DEVAM: 15- UMRA (“ÖMÜR
BOYU” VEYA “ÖMÜRLÜK”) ŞEKLİNDE YAPILAN BAĞIŞLAR CAİZ MİDİR?
حدثنا
الأنصاري
حدثنا معن
حدثنا مالك عن
بن شهاب عن
أبي سلمة عن
جابر أن النبي
صلى الله عليه
وسلم قال أيما
رجل أعمر عمرى
له ولعقبه فإنها
للذي يعطاها
لا ترجع إلى
الذي أعطاها لأنه
أعطى عطاء
وقعت فيه
المواريث
Câbir (r.a.)’den
rivâyete göre, Nebi (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Her hangi bir kimseye veya
çocuklarına Umra (ömürlük) diyerek bir mülk verilirse o mülk verilen
kimsenindir, veren kimseye dönmez çünkü miras geçerli olan bir bağışta
bulunmuştur.”
Diğer tahric: Buhârî,
Hibe; Müslim, Hibat
قال أبو عيسى
هذا حديث حسن
صحيح وهكذا
روى معمر وغير
واحد عن
الزهري مثل
رواية مالك
وروى بعضهم عن
الزهري ولم
يذكر فيه
ولعقبه وروي
هذا الحديث من
غير وجه عن
جابر عن النبي
صلى الله عليه
وسلم قال
العمرى جائزة
لأهلها وليس
فيها لعقبه
وهذا حديث حسن
صحيح والعمل
على هذا عند
بعض أهل العلم
قالوا إذا قال
هي لك حياتك
ولعقبك فإنها
لمن أعمرها لا
ترجع إلى
الأول وإذا لم
يقل لعقبك فهي
راجعة إلى
الأول إذا مات
المعمر وهو
قول مالك بن
أنس والشافعي
وروي من غير
وجه عن النبي
صلى الله عليه
وسلم قال العمرى
جائزة
لأهلها
والعمل على
هذا عند بعض
أهل العلم قالوا
إذا مات
المعمر فهو
لورثته وإن لم
تجعل لعقبه
وهو قول سفيان
الثوري وأحمد
وإسحاق
Tirmizî: Bu hadis
hasen sahihtir. Ma’mer ve başkaları Zührî’den Mâlik’in rivâyetine benzer
şekilde rivâyet etmişlerdir. Bazıları da Zührî’den rivâyet ederek “akıbîhi”
(çocuklarına) kelimesini zikretmemişlerdir.
Yine bu hadis başka
bir şekilde Câbir’den şöyle de rivâyet edilmiştir: “Umra sadece yapılan kimse
için caizdir.” Çoluk çocuğuna ve zürriyetine geçmez bu hadis hasen sahihtir.
Bazı ilim adamlarının uygulaması bu hadise göre olup şöyle derler: “Umra yapan
kimse; hayatta olduğu sürece senin ve çoluk çocuğunun derse o mal o kimseye ait
olur ve umrayı yapana geri dönmez. Fakat senin çoluk çocuğunundur demezse umra
yapan kimseye umra yapılan ölünce geri döner.” Mâlik b. Enes ve Şâfii bu
görüştedir.
Nebi sallallahu Aleyhi
ve sellem’den başka şekilde “Umra yapılan kimse için caizdir” buyruğu da vardır ki bazı ilim adamları da uygulamalarını
bu hadise göre yaparlar ve derler ki: Umra yapılan kimse öldüğünde o mal
varislerine denmemiş olsa bile o kimsenin veresesine geçmiş olur. Sûfyân es
Sevrî, Ahmed ve İshâk bu görüştedirler.
AÇIKLAMA:
Umra: Bir kimsenin bir
başkasına ömrü olduğu süre bu mülkü ona bağışladım veya ben sağ oldukça bu
mülkü ona bağışladım veya ben sağ olduğum müddetçe bu mülkü ona bağışladım
şeklindeki bağış şeklidir bazen ölümünden sonra benimdir, bazen ölümümden sonra
varislerimindir şeklinde ilaveler de yapılabilen cahiliye dönemi bağış
modellerindendir. Çok değişik hükümleri vardır; detaylı bilgi için fıkıh
kitaplarına bakılmalıdır.