|
UMDETU’L AHKAM |
TALAK / BOŞANMA |
|
KAİF (DENİLEN İZ SÜREN VE BENZERLİKLERDEN ANLAYAN)
KİMSENİN ÇOCUĞUN NESEBİNİ TESPİT ETMESİ İLE AMEL ETMEK BABI |
3602-38/1- Bize Yahya b.
Yahya ve Muhammed b. Rumh tahdis
edip dedi ki: Bize Leys haber verdi. Bize Kuteybe b. Said de tahdis etti, bize Leys, İbn Şihab'dan tahdis
etti, o Urve'den, o Aişe'den
şöyle dediğini rivayet etti:
Rasulullah (s.a.v.) yüzünün çizgileri parlayarak sevinçli bir halde
yanıma girdi ve: "Gördün mü? Mücezziz az önce Zeyd b. Harise ile Üsame b. Zeyd'e baktı da bu ayaklar hiç şüphesiz birbirindendir,
dedi" buyurdu.
Açıklama:
"Aişe (radıyallahu anha) dedi ki: Rasulullah
(s.a.v.) yüzünün çizgileri parlayarak sevinçli bir halde yanıma girdi...
buyurdu." Dil bilginleri der ki: Te harfi fethalı, re harfi ötreli olarak:
"tebruku" sevinçten aydınlık saçıyor, ışık
saçıyor demektir. Esarır ise alındaki çizgiler
demektir. Bunun tekili: sir ve sürur diye, çoğulu:
esrar diye gelir. Çoğulun çoğulu ise esarır'dir.
Mucezziz, sahih ve meşhur şekli ile böyle telaffuz edilir. Kadı, Darakutni ve Abdulgani'den her
ikisinin İbn Cureye'den ilk
ze harfinin fethalı
okunacağını (Mücezzez) diye naklettiklerini
söylemektedir. İbn Abdü'l-Berr ile Ebu Ali elGassani'den rivayete göre ise İbn
Cureye adının Muhriz
olduğunu söylemiştir. Doğrusu ise birincisidir. Mücezziz,
Müdlic oğullarındandır. İlim adamlarının dediklerine
göre kıyafet ilmi, Müdlk oğulları ile Esed oğulları arasında yaygın olup Araplar onların bu işi
bildiklerini itiraf ediyorlardı.
"Az önce baktı"
yani biraz önce şu ana göre uzak olmayan yakın bir zamanda demektir.
Kadı Iyaz dedi ki: el-Mazeri dedi ki: Cahiliye döneminde insanlar kendisi oldukça siyah
olduğundan babası Üsame de beyaz tenli olduğundan
ötürü nesebine dil uzatıyorlardı. Ebu Davud da Ahmed b. Salih'den böyle demiştir. Fakat bu kaH
denilen benzerliklerden anlayan kişi renklerinin farklılıklarına rağmen
nesebinin Zeyd'den geldiğini hükmedince cahiliye dönemi insanları da kaiflerin
sözlerine itibar ettiklerinden ötürü Nebi (s.a.v.) de bu işe sevindi. Çünkü bu halonların nesebine dil uzatmalarına engelolacaktı.
Kadı Iyaz dedi ki: Ahmed b. Salih'den başkası ise şöyle demektedir: Zeyd
beyaz tenli idi. Üsame'nin annesi olan ve adı Bereke olan Ümmü Eymen ise Habeşli siyahi bir kadın idi. O da nesebi itibari
ile Mihsan b. Sa'lebe b. Amr b. Husayn b. Malik b. Seleme
b. Amr b. en-Nu'man kızı Bereke'dir. Allah en iyi bilendir.
İlim adamları kaif denilen bu gibi uzmanların sözleri ile amel edilip
edilmeyeceği hususunda ihtilaf etmişlerdir. Ebu Hanife ve arkadaşları ile Sevri
ve İshak bunu kabul etmezken, Şafii ve birçok ilim
adamı kabul etmiştir. Malik'den meşhur olan görüşü
ise cariyeler hakkında kabul edileceği, hür kadınlar hakkında kabul
edilmeyeceği, şeklinde, ondan gelen bir başka rivayete göre ise, her ikisi
hakkında kabul edilir, şeklindedir.
