SEMA’ :
Dördüncü babdan çekimi
yapılan ve işitmek, dinlemek manasına gelen “semi'a” kök fiilinin mastarıdır.
Hadis usulünde hadis rivayet metotlarından biri, birincisi ve en önemlisidir. Hadisi,
bizzat şeyh denilen muhaddisle bir araya gelerek, ondan işitmek suretiyle
gerçekleşir. Şöyle ki, talib, şeyhin hadis rivayet ettiği meclislerine devam
eder. Onun ezberinden veya kitabından okuduğu hadisleri dinleyerek yazar ve
ezberler. Böylece şeyhin hadislerini ondan dinlemek ve işitmek suretiyle
rivayet etmiş olur.
Bazen de tâlib, şeyhin
hadislerini önceden elde etmiş olur. Bunları o şeyhten rivayet edebilmek için
meclisinde de dinler. Hatalı olanlarını düzeltir. Yahut şeyhe okuyarak arzeder.
Okuma işi bitince önceden elde ettiği hadisleri işitmiş olur. Bu usulle semâ
bazılarına göre şeyhten işitmekten daha üstündür.
Hadislerin Hz.
Peygamber'den rivayeti semâ usulüyle başlamıştır, sahabîler Hz. Peygamber'le
birlikte olduklarında onun sözlerini bizzat mübarek ağızlarından duymuşlar,
işittikleri sözleri hafızalarına nakşederek bellemişlerdir. Bu yolla
öğrendiklerini kendilerinden rivayet edenlere anlatarak onların da işiterek
rivayet etmelerine yol açmışlardır. Bu rivayet şekli daha sonra asırlarca devam
etmiştir. Zamanla başka rivayet metotları ortaya çıkmış ve uygulama alanı
bulmuş olduğu halde semâ metodu değerinden hiçbir şey kaybetmemiştir; çünkü bu
metotta her şeyden önce şeyh ile talibin bir araya gelmesi söz konusudur.
Dolayısıyla şeyhin sözleri dinlenir, hadisleri arada vasıta olmaksızın alınır.
Bu bakımdan semâ yoluyla rivayet, rivayet usullerinin en sağlam ve üstünü
sayılmıştır.
Semâ yoluyla alınan
hadislerin rivayetinde değişik eda lafızları kullanılmıştır. Bunlardan en
üstünü semi'tudur. Bu eda lafzının en üstün oluşunun sebebi, sadece semâ
yoluyla alman hadislerin rivayetinde kullanılmasındandır. Ondan sonra haddesenâ
gelir. Tekil zamirle haddesenî, ahberanâ, enbe'enâ eda lafızları da sema
usulüyle rivayette kullanılan eda lafızlarıdır. Ancak bu lafızlardan çoğu
semadan başka yollarla rivayet edilen hadislerin edasında da kullanılmıştır.
İlgili Diğer Konular