DEVAM: 26- ALIŞVERİŞ
YAPANLAR BİRBİRLERİNDEN AYRILMADIKÇA MUHAYYERDİRLER
حدثنا محمد
بن بشار حدثنا
يحيى بن سعيد
عن شعبة عن
قتادة عن صالح
أبي الخليل عن
عبد الله بن الحارث
عن حكيم بن
حزام قال قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم البيعان
بالخيار ما لم
يتفرقا فإن
صدقا وبينا
بورك لهما في
بيعهما وإن
كتما وكذبا
محقت بركة
بيعهما
Hakîm b. Hızâm
(r.a.)’den rivâyete göre, şöyle demiştir: Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: “Alışveriş
yapanlar birbirlerinden ayrılmadıkları sürece alışverişi gerçekleştirmek veya
vazgeçmek konusunda muhayyerdirler. Müşteri ve satıcı mal ve para konusunda
doğru sözlü olurlar ve her şeyi açık bir şekilde ortaya koyarlarsa bu
alışverişlerinde bereket olur. Her iki taraf ta mal ve para konusunda bazı
özellikleri gizlerler ve yalan söylerlerse alışverişlerindeki bereket
giderilir.”
Diğer tahric: Buhârî,
Buyu’; Müslim, Buyu’
هذا حديث
صحيح وهكذا
روي عن أبي
برزة الأسلمي أن
رجلين اختصما
إليه في فرس
بعد ما تبايعا
وكانوا في
سفينة فقال لا
أراكما
افترقتما
وقال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
البيعان
بالخيار ما لم
يتفرقا وقد
ذهب بعض أهل
العلم من أهل
الكوفة
وغيرهم إلى أن
الفرقة
بالكلام وهو
سفيان الثوري
وهكذا روي عن
مالك بن أنس
وروي عن
المبارك أنه
قال كيف أرد
هذا والحديث
فيه عن النبي
صلى الله عليه
وسلم صحيح
وقوى هذا
المذهب ومعنى
قول النبي صلى
الله عليه
وسلم إلا بيع
الخيار معناه
أن يخير
البائع
المشتري بعد
إيجاب البيع
فإذا خيره
فاختار البيع
فليس له خيار
بعد ذلك في
فسخ البيع وإن
لم يتفرقا
هكذا فسره
الشافعي
وغيره ومما
يقوي قول من
يقول الفرقة
بالأبدان لا
بالكلام حديث
عبد الله بن
عمرو عن النبي
صلى الله عليه
وسلم
Tirmîzî: Bu hadis
sahihtir. Ebû Berze el Eslemî’den de şu şekilde rivâyet edilmiştir. İki adam
bir at alışverişi yaptıktan sonra ihtilaf ederek Ebû Berze’ye müracaat ettiler
o anda her ikiside bir gemi içerisinde bulunuyorlardı. Ebû Berze dedi ki:
Görüyorum ki birbirinizden ayrılmamış durumdasınız dolayısıyla Rasûlullah
(s.a.v.)’in “Satıcı ve müşteri birbirlerinden ayrılmadıkça muhayyerdirler.”
Hadisine göre alışverişi bitirebilirsiniz veya vazgeçersiniz.
Küfelilerden ve
başkalarından bazı ilim adamları “Alıcı ve satıcının ayrılması” demek; konuyu
ve sözü değiştirmek demektir derler. Sûfyân es Sevrî bu görüştedir. Mâlik b.
Enes’den de aynı şekilde rivâyet edilmiştir.
İbn’ül Mübarek’den de
şöyle dediği aktarılmıştır: “Ayrılmanın sözle değil bedenlerle olduğuna dair
görüşü nasıl reddedebilirim” bu konuda Peygamber (s.a.v.)’den sahih hadis
rivâyet edilmiş iken bu hadis bu görüşü desteklemektedir.
Peygamber (s.a.v.)’in
hadisinde geçen Muhayyerlik satışı olursa o başka…” sözünün manası satıcının alışverişi
bitirdikten sonra müşteriyi alıp almamakta muhayyer bırakmasıdır. Müşteri
bundan sonra müşteriyi alıp almamakta muhayyer bırakmasıdır. Müşteri bundan
sonra satışı seçerse bedenen ayrılmamış bile olsalar müşterinin satıştan
vazgeçme hakkı yoktur. Şâfii ve başkaları da bu sözü böyle yorumlamışlardır.
“Ayrılmak bedenledir sözle değil” diyenlerin sözünü destekleyen delillerden
biride Abdullah b. Amr’ın, Peygamber (s.a.v.)’den rivâyet ettiği hadistir.