DİYETLER

GİRİŞ

Nevevi kısas konusunu bitirdikten sonra bunun peşinden diyet konusunu ele almıştır; çünkü doğru görüşe göre diyet kısasın bedelidir.

Nevevi, şahıslan dikkate alarak veya can ve organlan dikkate alarak "diyetler" şeklinde çoğul ifade kullanmıştır. Bunun tekili "diyet" kelimesidir.

Diyet[in terim anlamı], hür bir kimsenin canına veya canı dışında vücut bütünlüğüne yönelik saldırı sebebiyle ödenmesi gerekli olan maldır.

Diyetin meşruiyeti konusunda temel delil Kitap, Sünnet ve İcma'dır.

Kitaptan delil şu ayettir: Yanlışlıkla olması dışında bir müminin bir mümini öldürmeye hakkı olamaz. Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin, mümin bir köle azat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir. Meğer ki ölünün ailesi o diyeti bağışlamış ola. (Bu takdirde diyet vermez). Eğer öldürülen mümin olduğu halde, size düşman olan bir toplumdan ise mümin bir köle azat etmek lazımdır. Eğer kendileriyle aranızda antlaşma bulunan bir toplumdan ise ailesine teslim edilecek bir diyet ve bir mümin köleyi azat etmek gerekir.

Bunları bulamayan kimsenin, Allah tarafından tevbesinin kabulü için iki ay peşpeşe oruç tutması lazımdır. Allah her şeyi bilendir, hikmet sahibidir. [Nisa, 92]

Bu konuyla ilgili pek çok sahih hadis bulunmaktadır.

[Ayrıntılar konusunda ihtilaflar söz konusu olsa bile] genel anlamda] diyet ödemenin gerekliliğine ilişkin icma söz konusudur.

Nevevi bu bölümün sonunda bilirkişi tarafından kararlaştırılan tazminat, kölelerin tazminatı konusunu ele almıştır. Konuya diyetle başlamıştır; çünkü konu başlığı diyet konusu ile ilgilidir .

1. Müslüman ve hür bir kimseyi öldürme durumunda yüz deve [diyet olarak ödenmesi gerekir]. Şayet öldürme kasıtlı ise [ve veli, kısas uygulama yerine diyeti tercih etmişse] yüz deve üç gruba ayrılır: 30 tane dört yaşına basmış, 30 beş yaşına basmış ve 40 tane de gebe deve.

2. Yanlışlıkla öldürme durumunda diyet olarak verilmesi gereken develer beş gruba ayrılır: 20 tane iki yaşına basmış deve. Aynı şekilde üç yaşına basmış erkek ve dişi develer, dört yaşına basmış dişi develer, beş yaşına basmış dişi develer de 20'şer tane verilir.

3. Kişi Mekke'nin harem bölgesinde veya haram aylardan olan Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Receb ayında bir kimseyi yanlışlıkla öldürse veya kendisinin evlenmesi haram olacak derecedeki yakınını öldürse, yine üç gruptan deve ödemesi gerekir.

4. Yanlışlıkla adam öldürme durumunda üç gruptan deve ödemek gerekli olsa bile bu diyet akıle üzerine gerekli olur ve vadeli olarak ödenir.

5. Kasten adam öldürme durumunda [şayet kısas affedilirse] diyeti suçlu kendi malından peşin olarak öder.

6. Kasıt benzeri adam öldürme durumunda üç gruptan deve katilin akılesi tarafından vadeli olarak ödenir.

7. [Diyet olarak verilecek develerde] kusurlu ve hasta hayvan ancak alacaklının rızası ile kabul edilir.

8. Devenin gebe olduğu uzmanların ifadeleriyle sabit olur.

9. Daha doğru görüşe göre gebe deve beş yaşından küçük olsa da yeterli olur.

10. Diyet borçlusu olan kimsenin develeri varsa bu develerden diyetini öder. [Zayıf] bir görüşe göre ise o beldede yaygın deve hangisi ise ondan öder. Şayet develeri yoksa bedevi kabileleri içinden yaygın olanının develeri üzerinden öder. Bu da yoksa en yakın beldedeki develeri esas alır. Karşılıklı rıza olmadıkça [diyeti deve üzerinden ödemeyi bırakıp] başka bir türe veya kıymete gidilmez. Şayet deve yoksa İmam Şafii'nin eski görüşüne göre [diyet borçlusu] 1000 (bin) dinar veya 12.000 (on iki bin) dirhem öder. İmam ŞafiI'nin yeni görüşüne göre develerin değeri neyse o bölgedeki yaygın para birimi üzerinden onu öder.

11. [Diyet borçlusu kişide, diyet olarak ödenecek] develerin bir kısmı bulunursa bunlar kendisinden alınır, kalan develerin de değeri alınır.

12. Kadın ve çift cinsiyetli şahsın öldürülme ve yaralanması durumunda erkek diyetinin yarısı kadar diyet ödenir.

13. Yahudi ve Hristiyanlar için Müslüman diyetinin üçte biri ödenir.

14. Mecusi için Müslüman diyetinin onda birinin üçte ikisi (onbeşte biri) ödenir. Eman ile İslam ülkesine girmiş putperest için de böyledir.

15. Mezhepte esas alınan rivayete göre kendisine İslam hakkında bilgi ulaşmamış bir kimse şayet değiştirilmemiş bir dine bağlanmışsa onun dinindeki diyet kendisine ödenir, aksi taktirde Mecusi için ödenen diyet ödenir.

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

ADAM ÖLDÜRMEDE DİYETİN MİKTARI