DİYETLER |
GİRİŞ
Nevevi kısas konusunu
bitirdikten sonra bunun peşinden diyet konusunu ele almıştır; çünkü doğru
görüşe göre diyet kısasın bedelidir.
Nevevi, şahıslan dikkate
alarak veya can ve organlan dikkate alarak "diyetler" şeklinde çoğul
ifade kullanmıştır. Bunun tekili "diyet" kelimesidir.
Diyet[in terim anlamı],
hür bir kimsenin canına veya canı dışında vücut bütünlüğüne yönelik saldırı
sebebiyle ödenmesi gerekli olan maldır.
Diyetin meşruiyeti
konusunda temel delil Kitap, Sünnet ve İcma'dır.
Kitaptan delil şu
ayettir: Yanlışlıkla olması dışında bir müminin bir mümini öldürmeye hakkı
olamaz. Yanlışlıkla bir mümini öldüren kimsenin, mümin bir köle azat etmesi ve
ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gereklidir. Meğer ki ölünün
ailesi o diyeti bağışlamış ola. (Bu takdirde diyet vermez). Eğer öldürülen
mümin olduğu halde, size düşman olan bir toplumdan ise mümin bir köle azat
etmek lazımdır. Eğer kendileriyle aranızda antlaşma bulunan bir toplumdan ise
ailesine teslim edilecek bir diyet ve bir mümin köleyi azat etmek gerekir.
Bunları bulamayan
kimsenin, Allah tarafından tevbesinin kabulü için iki ay peşpeşe oruç tutması
lazımdır. Allah her şeyi bilendir, hikmet sahibidir. [Nisa, 92]
Bu konuyla ilgili pek
çok sahih hadis bulunmaktadır.
[Ayrıntılar konusunda
ihtilaflar söz konusu olsa bile] genel anlamda] diyet ödemenin gerekliliğine
ilişkin icma söz konusudur.
Nevevi bu bölümün sonunda
bilirkişi tarafından kararlaştırılan tazminat, kölelerin tazminatı konusunu ele
almıştır. Konuya diyetle başlamıştır; çünkü konu başlığı diyet konusu ile
ilgilidir .
1. Müslüman ve hür bir
kimseyi öldürme durumunda yüz deve [diyet olarak ödenmesi gerekir]. Şayet
öldürme kasıtlı ise [ve veli, kısas uygulama yerine diyeti tercih etmişse] yüz
deve üç gruba ayrılır: 30 tane dört yaşına basmış, 30 beş yaşına basmış ve 40
tane de gebe deve.
2. Yanlışlıkla öldürme
durumunda diyet olarak verilmesi gereken develer beş gruba ayrılır: 20 tane iki
yaşına basmış deve. Aynı şekilde üç yaşına basmış erkek ve dişi develer, dört
yaşına basmış dişi develer, beş yaşına basmış dişi develer de 20'şer tane
verilir.
3. Kişi Mekke'nin harem
bölgesinde veya haram aylardan olan Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Receb ayında
bir kimseyi yanlışlıkla öldürse veya kendisinin evlenmesi haram olacak
derecedeki yakınını öldürse, yine üç gruptan deve ödemesi gerekir.
4. Yanlışlıkla adam
öldürme durumunda üç gruptan deve ödemek gerekli olsa bile bu diyet akıle
üzerine gerekli olur ve vadeli olarak ödenir.
5. Kasten adam öldürme
durumunda [şayet kısas affedilirse] diyeti suçlu kendi malından peşin olarak
öder.
6. Kasıt benzeri adam
öldürme durumunda üç gruptan deve katilin akılesi tarafından vadeli olarak
ödenir.
7. [Diyet olarak
verilecek develerde] kusurlu ve hasta hayvan ancak alacaklının rızası ile kabul
edilir.
8. Devenin gebe olduğu
uzmanların ifadeleriyle sabit olur.
9. Daha doğru görüşe
göre gebe deve beş yaşından küçük olsa da yeterli olur.
10. Diyet borçlusu olan
kimsenin develeri varsa bu develerden diyetini öder. [Zayıf] bir görüşe göre
ise o beldede yaygın deve hangisi ise ondan öder. Şayet develeri yoksa bedevi
kabileleri içinden yaygın olanının develeri üzerinden öder. Bu da yoksa en
yakın beldedeki develeri esas alır. Karşılıklı rıza olmadıkça [diyeti deve
üzerinden ödemeyi bırakıp] başka bir türe veya kıymete gidilmez. Şayet deve
yoksa İmam Şafii'nin eski görüşüne göre [diyet borçlusu] 1000 (bin) dinar veya
12.000 (on iki bin) dirhem öder. İmam ŞafiI'nin yeni görüşüne göre develerin
değeri neyse o bölgedeki yaygın para birimi üzerinden onu öder.
11. [Diyet borçlusu
kişide, diyet olarak ödenecek] develerin bir kısmı bulunursa bunlar kendisinden
alınır, kalan develerin de değeri alınır.
12. Kadın ve çift
cinsiyetli şahsın öldürülme ve yaralanması durumunda erkek diyetinin yarısı
kadar diyet ödenir.
13. Yahudi ve
Hristiyanlar için Müslüman diyetinin üçte biri ödenir.
14. Mecusi için Müslüman
diyetinin onda birinin üçte ikisi (onbeşte biri) ödenir. Eman ile İslam
ülkesine girmiş putperest için de böyledir.
15. Mezhepte esas alınan
rivayete göre kendisine İslam hakkında bilgi ulaşmamış bir kimse şayet değiştirilmemiş
bir dine bağlanmışsa onun dinindeki diyet kendisine ödenir, aksi taktirde
Mecusi için ödenen diyet ödenir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
ADAM ÖLDÜRMEDE
DİYETİN MİKTARI