MUĞNİ’L-MUHTAC

İDDETLER

 

KADININ İKİ İDDETİNİN BİRBİRİNE GİRMESİ

 

Bir kadına aynı şahıstan aynı cinsten iki iddet beklemek gerekli olduğunda örneğin, koca karısını ric'ı talakla boşadığında kadın temizlik-adet hesabıyla veya ay hesabıyla iddet beklerken bilerek veya bilmeyerek onunla ilişkide bulunsa iki iddet iç içe girer. Kadın önce ilişki sebebiyle olan iddete başlar. Bunun içine boşama iddetinden kalan kısım da girer.

 

Bu iddetlerin birisi doğum diğeri temizlik süresi ile bekleniyorsa daha doğru görüşe göre birbirine girer, kadının doğum yapmasıyla her iki iddet de biter. Koca bundan önce dönüş yapabilir. Bir görüşe göre hamilelik bu ilişkiden meydana gelmişse böyle değildir.

 

Kadın iki şahıs için iddet bekliyorsa, örneğin bir kocadan yahut şüphe yollu ilişkiden dolayı iddet beklediği esnada kendisiyle şüphe yollu ilişkide bulunulsa veya fasid nikah yoluyla ilişkide bulunulsa yahut da şüpheden dolayı iddet beklerken boşansa, bu durumda tedahül olmaz. Ortada hamilelik varsa o sebeple beklenen iddet öne alınır. Hamilelik yoksa bakılır:

 

Öncesinde boşama varsa kadın onun iddetini tamamlar, daha sonra diğer iddeti baştan tutar. Koca, kadın kendisinden iddet beklerken ona dönebilir. Döndüğünde bu iddet biter, şüphe sebebiyle beklenmesi gereken iddet başlar. Koca, bu iddet bitinceye kadar kadından [cinsel yönden] yararlanamaz.

 

Şüphe yollu ilişki daha önceyse talak iddeti önce beklenir. Bir görüşe göre şüphe sebebiyle olan iddet önce beklenir.

 

64. Bir kadın, bir şahsa ait farklı değil aynı cinsten iki iddet beklemek zorunda kalsa, örneğin kişi karısını boşadıktan sonra kadın temizlik-adet hesabınca veya ay hesabınca iddet beklerken onunla ilişkide bulunsa yani;

 

> Şayet boşama bain ise koca karısıyla bilmeden ilişkide bulunsa mesela onu boşadığını unutarak veya onu diğer karısı zannederek ilişkide bulunsa,

 

> Boşama rk']' ise ister bilmeyerek ister bilerek ilişkide bulunsa,

 

İşte bu [iki] durumda iki iddet iç içe girmiş olur. Ancak karısını bain talakla boşayan bir erkek bilerek karısıyla ilişkide bulunursa bu ilişkinin bir saygınlığı olmayıp bu bir zinadır.

 

65. Nevevi daha sonra iki iddetin iç içe girmesini açıklamıştır. Buna göre kadın, ilişkinin bittiği andan itibaren temizliklerini veya ay hesabını dikkate alarak iddete yeniden başlar, boşama sebebiyle gerekli olan diğer iddetin kalan kısmı da bu iddete girmiş olur. Çünkü boşama iddeti ile ilişki iddetinin amacı aynı olduğundan birden fazla iddet beklemesinin bir anlamı yoktur. Kalan iddet iki yönden meydana gelmiş olur. Boşama ric'ı ise koca bu iddet esnasında karısına dönebilir, daha sonra dönemez.

 

66. İki iddet aynı cinsten olmayıp farklı cinslerden ise yani mesela;

 

> Kadın boşama öncesinde meydana gelen bir hamilelik ya da boşama sonrasındaki ilişkiyle meydana gelen hamilelikten iddet bekliyor olsa,

 

> Diğer iddet de temizlik hesabıyla bekleniyor olsa yani koca, karısını hamileyken boşayıp doğum öncesinde onunla ilişkide bulunsa yahut hamile olmadığı esnada boşadığı karısı ay hesabıyla iddet beklerken onunla ilişkide bulunup hamile bıraksa

 

