VASİYET |
1. VASİYETTE BULUNAN
(Musi)
(Mükellef ve hür her
kişinin vasiyeti) kafir bile olsa -mezhepte esas alınan görüşe göre sefihlik
sebebiyle tasarrufları kısıtlanmış bile olsa- sahihtir.
Delinin, baygm olan
kişinin ve çocuğun vasiyeti sahih değildir.
İmam ŞafiI'nin bir
görüşüne göre mümeyyiz küçüğün vasiyeti sahihtir.
Kölenin vasiyeti sahih
değildir. [Zayıf] bir görüşe göre azat edildikten sonra ölürse sahih olur.
7. Mükellef, hür ve
[ikrah altında kalmaksızın] kendi isteğiyle hareket eden her kişinin
vasiyetinin sahih olduğu konusunda icma vardır. Çünkü vasiyet bir teberru
[karşılıksız bağış] işlemidir.
Kişi kafir ve hatta
Maverdı'nin belirttiğine göre harbl bile olsa, Zerkeşi'nin belirttiği üzere
vasiyetten sonra köleleştirildiği halde malı bizim elimizde eman ile bulunuyor
olsa bile vasiyeti geçerlidir.
Not: Nevevi'nin mutlak ifadesi mürtedi de kapsar.
Onun vasiyeti de sahihtir. Ancak katir olarak ölmesi veya öldürülmesi halinde
vasiyeti batılalur; çünkü daha doğru görüşe göre mürtedin malvarlığı askıdadır.
8. Malvarlığını aşacak
kadar borcu bulunan kimsenin vasiyeti Kadı Hüseyin'in ifadelerinden anlaşıldığı
üzere sahihtir.
9. Mezhepte esas alınan rivayete
göre sefihlik sebebiyle tasarrufları kısıtlanmış olan şahsın vasiyeti sahihtir;
çünkü onun sözlü ifadesi sahihtir. İbn Abdilberr ve Ebu Mansur bu konuda icma
bulunduğunu nakletmişlerdir. Aslında bu kişi de hür ve mükellef kimse grubuna
dahil olduğu halde onunla ilgili görüş ayrılığı bulunduğu için Nevevi onu
ayrıca zikretmiştir.
Diğer rivayete göre ise
bu konuda İmam ŞafiI'ye ait iki görüş bulunmaktadır. Bunların birincisi,
üzerindeki kısıtlama sebebiyle sefihin vasiyetinin sahih olmayacağı yönündedir.
Üzerinde kısıtlama
bulunmayan sefihin tasarrufu ise kesin olarak geçerlidir.
"Sefihlik
sebebiyle" ifadesi "iflas sebebiyle" kısıtlanan kimseyi dışarıda
bırakmaktadır. Kadı Hüseyin'in belirttiğine göre iflas durumunda vasiyet kesin
olarak sahihtir.
10. Nevevi daha sonra
"mükellef" sözcüğünü zikrederek dışarıda bıraktığı şahısları ele
almıştır. Buna göre; deli, bunak, zatülcenp hastası, baygın kişi ve çocuğun
vasiyeti sahih değildir; çünkü bunların sözlü tasarrufları muteber değildir.
11. Haram bir yola
başvurarak sarhoş olan kimseye gelince Nevevi'ye göre o mükellef olmamakla
birlikte vasiyeti geçerlidir.
Zerkeşi,
"baygın" ifadesinin kapsamından, günah bir yolla sarhoş olduğu halde
konuşması saçma-sapan olmayıp düzgün olan kişiyi çıkarmıştır. Onun vasiyeti
geçerlidir.
12. Bir görüşe göre
mümeyyiz çocuğun vasiyeti sahihtir. Elİmld adlı eserde bu açık olarak
belirtilmiş, alimlerimizin bir bölümü de bu görüşü tercih etmiştir; çünkü
vasiyette bulunmak kişinin mülkiyetini derhalortadan kaldırmamakta, ölüm
sonrasında sevap almasına yaramaktadır.
Nevevi'nin ifadesinden
"gayri mümeyyiz çocuğun vasiyetinin kesinlikle geçerli olmadığı"
anlaşılmaktadır ki Mütevelli ve Darimi bunu açık olarak ifade etmişlerdir.
13. Nevevi' daha sonra
"hür" ifadesinin kapsamına girmeyen kimseleri dışarıda bırakmıştır.
Buna göre kölenin
vasiyeti sahih değildir. Köle ister normal köle ister müdebber, ister ticaret
yapmasına izin verilmemiş mükatep köle isterse ümmü veled olsun vasiyeti
geçerli değildir; çünkü Allah mirasçılığın söz konusu olduğu durumda vasiyetten
söz etmiştir. Köle hakkında ise mirasçılık söz konusu olmadığından o vasiyet
emrinin kapsamına dahil olmaz.
Zayıf bir görüşe göre
ise kişi köleyken vasiyette bulunduktan sonra azat olup ölse vasiyeti sahih olur;
çünkü onun sözlü ifadesi hukuken dikkate alınır. Şu durumda bu sözlü ifadeyi
uygulamak da mümkün olmuştur.
Doğru olan, kölenin
vasiyet yaptığı anda ehliyetinin bulunmaması sebebiyle vasiyetinin geçerli
olmaması görüşüdür.
Mükatep köleye efendisi
ticaret konusunda izin verse o zaman bu izin sebebiyle onun teberruda bulunması
sahih olduğundan vasiyeti de sahih olur. Saymerı bunu açık olarak ifade
etmiştir.
Not: Alimlerin mutlak ifadesi, kısmen hür kısmen köle
olan şahsın vasiyetinin batılolmasını gerektirir. Ezrai "bu konuda açık
bir ifade görmedim. Onun mirasçı olmasının sahihliğine kıyasla vasiyeti de
sahih olur." demiştir. Bu durumda kısmı kölenin vasiyeti hür olduğu bölümü
ile sahih olur; çünkü bu kişi hür olduğu bölümü dikkate alınarak mirasçı
olmaktadır.
Hocamız Zekeriya
el-Ensarı şöyle demiştir: Açıktır ki bu, kölenin kısmen hür olması bir azat
işlemi sonucu olmamışsa olur. Çünkü azat işlemi peşinden velayı getirir. Kısmen
hür olan kimse ise buna ehil değildir.
Ben, tıpkı Hocam
Şihabeddin er-Remll gibi bunun sahih olduğu görüşündeyim; çünkü kölelik ölümle
sona ermektedir. Azat işlemi ise ancak ölüm sonrasında olur.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
2. KENDİSİNE
VASİYETTE BULUNULAN / VASİYET LEHDARI (Musa Leh)