İCMA':
1. Edille-i şer'iyyenin
(din bilgilerinin elde edildiği delîllerin, kaynakların) üçüncüsü. Bir asırda
yaşayan müctehid denilen derin alimlerin bir mes'elenin hükmünde birleşmeleri, ictihadlarının
birbirine uygun olması.
Hicrî dördüncü asırdan
sonra mutlak müctehîd yetişmediği için icma' da kalmamıştır. Bu sebeble icma'
denilince Eshab-ı kiramın, Tabiîn'in ve Tebe-i tabiînin icma'ı anlaşılır.
(İbn-i Abidîn)
Bir şeyi Eshab-ı kiram icma'
ile bildirmedi ise, Tabiîn'in sözbirliği bu şey için icma' olur. Tabiîn de bu
şeyi icma' ile bildirmedi ise, Tebe-i tabiînin sözbirliği bu şey için icma'
olur. Çünkü bu üç asrın alimleri yani müctehidleri hadîs-i şerîf il e
övülmüştür. Bunlara selef-i salihîn denilir. (İbn-i Abidîn)
Dinde zarurî olan yani
cahillerin de bildikleri icma' bilgilerine inanmayan kimsenin îmanı gider.
(İbn-i Abidîn)
-------------
Asıl anlam böyle
açıklandıktan sonra günümüzde İcma-i Ulema, İcma-i Ümmet gibi İcma’nın daha
alt, ancak yinede önemli geçerliği olan kavramlarını da bilmekte fayda var.
Zira Mutlak Müctehidler aruk yoksada kıyas yolu ile ve muhakkik alimlerce
ortaya çıkarılan ve hadislerle delillendirilebilen meseleler vardır. Değişen
şartlar vardır. Bu tür meselelerde de muhakkik alimlerin birleşmesi çok
önemlidir. Tabi gerçek icma’ a ters düşmemek kaydı ile. (Mahir)
-------------
2. Beş vakit namazın
farz oluşu, zinanın haram oluşu gibi ictihad lazım olmayan ve dinde açıkça
bildirilen şeyleri alim olan, olmayan her müslümanın bilmesi, böyle
olduklarında sözbirliği yapmaları.
Zaruriyyat-ı dîniyyeden
yani dînin temel bilgilerinden olup, her müslümanın mutlak bilmesi lazım olan
bilgilerde müctehid olmayanların icma'ı da muteberdir. Ancak bu, onların icma'ı
olmazsa, bu hükümler sabit olmaz demek değildir. Bu kısım icma', üze rinde
icma' yapılan hususun her müslüman tarafından bilindiğini, bu sebeple her
müslümanın bunları bilip öğrenmesinin lazım olduğunu, bilmiyerek de olsa
bunları yerine getirmemenin caiz olmadığını ifade içindir. (Molla Hüsrev,
Serahsî, Hadimî)
İMAM ŞAFİİ’NİN EL-UMM DAKİ İCMA’
AÇIKLAMASI
İcma ve icma'a Göre Hüküm Vermek – İMAM KURTUBİ (Bakara
143)