[Bu iki durumda iddetler iç içe girer mi? Bu konuda mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır:]

 

Birinci görüş

 

Daha doğru görüşe göre iddetler iç içe girer; çünkü her iki iddet de aynı şahıs için bekleniyor olduğundan aynı cinsten gibi kabul edilir. Kadının iki iddeti de doğumla birlikte sona ermiş olur. Bu doğum -kadın hamilelikte kanama görmüş olsun ya da olmasın- her iki cihetten gerçekleşmiş olur. Doğum öncesinde temizlik hesabıyla beklenen iddetin süresi dolmamış olsa bile böyledir; çünkü temizlik hesabıyla iddet ancak ve ancak rahmin boş olduğuna dair bir karine oluşturduğu için dikkate alınmaktadır. Burada [doğumla birlikte] rahmin boşaldığı kesin olarak bilindiğinden artık temizlik hesabıyla olan iddetin karine olma durumu sona ermiştir.

 

Barizi ve başkaları şöyle bir kayıt koymuş, Şarih Celaleddin elMahallı de onlara tabi olmuştur: "Bu hüküm, kadın hamilelik esnasında kanama görmemişse veya kanama görse bile doğum öncesinde kadının temizlik hesabıyla beklediği iddet tamamlanmış sa geçerli olur. Aksi takdirde kadının boşamadan dolayı temizlik hesabıyla beklediği iddet sona ermiş olur."

 

Neşai ve başkaları bu kaydı reddederek şöyle demişlerdir: "Öyle anlaşılıyor ki bu görüşte olanları Ravdatü't-talibin'deki şu ifadenin zahiri yanıltmıştır: "Bu mesele, iki iddetin iç içe girip girmemesi konusundaki iki görüşe dayalıdır." Doğrusu bu mesel e zayıf olan "iki iddet iç içe girmez" görüşüne dayalıdır. Nitekim Maverdi, Gazzali, Mütevelli, el-Mühezzeb ve el-Beycın yazarları ile başkaları bunu açık olarak ifade etmişlerdir. Rafil'nin eş-Şerhu'l-kebir'deki ifadesi de böyledir. Rafii'nin o eserde iki iddetin iç içe girdiğine hükmedilmemesine dair zikrettiği gerekçe yalnızca taabbüden iki iddetin suretine riayet içindir, bu da sağlanmıştır. Neşai ve başkalarının ifadeleri de bunu göstermektedir.

 

Koca, ric'i talak sebebiyle beklenen iddet esnasında karısının doğum yapmasından önce -bu hamilelik iddet esnasındaki ilişkiden kaynaklanmış olsa bile- ona dönüş yapabilir.

Çünkü bu kadının başka bir iddet beklemesi gerekli olmuş olsa bile o, halihazırda boşama sebebiyle iddet beklemektedir.

 

İkinci görüş

 

İki iddet birbirine girmez; çünkü cinsleri farklıdır. Bu, kişinin bir kadınla o bakire iken zina ettikten sonra dulken tekrar zina etmesine benzer.

 

Bir görüşe göre ise kadın ric'i talaktan dolayı temizliklerini hesap ederek iddet bekliyor ve hamilelik de bu temizlikler esnasındaki ilişkiden meydana gelmişse kadın doğum yapmadan önce koca dönüş yapamaz. Bu, "boşama iddeti cinsel ilişkiyle ortadan kalkmıştır" şeklindeki görüşe dayalı bir görüştür.

 

67. Kadın, iki farklı şahıs için iki iddet beklemekle yükümlü ise [ne olur? Bu durum şu şekillerde olabilir:]

 

> Kadın kocasından veya şüphe yoluyla ilişkide bulunulmuş olması sebebiyle iddet beklerken, iddet sahibinden başka bir erkek o kadınla şüphe yoluyla ilişkide bulunursa,

 

> Fasid bir nikahta kadınla ilişkide bulunulmuşsa,

> Yahut şüpheli ilişki sebebiyle iddet bekleyen evli bir kadını kocası, şüphe yoluyla ilişki sonrasında boşarsa,

 

İşte bu durumlarda -Ebu Hanife'nin görüşünün aksine- iki iddet iç içe girmez. Bunun delili, İmam Şafii'nin Hz. Ömer ve Hz. Ali'den rivayet ettiği haberdir. Ayrıca iki farklı kişiye diyet borcu ödeme meselesinde oldUğU gibi burada da [iddet üzerinde] hak sahibi olanlar farklı kimselerdir.

