MUĞNİ’L-MUHTAC

MUDAREBE / KIRAZ

 

GİRİŞ

 

A. KIRAZ / MUDAREBE'NİN SÖZLÜK ANLAMI

B. MUDAREBE'NİN MEŞRUİYETİ

C. MUDAREBE'NİN TERİM ANLAMI

 

A. KIRAZ / MUDAREBE'NİN SÖZLÜK ANLAMI

 

"Kıraz" sözcüğü Hicazlıların kullandığı bir kelime olup "karz" sözcüğünden türetilmiştir.

Karz sözcüğü ise "kesmek" anlamına gelir. Birazdan anılacak işleme bu ismin verilmesinin sebebi, sermaye sahibinin tasarruf ta bulunması için kendi malının bir bölümünü keserek işleten şahsa vermesi ve karın da bir kısmının kesilerek ona verilmesidir.

 

Iraklılar ise bu işleme, [katılmak anlamına gelen "darb" sözcüğünden türemiş] "mudarebe" adını verirler; çünkü bu akdin iki tarafı da kardan bir paya katılmaktadır. Ayrıca bu akit çoğunlukla gezip dolaşmayı gerektirir. Gezip dolaşmayı ise Araplar "darb" sözcüğüyle ifade ederler.

 

Nevevi metinde "kıraz ve mudarebe" diyerek her iki sözcüğü birlikte zikretmiştir.

 

 

B. MUDAREBE'NİN MEŞRUİYETİ

 

Bu akdin meşruiyetine dair temel delil İcmadır. Bir başka delil ise bunun "müsakat" akdine kıyaslanmasıdır. Müsakat akdine zorunluluk sebebiyle cevaz verilmiştir; çünkü -mesela- hurma ağaçları olan bir kimse bunların bakımını beceremeyen veya bunun için vakti olmayan bir kimse olabilir. Bu işi iyi yapabilen bir kimse ise üzerinde çalışma yapacağı ağaçları bulamayabilir. Aynı gerekçe mudarebe akdinde de bulunmaktadır. Nevevl'nin yaptığının aksine müsakat akdini mudarebe akdinden daha önce zikretmek daha uygun olurdu.

 

Belirtildiğine göre ücretlkira sözleşmeleri ile ilgili genel kurala aykırı olmakla birlikte "mudarebe" akdine ruhsat verilmiştir. Nitekim müsakat akdi "yaratılmamış olan şeyi satmanın yasaklanması" genel kuralına, havale akdi "borcun borca karşılık satımının yasaklanması" genel kuralına, araya akdi "müzabenenin yasaklanması" genel kuralına aykırı olduğu halde bunlara [zorunluluk sebebiyle] ruhsat tanınmıştır. 

 

Maverdi, mudarebe akdinin meşruiyetine şunları delil getirmiştir:

 

> [Ey mü'minler!] Hac esnasında ticaret yaparak rabbinizin lütuf ve nimetlerinden nasibinizi aramanızda bir sakınca yoktur. [Bakara, 198]

 

> Hz. Peygamber (s.a.v.), [nübüvvet öncesinde] Hz. Hatice'nin (r.a.) mallarında ticaret yaparak bu malları şama götürmüş, Hz. Hatice'de onunla birlikte kölesi Meysere'yi göndermişti.

 

 

C. MUDAREBE'NİN TERİM ANLAMI

 

Kıraz ve mudabere, bir şahsın ticaret yaparak aralarında karın ortak olması şartıyla bir başka şahsa sermaye vermesidir.

 

Kıraz / Mudarebe / Mukarada [isimleriyle anılan bu hukukı işlemin] terim anlamı, sermaye sahibinin, sermayeyi işletecek olan bir şah sa ticaret yaparak kar elde etmesi ve elde edilen karın da aralarında ortak olması şartıyla sermaye vermesidir.

 

"Vermesi" ifadesi "bir evde oturmak" gibi bir yarar üzerinde mudarebe akdinin sahih olmaması dışarıda bırakılmaktadır. Yine bu ifade ister işleten işter sermayedar üzerinde olsun borç üzerine kurulmasının sahih olmamasını da dışarıda bırakmaktadır. "Karın aralarında ortak olması" ifadesi vekili ve ticaret yapmasına izin verilen köleyi dışarıda bırakmaktadır.

 

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

 

MUDAREBE AKDİNİN RÜKÜNLERİ VE BUNLARA iLİŞKİN ŞARTLAR