|
UMDETU’L AHKAM |
VAKIF – HİBE |
|
BAĞIŞ YAPARKEN ÇOCUKLAR ARASINDA ADALETLİ OLMAK |
4157-13/5- ... o en-Numan b. Beşir'den şöyle dediğini
rivayet etti: Babam bana malından bir miktar tasadduk
(bağış)da bulundu. Annem Revaha kızı Amre de: Rasulullah (s.a.v.)'i
şahit tutmadığın sürece ben kabul etmem" dedi. Bunun üzerine babam bana
yaptığı bağışa şahitlik etmesi için Nebi (s.a.v.)'in yanına gitti. Rasulullah (s.a.v.) ona: "Bütün çocuklarına aynısını
yaptın mı" buyurdu. O: Hayır deyince Rasulullah
(s.a.v.): ''Allah'tan korkun ve çocuklarınız arasında adaletli olun"
buyurdu. Sonra babam geri döndü ve o sadakayı geri aldı.
4161-17/9- ... oNuman b. Beşir'den şöyle
dediğini rivayet etti: Babam beni taşıyarak Rasulullah
(s.a.v.)'in huzuruna götürdü ve: Ey Allah'ın Rasulü!
Benim Numan'a kendi malımdan şunu ve şunu
bağışladığıma şahit ol, dedi. O: "Numan'a
bağışladığının aynısını bütün çocuklarına da bağışladın mı" buyurunca
babam: Hayır, dedi. Allah Rasulü: "O halde buna
benden başkasını şahit tut" buyurduktan sonra: "Hepsinin sana karşı
iyi davranmalarının aynı olması seni memnun eder mi?" diye sorunca babam:
Elbette deyince, Allah Rasulü: "O halde böyle
yapma" buyurdu.
Açıklama:
Bu hadisten çeşitli
hükümler anlaşılmaktadır:
1. Baba çocuklarına
yapacağı bağışta eşit davranmalıdır. Onların herbirine
diğerinin aynısını bağışlamalı ve herhangi birisine fazla vermeyip, erkek ve
dişi arasında eşitlik sağlamalıdır. Bazı Mezheb
''alimlerimiz: Bir erkeğe iki dişinin payı gibi verilir demiş olmakla birlikte
sahih ve meşhur olan hadisin zahiri dolayısı ile erkek ve kız arasında eşitlik
sağlayacağıdır. Eğer birilerine fazla verecek yahut birilerine diğerinden daha
az bağışta bulunacak olursa Şafii, Malik ve Ebu Hanife'nin mezhebine göre bu mekruhtur, haram değildir,
hibe de sahih olur.
Tavus, Urve, Mücahid, Sevri, Ahmed, İshak
ve Davud ise bu haramdır demişler ve: "Ben zulme
şahitlik etmem" rivayetini ve bunun dışındaki rivayetlerde geçen hadis
lafızlarını delil göstermişlerdir.
Şafii ve ona muvafakat
edenler de Rasulullah (s.a.v.)'in:
"Buna benden
başkasını şahit tut" buyruğunu delil göstererek şunu söylemişlerdir: Eğer
bu haram ya da batıl olsaydı böyle bir söz
söylemezdi. Şayet o bu sözünü tehdit olmak üzere söylemiştir denilecek olursa
biz de şöyle deriz: Şeriat koyucunun kelamında aslolan
böyle olmamasıdır. Bununla birlikte yap kişinin mutlak olarak kullanılması
halinde vücub (farziyet) ya da mendubluk ifade etme
ihtimali vardır. Eğer buna imkan olmazsa o taktirde mÜbahlık
anlaşılır.
Rasulullah (s.a.v.)'in: "Ben haksızlığa şahitlik etmem"
buyruğundan da bunun haram olduğu anlaşılmaz. Çünkü haksızlık (cevr) eşitlik ve itidalden uzaklaşmak demektir. itidalin
sınırları dışına çıkan her bir şey haksızlıktır. Haram yahut mekruh olsun fark
etmez. Daha önce yaptığımız açıklamalar ile Nebi (s.a.v.)'in: "Buna benden
başkasını şahit tut" buyruğunun haram olmadığına delalet ettiği açıklık
kazanmış bulunmaktadır. O halde buradaki zulmün tenzihen
mekruh olduğu şeklinde tevil edilmesi gerekmektedir.
2. Bu hadiste çocukların
bir kısmını dışarıda tutarak bazılarına bir şeyler hibe etmenin sahih olduğu,
eğer buna yaptığı bağışın bir benzerini diğerlerine yapmayacak olur ise de
birincisine yaptığı bağışı geri almanın müstehab
olduğu hükmü anlaşılmaktadır. Mezheb alimlerimizin,
dediklerine göre birincisine yaptığı bağışın bir benzerini diğerlerine de
yapması müstehab olur. Şayet bunu yapmayacak olursa
birincisine yaptığı bağışı geri alması müstehab
olmakla birlikte vacip değildir.
3. Babanın çocuğuna
yaptığı hibeden vazgeçip onu geri alması caizdir.
"Çocuklarınız
arasında adaletli olun" Kadı Iyaz, dedi ki: Biz
buradaki (adaletli olun) buyruğunu be harfi ile mukarebe
kökünden "karibu" şeklinde bir de kıran
kökünden gelecek şekilde "karinu: onları denk
tutun" diye rivayet etmiş bulunmaktayız. Her ikisinin anlamı da doğru
olup, onlara yaptığınız bağışın aslında ve miktarında aralarında eşitlik
sağlayın demektir.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: