MUĞNİ’L-MUHTAC

ET’İME / YİYECEKLER

 

1. KARA HAYVANLARI

 

Denizde yaşayan hayvanlardan balık her nasıl ölmüş olursa olsun helaldir. Daha doğru görüşe göre diğer deniz hayvanları da böyledir. Zayıf bir görüşe göre böyle değildir. Zayıf bir başka görüşe göre bu hayvanın karadaki benzeri yeniliyorsa helal olur aksi takdirde köpek ve eşekte olduğu gibi helal olmaz.

 

1. "Deniz hayvanı" sadece suda yaşayan hayvan olup suyun dışında yaşaması tıpkı boğaz ı kesilmiş hayvanın [bir anlık] yaşaması gibidir. Deniz hayvanları içinde balık türlerinde olduğu gibi ciğeri bulunmayan hayvanlar olduğu gibi kurbağada olduğu gibi ciğeri olanlar da vardır. Kurbağa su ve havayı birlikte bulundurur.

 

Not:  Kazvinl'nin İbn Ömer'den naklettiğine göre Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

 

"Allah yeryüzünde bin ümmet yaratmış olup bunların altı yüzü denizde dört yüzü karadadır. "(Suyuti, Cem'u'l-cevami', hadis no: 4829)

 

Mukatil bin Hayyan şöyle demiştir: "Allah'ın yarattığı seksen bin alem vardır. Bunların kırk bini denizde kırk bini karadadır."

 

2. Deniz hayvanları içinden -meşhur şekliyle- balıklar her nasıl ölmüş olursa olsun helaldir. Bu balıklar ister kendiliğinden ölsün ister taş vurması, avcının darbesi veya suyun çekilmesi gibi görünen bir sebeple ölsün isterse suyun üzerine ölü olarak çıkmış olsunlar fark etmez. Çünkü Yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Denizin avı ve yiyeceği size helal kılınmıştır." [Maide, 96] Bununla kastedilen denizde avlanılan ve deniz ürünlerinden yenilenlerdir.

 

Sahabenin çoğunluğu şöyle demiştir: "Denizin yiyeceği suyun yüzüne vuran hayvanlardır." Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.)'in şu hadisi de buna işaret etmektedir:

 

> "Denizin suyu temizleyici, ölüsü de helaldir. "(Ebu Davud, Taharet, 83; Tirmizi, Taharet, 59)

 

Balina ile ilgili olan sahih hadiste belirtildiğine göre bir grup sahabe bir balinayı deniz kıyısında ölmüş halde buldular ve bundan yediler. Bundan bir miktar Resulullah (s.a.v.)'a da getirdiler ve o da bundan yedi. (Müslim, Sayd ve Zebaih, 4974; Ebu Davud, Et'ime, 3840)

 

3. Suyun yüzüne vurmuş ölü hayvan şişmiş olur da bunu yeme halinde rahatsızlık vermesinden korkulursa o zaman yenilmesi zaruret sebebiyle haram olur. Bunu Cüveyni ve Şaşi belirtmiştir.

 

Not:  Nevevi'nin ifadesinden hayvanı yemenin helal olmasının onun ölmesine bağlı olduğu gibi bir anlam anlaşılmaktaysa da bu kastedilmemiştir. Avlanma ve hayvan kesimi bölümünde geçtiği üzere kişinin canlı olan balığı yutması helal olduğu gibi küçük balıkları içini yarmaksızın [ve temizlemeksizin] yemek de helaldir. Buna göz yumulur. Bir balığın karnında başka bir balık bulun sa o içerideki balık değişime uğramadığı sürece onu yemek helal olur aksi taktirde -artık bir kusmuk hükmünde olacağından- yemek haram olur.

 

4. Kapibara [deniz domuzu] ve fok balığı [deniz köpeği] gibi, bilinen balık suretinde olmayan diğer deniz hayvanları[nı yemenin hükmü nedir? Bu konuda mezhep içinde birkaç görüş bulunmaktadır:]

 

Birinci görüş

 

Daha doğru olan ve İmam Şafii tarafından belirtilen görüşe göre helaldir. Çünkü yukarıda geçen ayet ve hadiste herhangi bir kayıt yoktur. Hz. Ebubekir'den rivayet edildiğine göre o şöyle demiştir: "Suda ölen her hayvanı Allah sizin için boğazlamıştır. "(Beyhaki, Sayd ve zebaih, 9, 252)

 

İkinci görüş

 

[Zayıf] bir görüşe göre bunlar helal değildir; çünkü bunlara "balık" adı verilmez.

 

Yukarıdaki ilk görüşe göre [balık suretinde olmayan] deniz hayvanlarını boğazlamak şart değildir; çünkü bunlar yalnızca denizde yaşayan hayvanlardır.

 

Not:  Nevevi'nin sözü açık olarak deniz hayvanlarının "balık" ve "balık dışındaki hayvanlar" şeklinde ikiye ayrıldığını göstermektedir. Bu, Ravdatü't-talibin ve eş-Şerhu'l-kebır'de yer alan "balık sözcüğü bütün deniz hayvanları için kullanılır" şeklindeki ifadeye aykırıdır. Bu sebeple ben, Nevevi'nin "ondan" ifadesini "bilinen balık suretinde olan" şeklinde, "diğerleri de böyledir" ifadesini ise "bilinen balık suretinde olmayan" şeklinde yorumladım.

Ravdatü'ttalibın 'deki "bilinen balık suretinde olmayan" ifadesi de bu yorumu desteklemektedir.

 

Üçüncü görüş

 

[Zayıf] bir görüşe göre karada yenilen inek ve koyun gibi hayvanların denizdeki benzerlerini yemek helaldir. Bunun aksine karada yenilmeyen köpek ve eşek gibi hayvanların denizdeki benzerini yemek ise helal değildir. Burada denizdeki hayvanlar karadaki hayvanlara kıyas edilmiştir. Ayrıca [hayvana verilen] isim, [kara hayvanını kapsadığı gibi] deniz hayvanını da kapsadığından ona kara hayvanının hükmü verilmiştir.

 

Bu görüşe göre karada bir benzeri bulunmayan deniz hayvanını yemek helaldir; çünkü sahih hadisler arasında meşhur balina hadisi bulunmaktadır.

 

Karadaki benzeri yenilen bir hayvan boğazlandığında -bu hayvan isterse hem kara hem denizde yaşıyor olsun- bunun helal olduğu konusunda ittifak vardır; çünkü bu durumda o kara hayvanı hükmündedir. Kara hayvanı ise boğazlandığında helal olur. Görüş ayrılığı, benim açıklamamda belirttiğim gibi bunun [boğazlanmaksızın] ölmüş olması halindedir.

 

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

 

2. HEM KARA HEM DENİZDE YAŞAYAN HAYVANLAR