 

68. [İki iddetin iç içe girmediği durumda] kadında hamilelik varsa hamilelik iddeti öne alınır.

EI-Muharrer'de belirtildiğine göre hamileliğin sebebi [diğer iddetin sebebinden] önce olsun sonra olsun fark etmez. Çünkü hamilelik iddeti geciktirilmeye müsait değildir.

 

69. Kadın, boşayan kocadan dolayı iddet beklerken onunla şüphe yoluyla ilişkide bulunulsa, hamilelik iddeti sona erer. Lohusalıktan sonra, şüphe sebebiyle gerçekleşen ilişkiden dolayı temizlik dönemlerini hesap ederek iddet bekler.

 

Kadın doğum yapmadığı sürece onu ric'ı talakla boşayan koca yeniden nikahına alabilir, ancak şüphe ile ilişkide bulunulma vaktinde bunu yapamaz. Bunu Ruyanı belirtmiş, Rafiı ve Nevevi de onaylamıştır. Çünkü kadın bu esnada ilişkide bulunan kimsenin "yataklığı" konumunda bulunmakla iddetinden çıkmış olur.

 

70. Kadının hamileliği, şüphe yoluyla gerçekleşen ilişkiden ise kadın boşama iddetinden geri kalan kısmı tamamlar veya doğum sonrasında yeniden iddet bekler. Doğum sonrasında iddetten kalan bu kısımda onu boşayan koca, loğusalık zamanında bile olsa tekrar nikahına alabilir. Çünkü bu süre de -tıpkı hayız döneminde yapılan boşamada o hayızın iddetten sayılması gibi- iddetten sayılmaktadır. Rafii, hükmün gerekçesini bu şekilde belirtmiştir.

 

Loğusalık ve hamilelik süresinin "iddet" ifadesi kapsamında görülmesi bir tür mecazdır.

 

71. Koca, karısını rk'ı talakla boşadığında, kadın doğum yapmadan önce ona dönüş yapabilir mi? Bu konuda mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır:

 

Birinci görüş

 

Koca dönüş yapamaz; çünkü kadın, başkası sebebiyle iddet beklemektedir.

 

İkinci görüş

 

Bulkinı ve İbnü'l-Mukn tarafından sahih görülen daha doğru görüşe göre koca dönebilir.

Çünkü kadın her ne kadar an itibarıyla ric'ı talak iddeti beklemiyor olsa bile bu da hükmen dönüştür. Bu yüzdendir ki eşler arasında mirasçılık kesin olarak geçerli olur.

 

72. Koca karısını bain talakla boşamışsa bu esnada yeniden nikah yapabilir mi? Bu konuda da mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır. Maverm'nin tek görüş olarak ifade ettiği daha doğru görüşe göre koca bunu yapamaz. Bununla, kadını tekrar nikahına geri almak arasında şu fark vardır: Nikahı yenilemek yeniden nikah akdi yapmaktır. Boşamadan geri dönmek ise nikahı devam ettirmeye benzemektedir. Koca, kadın doğum yapmadan önce yeniden karısına dönüş yapsa -Ravdatü't-talibın ve eş-Şerhu'l-kebir'de belirtildiğine göre- kadın, doğum yapmadan önce onunla ilişkide bulunamaz.

 

Not:  Ana karnındaki yavrunun kocadan mı yoksa şüphe yoluyla gerçekleşen ilişkiden mi olduğu konusunda bir karışıklık olsa, kadının doğum yapmasından önce ve sonra o kadınla yeniden nikah akdi yapılır. Bunun bir tanesi doğumdan önce bir tanesi de doğumdan sonra yapılır. Böylece nikah yenileme işleminin iddete denk geldiği kesin olarak bilinmiş olur. Bir defa nikah yenilemek yeterli olmaz; çünkü bu yenileme işinin, kadın başkasından dolayı iddet beklerken gerçekleşmiş olması ihtimali vardır.