Şafii'nin delili muharrizin söz konusu edildiği bu hadis-i şerifdir. Çünkü Nebi (s.a.v.) ümmeti arasında şüpheye
düşülmesi halinde nesebleri ayırd
edebilecek bir kişinin bulunmasından dolayı sevinmişti. Eğer bu şekilde kıyafet
bilgisi batıl olsaydı bundan dolayı sevinmesi söz konusu olmazdı. Kıyafet
uzmanlarının görüşlerini kabul edenler bu uzmanın adaletli olmasının şart
olduğunu da ittifakla kabul etmişlerdir. Fakat tek bir kişi ile yetinilip yetinilmeyeceği
hususunda farklı kanaatlere sahiptirler. Mezheb
alimlerimize göre daha sahih kabul edilen görüş tek bir ka
if ile yetinileceği
şeklindedir. Maliki mezhebinden ibnu'l-Kasım da böyle
demiştir. Malik ise iki kişi olmasını şart koşmuşlardır. Bazı Mezheb ''alimlerimiz de bu görüştedir.
Bu hadis ise bir kişi
ile yetinilebileceğine delildir.
Mezheb ''alimlerimiz bu işin özelolarak
Müdlic oğullarının uzmanlık alanı olduğu hususunda ihtilaf
etmişlerdir. Ama daha sahih olan, onlara özel olmadığıdır. ittifakla kabul
ettiklerine göre bu uzman kişinin bu hususta oldukça bilgili ve deneyimli
olmasını şart koşmuşlardır.
Kaif'in hükmünün kabul edileceğini söyleyenler şu husus üzerinde
de ittifak etmişlerdir. Onun görüşü ancak saygı duyulan iki cimanın
söz konusu olup hangisine hüküm verileceği tespit edilemeyen hallerde söz
konusudur. Örnek olarak bir cariyeyi satın alan ile onu satan bu satılan cariye
ile birincisinden istibrası yapılmadan önce temiz
iken cima edip de çocuk ikincisi ile cima ettiği zamandan itibaren altı ay ve
daha uzun bir süre ve birincisinin cimasından ise dört yıldan erken bir süre
içinde çocuk doğurması hali buna örnektir. Biz bu durumda kaif
denilen uzmana müracaat edip o da bu çocuğun bu iki kişiden birisine ait
olduğuna hüküm verirse çocuk o kişinin olur.
Eğer içinden
çıkamayacak yahut çocuğun ikisinden de olmadığına hüküm verecek olursa çocuk büluğa erinceye kadar terk edilir, kendisi ikisinden
hangisine daha çok eğilim duyarsa kendisini ona nisbet
eder. Eğer kaif çocuğu ikisinden birisine ait görürse
Ömer b. Hattab, Malik ve Şafii'nin görüşüne göre
baliğ oluncaya kadar bırakılır ve ikisi arasından kime eğilim duyarsa kendisini
ona nisbet eder. Ebu Sevr
ve Sahnun ise her ikisinin de çocuğu olur
demişlerdir. Maliki mezhebinden Macişun ile Muhammed
b. Mesleme ise ikisinden hangisine daha çok
benziyorsa onun mezhebine katılır. ibn Mesleme ise: Önce cima edenin bilinmesi hali müstesna o
taktirde onun nesebine katılır demiştir.
Kime ait olduğu
tartışmalı çocuk hakkında kaif denilen uzmanın
kanaatini kabul etmeyenler de farklı görüşlere sahiptir. Ebu
Hanife'nin dediğine göre onun ile ilgili anlaşmazlık
içerisinde bulunan iki kişiye de nisbet edilir. Şayet
onun hakkında iki kadın anlaşmazlığa düşecek olursa o ikisine de nisbet edilir. Ebu Yusuf ve
Muhammed ise iki erkeğe nisbet edilirken kadında
birine nisbet edilir demişlerdir. İshak
ise ikisi arasında kur'a çekilir demiştir.
3604-40/3- Bunu bize Mansur b. Ebu Muzahim
de tahdis etti, bize İbrahim b. Sa'd,
ez-Zührı'den tahdis etti, o
Urve'den, o Aişe'den şöyle
dediğini rivayet etti: Rasulullah (s.a.v.)'in hazır
bulunduğu bir sırada bir kaif içeri girdi. Üsame b. Zeyd ile Zeyd b. Harise ise uzanmış yatıyorlardı. Bu kaif: Bu ayaklar birbirlerindendir deyince bundan dolayı
Nebi (s.a.v.) sevindi ve bu hoşuna gitti. Bunu Aişe'ye
de haber verdi.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: