UMDETU’L AHKAM

YEMİNLER VE ADAKLAR

ADAĞIN YERİNE GETİRİLMESİNİ EMİR BABI

4211-1/1- ... Sa'd b. Ubade annesinin üzerine borç olan ve onu yerine getiremeden vefat eden annesinin bir adağı hakkında fetva sordu Rasülullah (s.a.v.): "Onu annenin yerine sen yerine getir" buyurdu.

Açıklama:

"Sa'd b. Ubade annesının borcu olan ve yerine getirmeden önce vefat ettiği bir adağı hususunda Rasülullah (s.a.v.)'den fetva sordu. Rasülullah (s.a.v.)'de: "Onun adağın! onun yerine sen getir" buyurdu.

Müslümanlar adakta bulunmanın sahih olduğu ve eğer adak ile yerine getirilmesi adanan husus bir itaat ise gereğini yerine getirmenin vacip olduğu üzerinde icma etmişlerdir. Şayet masiyet olan bir hususu yahut da pazara girmek gibi mübah olan bir hususu adayacak olursa böyle bir adak olmaz ve bize (Şafii mezhebine) göre bunun için keffaret gerekmez. İlim adamlarının büyük çoğunluğu da böyle demiştir. Ahmed ve bir grup ilim adamı ise bundan dolayı yemin keffareti gerekir demişlerdir.

Rasülullah (s.a.v.)'in: "O adağı onun yerine sen getir" buyurması ölen kimsenin yerine getirmesi gereken (vacip) hakların yerine getirilmesi gerektiğine bir delildir. Mali hakların yerine getirilmesi hususu üzerinde icma vardır. Bedeni haklarda ise görüş ayrılığı bulunmaktadır. Ayrıca Şafii ile bir kesimin kanaatine göre ölü hakkında vacip (farz) olan zekat, keffaret ve adak gibi mali hakların yerine getirilmesi icap eder. İster bunları vasiyet etmiş olsun, ister etmemiş olsun, insanlara olan borç gibi. Malik, Ebü Hanife ve Mezheblerine mensup ilim adamları ise bunları vasiyet etmesi hali dışında bunların hiçbirisini yerine getirmek gerekmemektedir. Maliki mezhebi alimleri ise eğer vasiyet etmemiş ise zekat hususunda görüş ayrılıkları vardır demişlerdir. Allah en iyi bilendir.

Kadı Iyaz, dedi ki: İlim adamları Sa'd'ın annesinin burada sözü geçen adağının ne olduğu hususunda farklı kanaatlere sahiptir. Bunun mutlak bir adak olduğu söylendiği gibi bir oruç olduğu, bir köle azad etmek olduğu, bir sadaka vermek olduğu dahi söylenmiştir. Her bir görüşün sahibi, Sa'd'ın annesi olayı hakkında gelmiş çeşitli hadisleri delil göstermişlerdir. Kadı Iyaz devamla, dedi ki:

Bununla birlikte adağının bu hadislerde sözü geçenlerden farklı olması ihtimali de vardır. Daha güçlü görülen bu adağın ya mal ile ilgili ya da müphem (belirsiz) bir adak olduğudur. Bunu ise Darakutni'nin rivayet ettiği Malik yoluyla gelen hadis-i şerifdir. Bu hadise göre Nebi (s.a.v.) ona: ';4nnen adına su dağıt" buyurmuştur. Onun adına oruç tutma ile ilgili hadisleri bu sanat erbabı olan kimseler senedinde ve metninde ravilerinin ihtilafı ve çokça muzdarip olması dolayısı ile illetli kabul etmişlerdir.

"Onun adına köle azad edeyim mi?" rivayetini nakledenlerin bu rivayeti de uygun bir rivayettir. Çünkü köleyi hürriyetine kavuşturmak da mal ile ilgili bir adaktır. Bununla beraber onun köle hürriyetine kavuşturmak yükümlülüğünün olduğuna dair kesin bir ifade taşımamaktadır. Allah en iyi bilendir.

Şunu bilelim ki, hem bizim mezhebimizin hem cumhurun görüşüne göre mirasçı kimsenin eğer mali bir adak değil ise ölü üzerine vacip olan adağı yerine getirmek zorunda değildir. Yine adağın mali bir adak olmakla birlikte geriye terikesi yoksa da yükümlü değildir. Ama bunu yerine getirmesi onun için müstehab olur.

Zahiri Mezheb alimleri ise Sa'd (radıyallahu anh)'ın rivayet ettiği bu hadis dolayısı ile onu yerine getirmesi gerekir. Bizim delilimiz mirasçı olan kimsenin böyle bir yükümlülüğü üzerine almadığından dolayı bunun bağlayıcı olmayacağıdır. Diğer taraftan Sa'd'ın hadisi onun bu adağı annesinin terikesinden yerine getirdiği yahut da kendisinin bir teberru (bağış) olmak üzere bunu ifa ettiği anlamına gelme ihtimali de vardır. Diğer taraftan hadis-i şerifte onun bunu yerine getirmek ile yükümlü tutulduğu nu ortaya koyan açık bir ifade de bulunmamaktadır. Allah en iyi bilendir.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

KA'B BİN MALİK'İN VE İKİ ARKADAŞININ TEVBE ETMESİ HADİSİ BABI