 

Nesep uzmanının çocuğun nesebi belirlemesi sonucunda yenilenen nikahın o kocanın iddeti esnasında gerçekleştiği anlaşılırsa bununla yetinilir.

 

Çocuğun kimden olduğu bilinmeyen hamilelikte nesep uzmanı çocuğu, kadının kocasına bağlarsa kadının hamileliği esnasındaki nafakasını kocanın ödemesi gerekir. Ancak bunun için o kadının, fasid bir nikahla başkasıyla birlikte olma konumunda olmamış olması gerekir. Şayet böyle bir şeyolmuşsa, kadının serkeşlik etmiş olduğu ortaya çıktığından fasid nikahtan ayrılıncaya kadar nafakasını ilk kocanın vermesi gerekmez. Kadın, nesep uzmanı tarafından çocuğun nesebi o kocaya bağlanmadan önce kocadan nafaka isteyemez; çünkü şüphe durumunda nafaka yükümlülüğü söz konusu olmaz. Nesep uzmanı çocuğu o kocaya bağlamazsa yahut bir nesep uzmanı bulunmuyarsa kadın, kocadan nafaka alma hakkı kazanamaz. Ric'ı talakla boşanmış olan kadın da, kendisiyle şüphe yoluyla ilişkide bulunan kişiyle birlikte olduğu müddet esnasında nafaka alma hakkına sahip olamaz.

 

73. Kadın hamile değilse [iki durumdan biri söz konusudur:]

 

Birinci durum

 

Kocanın karısını boşaması, kadının şüphe yoluyla ilişkide bulunmasından önce gerçekleşmişse kadın önce kocasının iddetini tamamlar. Çünkü O iddet daha önce gerekli olmuştur, ayrıca bu iddet caiz bir akde, geçerli bir sebebe dayandığından diğer iddetten daha güçlüdür.

 

Bu kadın boşama iddetini tamamladıktan sonra şüphe yoluyla gerçekleşen ilişki sebebiyle gerekli olan diğer iddeti tamamlar.

 

Karısını boşamış olan koca, şayet boşama ric'ı ise iddet esnasında karısına geri dönüş yapma hakkına sahiptir. Boşama bain ise o kadınla yeniden nikah akdi yapma hakkına sahiptir; çünkü kadın, bu kocadan dolayı iddet beklemektedir. İlişkinin vakti konusunda Ruyani'den aktardığımız açıklama burada da geçerlidir.

 

Koca iddet esnasında karısına geri döndüğünde veya onunla yeniden akit yaptığında kadının iddeti bitmiş olur, bundan sonra şüphe sebebiyle gerçekleşen ilişkiden dolayı iddet beklemeye başlar. Bu [ikinci] iddet devam ettiği sürece koca karısından yararlanamaz.

Onunla cinsel ilişkide bulunamayacağı ittifakla kabul edilmiştir. Mezhepte esas alınan görüşe göre diğer şekillerde de yararlanamaz; çünkü kadın, başkası sebebiyle iddet beklemektedir. Koca, karısıyla ilişkide bulunursa şüphe sebebiyle beklenilen iddet kesintiye uğramaz; çünkü -tıpkı zinada olduğu gibi- burada da kocanın ilişkide bulunması dikkate alınmaz.

 

Koca, kadının iddeti sona erinceye kadar kadından istifade edemez.

 

İkinci durum

 

Şayet şüpheli ilişki kocanın karısını boşamasından önce gerçekleşmişse yani kadın şüphe yoluyla ilişkide bulunduktan sonra koca onu boşamışsa, daha doğru görüşe göre -yukarıda da belirttiğimiz gibi- boşama iddeti daha güçlü olduğu için ona öncelik verilir. Bir görüşe göre ise şüpheli ilişki önce olduğu için onun sebebiyle gerekli olan iddete öncelik verilir, daha sonra da kadın boşama iddetini bekler.

 

İddetlerin iç içe girmesine ilişkin son hükümler

 

Her iki iddet de şüphe yoluyla olan ilişkiden kaynaklanmış olsa ve kadında bir hamilelik olmasa, birinci ilişki daha önce gerçekleştiğinden onun iddetine öncelik verilir.

