ile abdest alır, hem de teyemmüm yapar.
AÇIKLAMA: Bölüm başlığı
"insanın başını yıkamak için kullandığı suyun hükmü" anlamına
gelmektedir. Buharî bunun hükmünün temizlik olduğuna işaret etmektedir. Çünkü
gusül yapan kişinin gusülde kullandığı suya saçından kıllar düşebilir. Şayet bu
kıllar necis olsaydı, suya düştüğünde suyu da necis yapardı. Hz. Peygamber'in
gusül yaparken bundan sakındığı nakledilmemiştir. Aksine o, ileride geleceği
üzere saç diplerini ovalardı. Bu, çoğunlukla bazı kılların kopmasına yol açar.
Bu da içine insan saçı düşen suyun temiz olduğunu gösterir. Bu, alimlerin
çoğunun görüşüdür.
Eti yenmeyen, boğazlanmış hayvanın kıllarına gelince bu konuda
görüş ayrılığı bulunmaktadır. Görüş ayrılığının temelinde de şu husus vardır:
Kıl şayet canlı ise hayvanın ölümüyle necis olur, canlı değilse necis olmaz.
Şafiîler'de daha sahih kabul edilen görüşe göre, kıl hayvanın ölmesi ile necis
olur. Alimlerin çoğunluğu buna muhalif görüş belirtmişlerdir.
Süfyan-ı Sevrî ayetin genel ifadesini esas almayı
"fıkıh" olarak nitelemiştir. Bu da ayette yer alan "su
bulamazsanız" ifadesidir. Çünkü bu olumsuz cümlede belirlilik takısı
almamış bir kelime olduğundan tahsis edildiğine dair bir delil bulunmadıkça
genellik ifade eder.
Köpeğin yalaması ile kaptaki suyun necis olması, ilim ehlinin ittifakla
kabul ettiği bir husus değildir. Bu sebeple Süfyan kendi görüşü olarak
ihtiyaten teyemmüm almayı da eklemiştir.
Bazı imamlar "böyle bir durumda kişinin bu suyu döktükten
sonra teyemmüm alması daha evladır" demişlerdir. ---Doğrusunu Allah bilir.
حدثنا
مالك بن
إسماعيل قال:
حدثنا
إسرائيل، عن
عاصم، عن ابن
سيرين قال:
قلت
لعبيدة: عندنا
من شعر النبي
صلى الله عليه
وسلم، أصبناه
من قبل أنس،
أو من قبل أهل
أنس. فقال: لأن
تكون عندي
شعرة منه أحب
إلي من الدنيا
وما فيها.
[-170-] (Muhammed) ibni Sîrîn şöyle demiştir: Abîde'ye şöyle dedim:
"Elimizde Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in (saç veya sakal)
kıllarından var. Biz Enes (veya Enes'in ailesi) aracılığı ile bunu elde
ettik".
Abide şöyle dedi: "Benim elimde O'ndan şefe bir kılın
bulunması benim için dünyadan ve dünyadakilerden daha sevimlidir.
حدثنا
محمد بن عبد
الرحيم قال:
أخبرنا سعيد
بن سليمان
قال: حدثنا
عباد، عن ابن
عون، عن ابن سيرين،
عن أنس:
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم لما حلق
رأسه، كان أبو
طلحة أول من
أخذ من شعره.
[-171-] Enes r.a.'in bildirdiğine göre Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem başını tıraş ettirince onun saçının kıllarından alan ilk kişi Ebu Talha
oldu.
AÇIKLAMA: Buharî bu eseri
nakletmekle, Ebu Talha'nın elde ettiği saç kılının onun ailesinde kaldığını,
sonra da onların azatlılarına geçtiğini belirtmek istemiştir. Çünkü Muhammed'in
babası Sîrîn, Enes İbn Malik'in azatlısı idi. Enes ise Ebu Talha'nın üvey oğlu
idi.
Bu hadisin konu aleyhi ve başlığı ile ilgisi şudur: Saç kılı
temizdir. Şayet öyle olmasaydı Hz. Peygamber'in saç kılını saklamazlardı ve
Abîde kendisinde onun bir saç kılı bulunmasını istemezdi. Saç kılı temiz
olduğuna göre, bu saç kılını yıkamada kullanılan su da temizdir.
Ebu Talha el-Ensarî , Enes'in annesi olan Ümmü Süleym'in kocası
idi.
Bu hadisi Müslim, İbn Sîrîn'den şu lafızla rivayet etmiştir:
Nebi (s.a.v.) şeytan taşlayıp kurbanını kestikten sonra berber onun saçının sağ
tarafını kesti. Sonra Hz. Peygamber Ebu Talha'yı çağırarak saç kıllarından ona
verdi. Sonra berber saçın sol tarafını kesti. Hz. Peygamber sol tarafın
kıllarından da Ebu Talha'ya vererek şöyle buyurdu: "Bunları insanlara
dağıt.[Müslim, Hac, 56. (Çev.)]
Hadislerden
Çıkan Bazı Sonuçlar
Nevevî şöyle demiştir: Bu hadis, başı tıraş etmede sağdan
başlamanın müstehap olduğunu göstermektedir. Bu, Ebu Hanife hariç alimlerin
çoğunluğunun görüşüdür.
İnsan kılı temizdir. Alimlerin çoğunluğu bu görüştedir,
mezhebimizde (Şafiîlerde) sahih olan görüş de budur.
Nebi s.a.v.'in saç kılı ile teberrük etmek ve bunu edinmek
caizdir.
-Atiyye ve hediye konusunda sahabe arasında paylaşım söz
konusudur.
-Ben (İbn Hacer) de derim ki: Paylaşım eşitliği gerektirmez.
-Bir şeyi başkasına dağıtmayı üstlenen kişiye başkalarından daha
fazla verilebilir.