ET’İME / YİYECEKLER |
1. KARA HAYVANLARI
Denizde yaşayan
hayvanlardan balık her nasıl ölmüş olursa olsun helaldir. Daha doğru görüşe göre
diğer deniz hayvanları da böyledir. Zayıf bir görüşe göre böyle değildir. Zayıf
bir başka görüşe göre bu hayvanın karadaki benzeri yeniliyorsa helal olur aksi
takdirde köpek ve eşekte olduğu gibi helal olmaz.
1. "Deniz
hayvanı" sadece suda yaşayan hayvan olup suyun dışında yaşaması tıpkı
boğaz ı kesilmiş hayvanın [bir anlık] yaşaması gibidir. Deniz hayvanları içinde
balık türlerinde olduğu gibi ciğeri bulunmayan hayvanlar olduğu gibi kurbağada
olduğu gibi ciğeri olanlar da vardır. Kurbağa su ve havayı birlikte bulundurur.
Not: Kazvinl'nin İbn Ömer'den naklettiğine göre
Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Allah yeryüzünde
bin ümmet yaratmış olup bunların altı yüzü denizde dört yüzü karadadır.
"(Suyuti, Cem'u'l-cevami', hadis no: 4829)
Mukatil bin Hayyan şöyle
demiştir: "Allah'ın yarattığı seksen bin alem vardır. Bunların kırk bini
denizde kırk bini karadadır."
2. Deniz hayvanları
içinden -meşhur şekliyle- balıklar her nasıl ölmüş olursa olsun helaldir. Bu
balıklar ister kendiliğinden ölsün ister taş vurması, avcının darbesi veya
suyun çekilmesi gibi görünen bir sebeple ölsün isterse suyun üzerine ölü olarak
çıkmış olsunlar fark etmez. Çünkü Yüce Allah şöyle buyurmuştur: "Denizin
avı ve yiyeceği size helal kılınmıştır." [Maide, 96] Bununla kastedilen
denizde avlanılan ve deniz ürünlerinden yenilenlerdir.
Sahabenin çoğunluğu
şöyle demiştir: "Denizin yiyeceği suyun yüzüne vuran hayvanlardır."
Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.)'in şu hadisi de buna işaret etmektedir:
> "Denizin suyu
temizleyici, ölüsü de helaldir. "(Ebu Davud, Taharet, 83; Tirmizi,
Taharet, 59)
Balina ile ilgili olan
sahih hadiste belirtildiğine göre bir grup sahabe bir balinayı deniz kıyısında
ölmüş halde buldular ve bundan yediler. Bundan bir miktar Resulullah (s.a.v.)'a
da getirdiler ve o da bundan yedi. (Müslim, Sayd ve Zebaih, 4974; Ebu Davud,
Et'ime, 3840)
3. Suyun yüzüne vurmuş
ölü hayvan şişmiş olur da bunu yeme halinde rahatsızlık vermesinden korkulursa
o zaman yenilmesi zaruret sebebiyle haram olur. Bunu Cüveyni ve Şaşi
belirtmiştir.
Not: Nevevi'nin ifadesinden hayvanı yemenin helal
olmasının onun ölmesine bağlı olduğu gibi bir anlam anlaşılmaktaysa da bu
kastedilmemiştir. Avlanma ve hayvan kesimi bölümünde geçtiği üzere kişinin
canlı olan balığı yutması helal olduğu gibi küçük balıkları içini yarmaksızın
[ve temizlemeksizin] yemek de helaldir. Buna göz yumulur. Bir balığın karnında
başka bir balık bulun sa o içerideki balık değişime uğramadığı sürece onu yemek
helal olur aksi taktirde -artık bir kusmuk hükmünde olacağından- yemek haram
olur.
4. Kapibara [deniz
domuzu] ve fok balığı [deniz köpeği] gibi, bilinen balık suretinde olmayan
diğer deniz hayvanları[nı yemenin hükmü nedir? Bu konuda mezhep içinde birkaç
görüş bulunmaktadır:]
Birinci görüş
Daha doğru olan ve İmam
Şafii tarafından belirtilen görüşe göre helaldir. Çünkü yukarıda geçen ayet ve
hadiste herhangi bir kayıt yoktur. Hz. Ebubekir'den rivayet edildiğine göre o
şöyle demiştir: "Suda ölen her hayvanı Allah sizin için boğazlamıştır.
"(Beyhaki, Sayd ve zebaih, 9, 252)
İkinci görüş
[Zayıf] bir görüşe göre
bunlar helal değildir; çünkü bunlara "balık" adı verilmez.
Yukarıdaki ilk görüşe
göre [balık suretinde olmayan] deniz hayvanlarını boğazlamak şart değildir;
çünkü bunlar yalnızca denizde yaşayan hayvanlardır.
Not: Nevevi'nin sözü açık olarak deniz
hayvanlarının "balık" ve "balık dışındaki hayvanlar"
şeklinde ikiye ayrıldığını göstermektedir. Bu, Ravdatü't-talibin ve
eş-Şerhu'l-kebır'de yer alan "balık sözcüğü bütün deniz hayvanları için
kullanılır" şeklindeki ifadeye aykırıdır. Bu sebeple ben, Nevevi'nin
"ondan" ifadesini "bilinen balık suretinde olan" şeklinde,
"diğerleri de böyledir" ifadesini ise "bilinen balık suretinde
olmayan" şeklinde yorumladım.
Ravdatü'ttalibın 'deki
"bilinen balık suretinde olmayan" ifadesi de bu yorumu
desteklemektedir.
Üçüncü görüş
[Zayıf] bir görüşe göre
karada yenilen inek ve koyun gibi hayvanların denizdeki benzerlerini yemek
helaldir. Bunun aksine karada yenilmeyen köpek ve eşek gibi hayvanların
denizdeki benzerini yemek ise helal değildir. Burada denizdeki hayvanlar
karadaki hayvanlara kıyas edilmiştir. Ayrıca [hayvana verilen] isim, [kara
hayvanını kapsadığı gibi] deniz hayvanını da kapsadığından ona kara hayvanının
hükmü verilmiştir.
Bu görüşe göre karada
bir benzeri bulunmayan deniz hayvanını yemek helaldir; çünkü sahih hadisler
arasında meşhur balina hadisi bulunmaktadır.
Karadaki benzeri yenilen
bir hayvan boğazlandığında -bu hayvan isterse hem kara hem denizde yaşıyor
olsun- bunun helal olduğu konusunda ittifak vardır; çünkü bu durumda o kara
hayvanı hükmündedir. Kara hayvanı ise boğazlandığında helal olur. Görüş
ayrılığı, benim açıklamamda belirttiğim gibi bunun [boğazlanmaksızın] ölmüş
olması halindedir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ
LİNK’E TIKLAYIN
2. HEM KARA HEM
DENİZDE YAŞAYAN HAYVANLAR