 

Bir kimse bir kadınla fasid bir nikah akdi yaptıktan sonra kadınla ilişkide bulunmadan önce veya bulunduktan sonra bir başka şahıs o kadınla şüphe yoluyla ilişkide bulunsa, daha sonra [mahkeme kararıyla] fasid nikaha son verilip eşler ayrılsa, şüphe yoluyla olan ilişkiden kaynaklanan iddete öncelik verilir; çünkü fasid nikah iddeti hakimin eşleri ayırmasına bağlı olduğu halde şüphe sebebiyle gerekli olan iddet bundan farklı olarak ilişki anından itibaren gerekli olur. Fasid nikah akdinin sahih nikah gibi gücü bulunmadığından diğerine üstün gelemez.

 

Kişi iddetinin iki temizlik dönemini tamamlamış bir kadınla fasid bir nikah akdi yapsa, kadının adetten kesilmesi vaktine kadar karı-koca mahkeme tarafından ayrılmasa, kadın ilk iddetini, kalan bir temizlik süresine bedel bir ay olarak tamamlar. Bu, daha önce geçen konuda nakledilen ve "ileride gelecek" denilerek vaad edilen hükümdür. Daha sonra kadın fasid nikah için üç ay iddet bekler. Ortada hamilelik varsa bu hamileliğe sebep olan şahsın iddeti -hamilelik önceden gerçekleşsin sonradan gerçekleşsin- herhalükarda önceliklidir.

Çünkü onun iddeti beklenmeye elverişli değildir.

 

İki iddetin de şüpheli ilişkiden gerçekleştiği durumda ilişkide bulunan erkeklerden her biri kadının diğer erkekten dolayı beklediği iddette değil kendisinden dolayı beklediği iddet esnasında kadınla yeni nikah akdi yapabilir.

 

Harp ülkesi vatandaşı olan bir erkek, harp ülkesi vatandaşı başka bir erkek sebebiyle iddet bekleyen bir kadınla evlenip şüphe yoluyla ilişkide bulunsa, sonra kadın erkekle birlikte Müslüman olsa veya İslam ülkesine eman ile girdikten sonra bizim mahkememize başvursalar, kadının ilişki tarihinden itibaren bir iddet beklemesi yeterlidir; çünkü onların hakları zayıf olup, soyları saygıyı hak etmediğinden iddetin aslı dikkate alınır. Bunların tümü, İmam Şafii'nin ef-Ümm ve Muhtasaru'f-Müzeni de belirttiğine göre tek bir şahıs gibi kabul edilir. Bir grup alim bunu tek görüş olarak nakletmiş, başkaları bunu tercih etmiştir. Bir başka grup ise -tıpkı Müslümanlarda olduğu gibi- farklı bir hükmü tercih etmiştir. İlk görüş kabul edildiğinde kadından ilk iddetin geri kalan kısmı düşer, ilk şahıs Müslüman olduğunda bu kadını nikahına geri alamaz. İkinci şahıs ise iddet esnasında bu kadınla evlenebilir; çünkü kadın ilk şahıs değil ikinci şahıs sebebiyle iddet beklemektedir. Kadın ilk şahıstan hamile kalsa, bir iddet bekl.emesi yetmez, ikinci şahıs için doğumdan sonra iddet bekler. Ikinci şahıstan hamile kalmışsa doğum yapması yeterli olur, ilk iddetin geriye kalan kısmı da üzerinden düşer. İkinci şahıs kadınla birlikte Müslüman olmasa ve İslam ülkesine eman ile girdikten sonra davalarını bizim mahkememize getirmeseler kadın ilk iddetini tamamlar ve ikincinin iddetini baştan bekler; çünkü ikincinin iddeti burada daha güçlü olmadığından birincinin iddetinin kalan kısmı düşmez veya birincinin iddeti ile iç içe girmez. Ancak kadınla birlikte yahut tek başına Müslüman olması durumu bundan farklıdır.

 

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

 

KOCANIN, İDDET BEKLEYEN KARISIYLA YAŞAMASI