DEVAM: 6- Maide
suresinden tefsir edilen ayetler.
حدثنا الحسن
بن أحمد بن
أبي شعيب
الحراني حدثنا
محمد بن سلمة
الحراني
حدثنا محمد بن
إسحاق عن أبي
النضر عن
باذان مولى أم
هانئ عن بن
عباس عن تميم
الداري في هذه
الآية { يا
أيها الذين
آمنوا شهادة
بينكم إذا حضر
أحدكم الموت } قال برئ
منها الناس
غيري وغير عدي
بن بداء وكانا
نصرانيين
يختلفان إلى
الشام قبل
الإسلام
فأتيا الشام
لتجارتهما
وقدم عليهما
مولى لبني
هاشم يقال له
بديل بن أبي
مريم بتجارة
ومعه جام من فضة
يريد به الملك
وهو عظم
تجارته فمرض
فأوصى إليهما
وأمرهما أن
يبلغا ما ترك
أهله قال تميم
فلما مات
أخذنا ذلك
إلجام فبعناه
بألف درهم ثم اقتسمناه
أنا وعدي بن
بداء فلما
قدمنا إلى أهله
دفعنا إليهم
ما كان معنا
وفقدوا إلجام
فسألونا عنه
فقلنا ما ترك
غير هذا وما
دفع إلينا
غيره قال تميم
فلما أسلمت
بعد قدوم رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
المدينة
تأتمت من ذلك
فأتيت أهله
فأخبرتهم
الخبر وأديت
إليهم خمسمائة
درهم
وأخبرتهم أن
عند صاحبي
مثلها فأتوا
به رسول الله
صلى الله عليه
وسلم فسألهم البينة
فلم يجدوا
فأمرهم أن
يستحلفوه بما
يقطع به على
أهل دينه فحلف
فأنزل الله {
يا أيها الذين
آمنوا شهادة
بينكم إذا حضر
أحدكم الموت } إلى
قوله { أو
يخافوا أن ترد
أيمان بعد أيمانهم
} فقام
عمرو بن العاص
ورجل آخر فحلفا
فنزعت
الخمسمائة
درهم من عدي
بن بداء
Temîm ed Dâri (r.a.)’den
rivâyete göre, Maide sûresi 106. ayeti; “Ey iman
edenler! Ölüm size yaklaşıp vasiyyette bulunmak üzereyken yapılacak işler için,
kendi aranızda iki dürüst kişi şâhid bulundurun. Yahut evinizden uzakta
seyahatte olup yeryüzünde dolaşırken, ölüm işaretleri baş göstermişse, namazdan
sonra misafir olduğunuz topluluktan, iki kişiyi alıkoyun; ve eğer içinize bir
şüphe düşerse, her birini Allah’a şöyle yemin ettirin: “Bu sözümüzü yakın bir
akrabanın hatırı için de olsa, hiçbir bedel karşılığında satmayacağız ve
Allah’ın huzurunda şâhid olduğumuz hiçbir şeyi gizlemeyeceğiz, yoksa
günahkarlar arasına gireriz.”
Benden ve Adiyy b.
Bedda’dan başka herkes bu ayetin hükmü altına girmekten kurtulmuştur, dedi.
Temim ve Adiyy İslam’dan önce Hıristiyan idiler ticaret için Şam’a gider
gelirlerdi.
Yine bir seferinde
ticaret için Şam’a gelmişlerdi. Adına Büdeyl b. Ebî Meryem denilen Haşim
oğullarının azâdlı kölesi olan bir kimse de ticaret mallarıyla birlikte bunlara
katılmıştı yanında gümüş bir kap vardı ve onu krala satmak istiyordu.
Ticaretinin büyük bir kısmı bu gümüş kap idi. Orada hastalandı ve o iki kişiye
vasiyette bulundu ve bıraktığı eşyaları ailesine teslim etmelerini istedi.
Temim diyor ki: Büdeyl
öldüğü zaman o gümüş kabı alıp bin dirheme satıp parasını ben ve Adiyy b. Bedda
paylaştık. Büdeyl’in ailesine geldiğimizde eşyalarını kendilerine verdik. Gümüş
kabı aradılar ve bize sordular. Biz de sadece bunları bıraktı başka bir şey
vermedi dedik.
Temim dedi ki: Nebi
(s.a.v), Medîne’ye gelip ben de Müslümanlığı kabul edince bu olaydan dolayı
kuşkulandım. Büdeyl’in ailesine gelerek durumu kendilerine anlattım, hisseme
düşen beş yüz dirhemi kendilerine verdim arkadaşımda da bir bu kadar para
olduğunu bildirdim. Adiyy b. Bedda’ı, Rasûlullah (s.a.v.)’e götürdüler.
Rasûlullah (s.a.v.), kendilerinden delil istedi, delil bulamadılar. Kendi
dinlerine göre kutsal saydıkları bir şeye yemin etmelerini emretti. Adiyy ise
yemin etti. Bunun üzerine Maide sûresi: 105 - 108. ayetleri nazil oldu: “Ey iman edenler! Siz yalnız kendinizden sorumlusunuz.
Eğer siz doğru yolda iseniz, sapıklığa düşenler size hiçbir zarar veremezler.
Hepinizin dönüşü Allah’a olacaktır. Ve o zaman Allah size hayatta yapmış
olduğunuz herşeyi bildirecektir.”
“Şâhidliği gereği gibi
yapmalarına yahut yeminlerinden sonra, yalancılıklarının ortaya çıkıp,
yeminlerinin reddedilmesinden korkmalarına, en uygun olan budur. Öyleyse
hayatınızı Allah ve kitabıyla tanzim edin ve O’na kulak verin. Zira Allah,
yoldan çıkmışlar topluluğuna, rehberlik ederek doğru yolu göstermez.” Amr b. Âs
ile bir başkası kalkıp yemin ettiler ve böylece Adiyy b. Bedda’dan beş yüz
dirhem alınmış oldu.
Tirmizî rivâyet etmiştir.
قال أبو عيسى
هذا حديث غريب
وليس إسناده
بصحيح وأبو
النضر الذي
روى محمد بن
إسحاق هذا
الحديث هو
عندي محمد بن
السائب
الكلبي يكنى
أبا النضر وقد
تركه أهل
الحديث وهو
صاحب التفسير
سمعت محمد بن
إسماعيل يقول
محمد بن
السائب الكلبي
يكنى أبا
النضر ولا
نعرف لسالم
أبي النضر المدني
رواية عن أبي
صالح مولى أم
هانئ وقد روي
عن بن عباس
شيء من هذا
على الاختصار
من غير هذا
الوجه
Tirmizî: Bu hadis
garibtir. Senedi sahih değildir. Muhammed b. İshâk’ın bu hadisi kendisinden
rivâyet ettiği Ebû’n Nadr, bence Muhammed b. Sâib el Kelbî’dir. Ebû’n Nadr
künyesi ile anılıyor. Hadisçiler bu adamı terk etmişlerdir. Kendisinin tefsiri
vardır. Muhammed b. İsmail’den şöyle dediğini işittim: Muhammed b. Sâib el
Kelbî; Ebû’n Nadr künyesiyle anılır. Sâlim’in, Ebû’n Nadr el Medenî’den ve Ümmü
Hanî’in azâdlısı Ebû Salih’den hadis rivâyet ettiğini bilmiyoruz. İbn Abbâs’tan
başka bir şekilde kısa olarak bu hadis rivâyet edilmiştir.