MUDAREBE / KIRAZ |
GİRİŞ
A. KIRAZ /
MUDAREBE'NİN SÖZLÜK ANLAMI
B. MUDAREBE'NİN
MEŞRUİYETİ
C. MUDAREBE'NİN TERİM
ANLAMI
A. KIRAZ /
MUDAREBE'NİN SÖZLÜK ANLAMI
"Kıraz" sözcüğü
Hicazlıların kullandığı bir kelime olup "karz" sözcüğünden
türetilmiştir.
Karz sözcüğü ise
"kesmek" anlamına gelir. Birazdan anılacak işleme bu ismin
verilmesinin sebebi, sermaye sahibinin tasarruf ta bulunması için kendi malının
bir bölümünü keserek işleten şahsa vermesi ve karın da bir kısmının kesilerek
ona verilmesidir.
Iraklılar ise bu işleme,
[katılmak anlamına gelen "darb" sözcüğünden türemiş]
"mudarebe" adını verirler; çünkü bu akdin iki tarafı da kardan bir
paya katılmaktadır. Ayrıca bu akit çoğunlukla gezip dolaşmayı gerektirir. Gezip
dolaşmayı ise Araplar "darb" sözcüğüyle ifade ederler.
Nevevi metinde
"kıraz ve mudarebe" diyerek her iki sözcüğü birlikte zikretmiştir.
B. MUDAREBE'NİN
MEŞRUİYETİ
Bu akdin meşruiyetine dair
temel delil İcmadır. Bir başka delil ise bunun "müsakat" akdine
kıyaslanmasıdır. Müsakat akdine zorunluluk sebebiyle cevaz verilmiştir; çünkü
-mesela- hurma ağaçları olan bir kimse bunların bakımını beceremeyen veya bunun
için vakti olmayan bir kimse olabilir. Bu işi iyi yapabilen bir kimse ise
üzerinde çalışma yapacağı ağaçları bulamayabilir. Aynı gerekçe mudarebe akdinde
de bulunmaktadır. Nevevl'nin yaptığının aksine müsakat akdini mudarebe akdinden
daha önce zikretmek daha uygun olurdu.
Belirtildiğine göre
ücretlkira sözleşmeleri ile ilgili genel kurala aykırı olmakla birlikte
"mudarebe" akdine ruhsat verilmiştir. Nitekim müsakat akdi
"yaratılmamış olan şeyi satmanın yasaklanması" genel kuralına, havale
akdi "borcun borca karşılık satımının yasaklanması" genel kuralına,
araya akdi "müzabenenin yasaklanması" genel kuralına aykırı olduğu
halde bunlara [zorunluluk sebebiyle] ruhsat tanınmıştır.
Maverdi, mudarebe
akdinin meşruiyetine şunları delil getirmiştir:
> [Ey mü'minler!] Hac
esnasında ticaret yaparak rabbinizin lütuf ve nimetlerinden nasibinizi
aramanızda bir sakınca yoktur. [Bakara, 198]
> Hz. Peygamber
(s.a.v.), [nübüvvet öncesinde] Hz. Hatice'nin (r.a.) mallarında ticaret yaparak
bu malları şama götürmüş, Hz. Hatice'de onunla birlikte kölesi Meysere'yi
göndermişti.
C. MUDAREBE'NİN TERİM
ANLAMI
Kıraz ve mudabere, bir
şahsın ticaret yaparak aralarında karın ortak olması şartıyla bir başka şahsa
sermaye vermesidir.
Kıraz / Mudarebe /
Mukarada [isimleriyle anılan bu hukukı işlemin] terim anlamı, sermaye
sahibinin, sermayeyi işletecek olan bir şah sa ticaret yaparak kar elde etmesi
ve elde edilen karın da aralarında ortak olması şartıyla sermaye vermesidir.
"Vermesi"
ifadesi "bir evde oturmak" gibi bir yarar üzerinde mudarebe akdinin sahih
olmaması dışarıda bırakılmaktadır. Yine bu ifade ister işleten işter sermayedar
üzerinde olsun borç üzerine kurulmasının sahih olmamasını da dışarıda
bırakmaktadır. "Karın aralarında ortak olması" ifadesi vekili ve
ticaret yapmasına izin verilen köleyi dışarıda bırakmaktadır.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
MUDAREBE AKDİNİN
RÜKÜNLERİ VE BUNLARA iLİŞKİN ŞARTLAR